Radboud Universiteit Nijmegen


EMBARGO tot 24-11 20:00 CET

PB 2011-

Science: hersenen razendsnel gevechtsklaar onder stress

In een bedreigende situatie brengt het brein zich binnen enkele seconden in gereedheid om goed te reageren. Sommige gebieden worden tijdelijk geremd. Andere worden extra actief en vormen tijdelijke allianties voor de strijd. Of de vlucht. Noradrenaline is de drijvende kracht achter deze reorganisatie. (Science, 25 november).

Vrijwel direct na het zien van iets angstaanjagends reorganiseren de hersenen zich voor een adequate reactie. Dat kan binnen enkele seconden. Deze geïntegreerde staat van lichaam en brein is optimaal om in dreigende situaties te kunnen overleven. Niet eerder brachten onderzoekers dit zo precies in kaart. 'We voelen de angst, onze waarneming wordt scherper, ons geheugen wordt versterkt. Maar ons denkvermogen is tijdelijk ingeperkt zodat we vooral heel snel kunnen reageren,' vertelt Erno Hermans, eerste auteur van het artikel dat 25 november in Science verschijnt. Hermans werkt bij het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour van de Radboud Universiteit/Medisch centrum Nijmegen.

Griezelen in de scanner
Hermans liet zijn proefpersonen enge films kijken in de scanner, waarbij hij keek naar fluctuaties in hersenactiviteit over het hele brein. Dat is een belangrijke nieuwe trend in de neurowetenschappen. 'Achteraf kun je met statistische methoden achterhalen welke hersengebieden actief waren, en welke hersengebieden met elkaar een netwerk van activiteit vormden. Volgens ons geeft dat een veel beter beeld van hoe hersenen functioneren dan het kijken naar geïsoleerde reacties op specifieke stimuli.'

Tegenspraak
'Bovendien stelt deze opzet ons in staat om juist de reacties op acute stress te meten. Wij zien andere hersengebieden actief worden dan collega-stressonderzoekers. Wij denken dat dat komt omdat zij stress oproepen door hun proefpersonen constant negatieve feedback te geven op een taak. Dan ontstaat prestatiedruk en gaan mensen harder hun best doen. Dat leidt ook wel tot stress, maar het is niet de acute vecht-of-vluchtreactie waarin wij geïnteresseerd zijn.'

Cortisol of noradrenaline
Bij de stressreacties in het brein zijn twee belangrijke hormonen betrokken. Cortisol en noradrenaline. Door hun proefpersonen medicijnen te geven die ofwel cortisol, ofwel noradrenaline onderdrukken, konden Hermans en zijn collega's vaststellen dat noradrenaline de acute stressreactie in gang zet. Hermans: 'Er komt naar aanleiding van acute stress inderdaad veel cortisol beschikbaar in het brein, maar dat is een vrij trage reactie. Noradrenaline wordt direct vanuit de locus coeruleus afgegeven. Het veld is sterk gericht is op de cortisolrespons, maar wij tonen aan dat in de vroege fase van de stressreactie noradrenaline belangrijker is.'