Black Theatre springlevend in Zuid-Afrika
Black Theatre, activistisch theater van en voor zwarte Zuid-Afrikanen,
bloeide op onder de apartheid. Maar met de democratisering van
Zuid-Afrika heeft deze kunstvorm allerminst aan belang ingeboet, meent
Francis Rangoajane. Promotie op 16 november. Â
Zwart
De definitie van Black Theatre formuleert de Zuid-Afrikaanse
promovendus helder: âHet is theater dat gemaakt wordt door zwarte
mensen die de problemen van de zwarte meerderheid aan de kaak stellen,
uitgevoerd door zwarte acteurs voor een zwart publiek. Doel is om de
zwarte meerderheid politiek en sociaal bewust te maken.âÂ
Persoonlijke ervaring
Black theater: veel drama.
Onder apartheid gingen de stukken vaak over wetten die werden
aangenomen om de vrijheden van de zwarte bevolking aan banden te
leggen. Zaken die het dagelijkse leven van de zwarte Zuid-Afrikaan
beheersten waren racisme, het leven in de townships, armoede en
discriminatie. Vaak waren het stukken over de persoonlijke ervaringen
van de theatermakers zelf.
Censuur
Rangoajane: 'In een land waar de rijke witte elite televisie, radio en
kranten beheerste, was theater goedkoop en toegankelijk voor de
massa. Maar belangrijker nog: het was uitermate effectief omdat het
veel moeilijker te censureren was dan bijvoorbeeld literatuur. Het
was met andere woorden relatief eenvoudig uit te voeren, maar erg
moeilijk te controleren.â
Valse neutraliteit
Rangoajane is zelf als acteur actief betrokken geweest bij Black
Theatre, zowel voor als na apartheid. Deze betrokkenheid ziet hij niet
als een obstakel, maar eerder als een pluspunt voor iemand die over het
onderwerp schrijft. âDrama moet worden beoordeeld in de context van
zijn eigen conventiesâ, zegt hij. âJe moet zwart zijn om zwart theater
te begrijpen. Black Theatre gaat niet over de vorm, het gaat over de
persoonlijke ervaring van de zwarte bevolking. Onderzoekers worden
altijd beïnvloed door ervaringen, waarden en normen. Het is
belangrijker dat je deze invloeden erkent en deelt met de lezer, dan
dat je een valse neutraliteit veinst.â
Ongelijkheid
Veel onderzoekers zijn het er over een dat Black Theatre een
belangrijke rol heeft gespeeld in de vrijheidsstrijd van de zwarte
Zuid-Afrikanen. De verwachting was dat met de afschaffing van apartheid
Black Theatre op den duur zou verdwijnen. Maar Rangoajane concludeert
na de uitvoerige analyse van toneelstukken van na 1990 dat het nog
springlevend is. âMet de democratisering van Zuid-Afrika zijn de
problemen van zwarte Zuid-Afrikanen niet weggegaan. Op het gebied van
onderwijs en vaardigheden bestaat nog steeds veel ongelijkheid. De
toneelstukken zijn meeveranderd met de nieuwe realiteit.â
Criminaliteit
Oudere theatermakers hebben apartheid niet meer als belangrijkste
thema, maar ze refereren er wel nog vaak aan, ziet Rangoajane. De
jongere generatie houdt zich voornamelijk bezig met onderwerpen van
deze tijd: corruptie, criminaliteit, armoede en werkloosheid. Een derde
groep richt zich op gelijke rechten van vrouwen, een ondergeschoven
kindje in de collectieve strijd voor gelijkheid. Ook het nieuwe
Zuid-Afrika biedt theatermakers dus nog voldoende onderwerpen. Hoopt
Rangoajane dat Black Theatre zichzelf op den duur overbodig maakt? 'Ik
denk niet dat dat mogelijk is. Black Theatre laat het leven en de
ervaringen van de zwarte massa zien. Zo lang als er zwarte mensen
bestaan, blijft Black Theatre bestaan.'
Promotie:
woensdag 16 november 2011, 11.15 uur
F.L. RangoajaneÂ
Political Shifts and Black Theatre in South Africa
GeesteswetenschappenÂ
Promotor: Prof.dr. E.J. van Alphen