Samenstelling consortia mede bepalend voor innovatieve slagkracht


13 januari 2015

Enkel het stimuleren van samenwerking tussen verschillen partijen uit wetenschap, overheid en bedrijfsleven leidt niet altijd tot de ontwikkeling van nieuwe, innovatieve technologieen. Ook de vragen of de betrokken partners eerder hebben samengewerkt en of er tegelijk andere samenwerkingen
lopen, zijn van belang. Dat stelt NWO-wetenschapper Frank van Rijnsoever (Universiteit Utrecht) in een artikel in het tijdschrift Research Policy, dat op 24 december online verscheen.

Samenstelling consortia mede bepalend voor innovatieve slagkracht. Beeld: Hollandse Hoogte

Om technologische innovatie te stimuleren kunnen overheden diverse beleidsinstrumenten inzetten. Maar over in hoeverre deze instrumenten ook daadwerkelijk tot technologische vernieuwing leiden, is op dit moment maar weinig bekend. Om hierin meer inzicht te krijgen, keken de Utrechtse
onderzoekers naar een groot samenwerkingsverband van onder andere universiteiten, overheden en bedrijven, waarin tussen 2003 en 2014 biogasinstallaties ontwikkeld werden. Voor de onderzoekers was dit een ideale case study, omdat voor de implementatie van biogas niet alleen technische maar ook
maatschappelijke innovatie vereist is. Dat kan per definitie alleen door verregaande samenwerking. Biogas geldt als een innovatieve en duurzame energiebron, maar is op dit moment sterk afhankelijk van overheidssubsidie.

Averechts effect

De onderzoekers keken hoe de samenstelling van het consortium er invloed op had in hoeverre er innovatieve technieken werden toegepast bij de ontwikkeling van de biogasinstallatie. Ze ontdekten dat het betrekken van diverse soorten partners tot meer innovatie leidde. Maar het is daarbij wel
van belang dat partners maar in een samenwerking tegelijk betrokken zijn. Meerdere samenwerkingen tegelijk kunnen averechts werken, omdat dit snel tot imitatie leidt. Ook bij partners die eerder samenwerkten ligt dit op de loer. Hoofdonderzoeker Frank van Rijnsoever: "Uit onze analyse blijkt
dat meer samenwerking tussen bedrijven en universiteiten alleen dus niet voldoende is. Je moet de subsidie wel slim inzetten. Dat kan bijvoorbeeld door consortia te belonen die onafhankelijk van elkaar opereren."

"In het onderzochte geval is duidelijk te zien dat biogasinstallaties die door dezelfde partijen gebouwd worden sterk op elkaar lijken. Dit komt omdat partijen nu eenmaal een bepaalde expertise hebben, die steeds wordt herhaald. Op deze manier komen er dus geen nieuwe soorten installaties,
terwijl dat doorgaans wel het doel is van innovatiebeleid," zegt Van Rijnsoever. De overheid doet er volgens Van Rijnsoever dan ook goed aan om bij subsidiebesluiten ook mee te laten wegen of de aanvragers tegelijkertijd bij nog meer samenwerkingsprogramma's betrokken zijn.

De onderzoekers benadrukken wel dat ze enkel naar de mate van `nieuwheid' hebben gekeken en niet naar hoe goed de technologie, in dit geval dus een biogasinstallatie, functioneert. "Maar als een subsidie tot doel heeft om nieuwe technologieen te ontwikkelen en dus voor innovatie te zorgen,
moet dat ook het belangrijkste criterium zijn. Want daarmee wordt de subsidie gerechtvaardigd," aldus van Rijnsoever.

Het onderzoek van Van Rijnsoever werd mede mogelijk gemaakt door een Veni-subsidie van NWO.

Artikel

* Smart innovation policy: How network position and project composition affect the diversity of an emerging technology

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Over NWO

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek is een van de belangrijkste wetenschapsfinanciers in Nederland en zorgt voor kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap. NWO investeert jaarlijks ruim 650 miljoen in nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek en onderzoek rond maatschappelijke
uitdagingen. Op basis van adviezen van deskundige wetenschappers en relevante experts uit binnen- en buitenland selecteert en financiert NWO onderzoeksvoorstellen. NWO stimuleert nationale en internationale samenwerking, investeert in grote onderzoeksfaciliteiten, bevordert kennisbenutting en
beheert onderzoeksinstituten. NWO financiert meer dan 5.600 onderzoeksprojecten aan universiteiten en kennisinstellingen.

Bron: NWO