UMC Groningen
Vertragingstactiek tegen leeftijdsgebonden ziekten ontdekt door onderzoekers
Mayo Clinic en UMCG
03 november 2011
Onderzoekers van de Mayo Clinic (Rochester, USA) hebben, in
samenwerking met het Universitair Medisch Centrum Groningen, aangetoond
dat het verwijderen van cellen die zich ophopen naarmate men ouder
wordt het ontstaan van leeftijdsgebonden ziekten en invaliditeit kan
voorkomen of vertragen. Het onderzoek, waarbij muismodellen werden
gebruikt, levert het directe bewijs dat deze "uitgetelde" cellen
-`senescent cells'- mogelijk bijdragen aan het verouderingsproces. Deze
resultaten bieden wellicht aanknopingspunten voor toekomstige
behandelingen om ook mensen gezond ouder te laten worden. De resultaten
worden vandaag gepubliceerd in het vooraanstaande tijdschrift Nature.
Deze publicatie is een eerste tastbare resultaat van het
samenwerkingsverband dat Mayo Clinic en UMCG zijn aangegaan in hun
onderzoek naar veroudering.
Doordat dit onderzoek een mogelijkheid biedt om `senescent' cellen aan
te pakken, verwachten de onderzoekers in de toekomst wellicht de
koppeling tussen veroudering en de aanleg voor aandoeningen zoals
hartziekten, beroerte, kanker en dementie te kunnen verbreken. Dit zou
kunnen leiden tot een fundamentele verandering in de behandeling van
chronische ziekten bij ouderen in de toekomst.
Zestig jaar geleden werd ontdekt dat cellen zich een beperkt aantal
keren kunnen delen, waarna de celdeling stopt. Vanaf dat moment
verkeren de cellen in een staat van `verdoving' - aangeduid als
celveroudering - waarin ze niet sterven maar zich ook niet meer
vermenigvuldigen. Ze produceren factoren die naburige cellen
beschadigen en weefselontstekingen veroorzaken. Dit alternatieve
eindstadium van cellen wordt gezien als een mechanisme om ongebreidelde
celgroei en dus het ontstaan van kanker te voorkomen. Het afweersysteem
ruimt deze dysfunctionele cellen regelmatig op maar wordt hierin
gaandeweg steeds minder effectief.
Als gevolg hiervan hopen verouderde cellen zich op latere leeftijd op.
Of en hoe deze cellen leeftijdsgebonden ziekten en stoornissen
veroorzaken is een van de grote vraagstukken binnen de
verouderingsbiologie. Deze vraag is onder meer zo moeilijk te
beantwoorden doordat het aantal verouderde cellen zeer beperkt is.
"Omdat er heel weinig bekend was over dit type cellen, hebben we een
groot risico genomen door te proberen aan te tonen dat ze een
belangrijke rol spelen in het verouderingsproces en de ontwikkelingen
van ouderdomsgebonden aandoeningen," aldus prof. dr. Jan van Deursen,
moleculair bioloog van zowel Mayo Clinic als UMCG en hoofdauteur van
het artikel. "We hadden alleen een idee over de manier waarop ze gedood
zouden kunnen worden en de hoop dat het verwijderen van een klein
aantal cellen een groot effect zou kunnen hebben op de manier waarop
weefsels functioneren."
Dr. van Deursen en zijn medeonderzoekers manipuleerden het DNA van
muizen zodanig dat hun verouderde cellen een soort `zelfmoordbom' (een
molecuul genaamd caspase 8) bij zich droegen die alleen in werking trad
in aanwezigheid van een geneesmiddel dat geen effect heeft op normale
cellen. Wanneer de transgene muizen dit geneesmiddel kregen, werd het
caspase 8 geactiveerd in de verouderde cellen waardoor deze cellen
werden gedood en verwijderd.
De onderzoekers ontdekten dat wanneer verouderde cellen tijdens de
gehele levensloop worden verwijderd, leeftijdsgebonden aandoeningen
zoals cataract, afname van spiervolume en spierzwakte later optreden
dan normaal. Wellicht belangrijker was de constatering dat verwijdering
van deze cellen op latere leeftijd de progressie van al aanwezige
leeftijdsgebonden aandoeningen kan vertragen.
De onderzoeksresultaten vormen een aanwijzing dat verouderde cellen een
rol spelen in het verouderingsproces en dat stoffen die door deze
cellen worden afgescheiden bijdragen aan weefseldysfunctie en het
ontstaan van leeftijdsafhankelijke aandoeningen.
"Onze resultaten tonen aan dat cellen zich in ons lichaam ophopen die
bijdragen aan deze aandoeningen en ongemakken op latere leeftijd,"
aldus prof. van Deursen. "Behandelingen om verouderde cellen te
verwijderen of de effecten ervan te blokkeren kunnen mogelijk mensen
vitaler en gezonder houden en zo veel langer zelfstandig blijven."
Het onderzoek werd gefinancierd door de Ellison Medical Foundation, het
Robert and Arlene Kogod Center on Aging, het National Institute of
Health en de Nederlandse Noaber Foundation.
Over de Mayo Clinic
De Mayo Clinic is een non-profitorganisatie met een wereldwijde
voortrekkersrol op het gebied van medische zorg, onderzoek en onderwijs
voor mensen uit alle lagen van de bevolking. Voor meer informatie, zie
MayoClinic.com of MayoClinic.org/news.
Over het UMCG
Het UMCG bouwt aan de toekomst van gezondheid, waarbij de focus ligt op
Healthy Ageing: gezond en actief ouder worden. Gezond ouder worden
duurt een leven lang en begint al bij de conceptie: ouders die hun
genen doorgeven en dus ook hun eventuele risico's en kansen voor een
gezonde levensloop of het ontstaan van ziekte later in het leven.
Levensstijl, voedingspatroon en omgevingsfactoren beïnvloeden de
ontwikkeling van gezondheid. Maar over de invloed van deze factoren en
hoe ze zich tot elkaar verhouden, is nieuwe kennis nodig. Die kennis
vergaart het UMCG onder andere met het longitudinale
bevolkingsonderzoek LifeLines en het researchinstituut ERIBA waar
wetenschappers fundamenteel onderzoek doen naar verouderingsprocessen.
Daarbij werkt het UMCG samen met de Rijksuniversiteit Groningen,
hogescholen, overheden en bedrijfsleven in het Healthy Ageing Network
Northern Nederlands (HANNN) om van Noord-Nederland een Europese
topregio te maken op het gebied van gezond ouder worden.