Waterschap Aa en Maas

de Aa

Waterspitsmuis woont in het beekdal van de Aa

Recentelijk is in het beekdal van de Aa, nabij Middelrode, een waterspitsmuis aangetroffen. Een waterspitsmuis is erg zeldzaam en laat zich zelden zien. Een bijzondere vondst dus en een positieve bijdrage voor biodiversiteit in deze omgeving.

Waterspitsmuis Stoere muis
De waterspitsmuis is de grootste spitsmuissoort van Europa (tot 10 cm zonder staart) en meestal donkerder van kleur dan andere soorten. Het zijn echte waterliefhebbers en ze kunnen dan ook goed zwemmen. Het beestje komt meestal niet verder dan enkele honderden meters bij het water vandaan. Dat water moet schoon en het liefst stromend zijn. Verder houdt hij van een omgeving met veel waterplanten en een ruige oeverbegroeiing. Waterspitsmuizen zijn lekkerbekken en dag als nacht actief om genoeg voedsel te vinden. Ze eten insecten, wormen en slakken maar ook visjes en amfibieën. Zoals gezegd zijn het echte waterdieren en zijn dan ook snel en behendig onder water. Hij kan goed duiken. Ook loopt hij over de waterbodem. Hij kan wel 20 seconden onder water blijven. De vacht heeft een speciale structuur waardoor er tijdens het duiken lucht tussen de haren bewaard blijft. Hierdoor is deze volledig waterafstotend. De soort komt in een groot deel van Europa voor, van de Middellandse zee tot in Scandinavië. De toename van watervervuiling en de afname van geschikt leefgebied door kanalisatie van beken zijn de belangrijkste oorzaken dat het een zeldzame soort is geworden. Het is moeilijk een goede schatting te maken van de grootte van de populatie omdat het diertje erg schuw is en lastig te vangen. De waterspitsmuis gaat in Nederland achteruit en staat op de Rode Lijst. Daarnaast is het een beschermde soort vanuit de Flora- en Faunawet.

Onderzoek
De bijzondere vondst is gedaan tijdens een speciaal onderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten binnen het beekdal van de Aa. Waterschap Aa en Maas had Toon Ondersteijn, waterspitsmuizenkenner in Brabant, gevraagd dit onderzoek uit te voeren. Ondersteijn doet al 15 jaar onderzoek naar de ontwikkeling van diverse muizensoorten. Zo heeft hij eerder al aan de andere zijde van de Zuid-Willemsvaart, in de gemeente Sint-Michielsgestel, sporen (resten in braakballen van kerkuilen) van de waterspitsmuis gevonden. Bijzonder is nu dat Toon Ondersteijn de muis nabij Middelrode in levende lijve heeft aangetroffen.

Herstel van de Aa: Dynamisch Beekdal
Het beekdal van de Aa is in het verleden gekanaliseerd waardoor veel typische beekdalgebonden natuurwaarden zijn verdwenen. Waterschap Aa en Maas is al enkele jaren bezig met het project Dynamisch Beekdal om de laaglandbeek de Aa te herstellen. Hierdoor ontstaat een natuurlijkere beek en ruimte voor waterberging. Met het herstel van de beek keren allerlei soorten van beeklevensgemeenschappen terug of nemen toe. De waterspitsmuis is zo'n typische doelsoort van beekdalen. Met de herinrichting van de beek de Aa ontstaat meer leefgebied voor de waterspitsmuis. Uiteraard wordt tijdens de uitvoering van toekomstige werkzaamheden rekening gehouden met het voorkomen van deze zeldzame soort. Onder meer door het opstellen van flora- en faunaprotocollen waarin staat hoe door een aannemer gewerkt moet worden. In dit geval betekent dat waarschijnlijk dat ruige begroeiingen waar de spitsmuis mogelijk kan zitten onaangetast blijven. Meer informatie over dit project is te lezen op www.aaenmaas.nl/dynamischbeekdal .

Vitaal, mooi en schoon Brabants platteland
Het project Dynamisch Beekdal maakt onderdeel uit van de herinrichting van het platteland, ook wel reconstructie genoemd. Op tal van plaatsen komen nieuwe natuurgebieden tot stand, krijgen rivieren de ruimte, blijven dorpen leefbaar en kan landbouw zich ontwikkelen op duurzame locaties. Samen dragen alle projecten bij aan een vitaal, mooi en schoon platteland voor alle inwoners en recreanten. Aan de uitvoering werken overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren, onder de regie van provincie Noord-Brabant. In deze regio zijn zij verenigd in de reconstructiecommissie Maas en Meierij.