Lezing Piet Hein Donner

Het feest begon al op donderdagavond, toen de docenten werden ontvangen bij de Raad van State. Na een flamboyant welkom door hoofd Communicatie Pieter-Bas Beekman legde vicepresident mr. Piet Hein Donner uit wat de Raad van State nou precies doet, een fikse verkoudheid trotserend. "Als ik jullie vanavond aansteek zijn er volgende week een aantal schoolklassen heel gelukkig."

De Raad van State, die al sinds 1531 bestaat, adviseert de regering over wetsvoorstellen en spreekt recht in geschillen van burgers of organisaties met de overheid. Wetsvoorstellen worden op drie manieren getoetst: beleidsanalytisch (is er een probleem, lost deze wet dat op en is hij handhaafbaar), juridisch (is de wet niet in strijd met reeds bestaande wetten) en technisch (is hij goed en logisch opgeschreven). Het advies dat daaruit voortkomt is niet bindend, maar biedt waardevolle informatie voor zowel de regering als de oppositie.

Directeur Arnold Weggeman en sectorhoofd Mathijs Raijmakers van de directie Advisering oefenen met de docenten het verschil tussen de adviserende taak en de rechtsprekende taak van de Raad van State aan de hand van krantenkoppen. "Welk onderwerp spreekt jullie het meest aan?", vragen de juristen. "De rekentoets!", roepen de docenten in koor. Het zal een terugkerend thema blijken tijdens deze twee dagen...

Tijdens de presentatie vraagt een docent aan Donner of hij wel eens spijt heeft van het negeren van een advies van de Raad van State in zijn tijd als minister. "Nee, toen zat ik in een andere rol en speelden ook andere belangen mee, zoals coalitieafspraken, daar moet je dan ook rekening mee houden." Raijmakers beaamt dat de Raad van State geen politiek bedrijft en beseft zich opeens iets als hij naar de vraagsteller kijkt: "Herken ik daar nou mijn vroegere leraar maatschappijleer van het Gymnasium in Utrecht?" "Klopt", glimlacht de man.

Tweede Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg

Docenten aan de interruptiemicrofoon

In een bomvolle Tweede Kamer beantwoordt Anouchka van Miltenburg de volgende dag prangende vragen als: 'Horen de Bijbel en de Koran volgens u thuis in de Tweede Kamer?' 'Welke trucs gebruikt u om orde te houden?' En: 'Kunt u aan de Kamerleden doorgeven dat ze nog meer tijd vrijmaken voor het spreken met bezoekende schoolklassen? Dat onderdeel vinden leerlingen altijd het meest indrukwekkend.'

Van Miltenburg antwoordt dat wat haar betreft alles thuishoort in de Tweede Kamer, maar dat de boeken die voorheen op de voorzitterstafel stonden nu wegens ruimtegebrek alleen nog digitaal te raadplegen zijn via e-readers. "Om orde te houden ga ik soms zachter spreken of zwijg ik helemaal, waarop ik steevast de reactie krijg: 'We zijn toch geen schoolklas'. Dan houd ik wijselijk mijn mond." Wat betreft de gesprekken tussen Kamerleden en leerlingen: "Het werk van een Kamerlid bestaat helaas voor een groot deel uit het teleurstellen van mensen: je kunt je verkiezingsbeloften niet altijd waarmaken, moet afspraken vaak afzeggen wegens een plotseling ingelaste vergadering en je hebt nooit genoeg tijd om alles te doen wat je zou willen. Kamerleden spreken al graag en vaak met de leerlingen die de Tweede Kamer bezoeken, maar ik zal hen nog eens doorgeven dat het zeer gewaardeerd wordt!"

Maatschappijleer als second screen

Van Miltenburg vertelt dat ze er alles aan doet om het werk van de Tweede Kamer zo toegankelijk en begrijpelijk mogelijk te maken. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt aan een second screen waarbij mensen via internet live uitleg kunnen krijgen over wat er gebeurt tijdens een overleg in de Tweede Kamer.

In zijn welkomstwoord sluit NVLM-voorzitter Hans Teunissen hier dankbaar op aan: "Maatschappijleer is eigenlijk een soort second screen van de maatschappij. Er wordt door de politiek nu heel veel aandacht besteed aan de rekentoets, maar iedere dag van het leven is een burgerschapstoets: als je de tv aanzet, met vrienden praat of de krant leest krijg je maatschappelijke vraagstukken voor je kiezen. De vakken Maatschappijleer en Burgerschap zijn bedoeld om leerlingen te leren hoe ze over deze kwesties kunnen nadenken, discussieren en hun mening kunnen vormen. Het zou fijn zijn als de politiek net zoveel aandacht had voor deze vakken als voor de rekentoets."

Advocaat Wim Anker

Advocaat Wim Anker

De laatste spreker in de Tweede Kamer is advocaat Wim Anker. Hij vertelt over de uitganspunten van zijn advocatenkantoor Anker & Anker en deelt zijn zorgen over de rechtsstaat met de docenten, zoals het onterecht slechte imago van de tbs (terugval na tbs is veel lager dan na een lange gevangenisstraf) en de verschuiving in de vrijheid van meningsuiting in het proces tegen Geert Wilders. Of de heer W., zoals Anker hem liever noemt, aangezien het hier nog om een verdachte gaat. "Het Openbaar Ministerie heeft het nu zo geformuleerd dat niet alleen aanzetten tot haat, maar ook aanzetten tot onverdraagzaamheid nu strafbaar is. Dat is wel erg ruim genomen."

Volgens de strafpleiter staat de machtenscheiding (Trias Politica) onder druk, doordat politici zich teveel met het proces en de strafmaat bemoeien en rechters de wet terzijde schuiven. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de zaak van Robert M., waarbij alle ouders van de misbruikte kinderen in Amsterdam, volgens Anker onterecht, spreekrecht kregen. Bovendien heeft het Openbaar Ministerie het afgelopen jaar vijftig procent van de strafzaken zelf afgehandeld, waardoor opsporing, berechting en uitvoering in dezelfde handen waren.

Daarnaast pleit Anker tegen eenzijdig bewijsmateriaal: een bekentenis of een DNA-match alleen zijn niet voldoende bewijs om iemand te veroordelen. De Puttense moordzaak wijst uit dat er valse bekentenissen worden afgelegd en DNA kan verplaatst worden, oftewel: het kan opzettelijk ergens worden neergelegd door iemand met kwade bedoelingen. Verder vraagt hij aandacht voor de "onmenselijke praktijken" op het gebied van levenslange straffen. Nederland loopt volgens Anker ver achter in Europa op het gebied van gratieregelingen en toetsing van levenslange straffen. In Nederland zijn 36 mensen die levenslang hebben gekregen, waarvan er zes door Wim Anker worden verdedigd.

Workshops en trainingen

Het boeiende en vlammende betoog van Wim Anker wordt beloond met een lang applaus, waarna de docenten zich verspreiden over de commissiezalen in de Tweede Kamer en het gebouw van ProDemos voor een middag van inspirerende workshops en trainingen over uiteenlopende thema's.