in Israel / door Elise Friedmann / op 06/05/2015 om 14:18 / Tags: Jodendom, Knesset, Libanon, verkiezingen

Als Netanyahu er vanavond om 12 uur nog niet in is geslaagd een regering te vormen, moet hij de opdracht teruggeven aan president Rivlin. Het ziet ernaar uit dat hij vanmiddag een kabinet kan presenteren, maar de formatie wordt hoe dan ook een aderlating: het ministerie van Justitie wordt uitgekleed, hervormingen worden teruggedraaid.

Toen Netanyahu de opdracht kreeg een regering te vormen die kan rekenen op de steun van een meerderheid in de 120 zetels tellende Knesset, werd verwacht dat dit hem vrij gemakkelijk zou lukken door Yisrael Beiteinu van Avigdor Lieberman en Habayit Hayehudi van Naftali Bennett erbij te betrekken. Maar de onderhandelingen liepen zo moeizaam, dat Netanyahu al uitstel heeft gevraagd en gekregen omdat hij het niet binnen de gestelde tijd rond kreeg.

Maar maandag zette Lieberman hem voor het blok, door aan te kondigen dat hij geen deel wilde uitmaken van deze regering en voor de oppositie kiest. Dit betekent dat Netanyahu de partij van Bennett absoluut nodig heeft. Zelfs met Bayit Hayehudi komt hij slechts aan een heel magere meerderheid van 61 zetels: de helft plus een.

Israelische kranten waarschuwen hun lezers alvast dat zij binnen korte tijd op nieuwe verkiezingen moeten rekenen, want in zijn geworstel om een kabinet te vormen heeft Netanyahu toezeggingen gedaan die zorgen voor grote controverses tussen zijn coalitiepartners. Het ziet ernaar uit dat Israel afstevent op een vechtkabinet met ingebouwde breuklijnen.

Breekpunten door akkoord met Shas/UJT

De eerste `breuk' is er in feite al: Lieberman kon nauwelijks toetreden tot dit kabinet door de manier waarop Netanyahu de religieuze partijen heeft binnengehaald. In de regeerovereenkomst die Likud met deze partijen sloot, worden drie hervormingen van het vorige, seculiere kabinet opgeofferd. Een daarvan treft in het bijzonder de Russische achterban van Lieberman, die veel niet-Joodse familieleden van Joodse immigranten omvat. Om tot het Jodendom over te gaan waren zij voorheen aangewezen op slechts vier rechtbanken, die allemaal onder controle stonden van orthodoxe groepen. Onder de vorige regering kregen ook plaatselijke rechtbanken waarvoor dit niet geldt de bevoegdheid bekeringen uit te voeren. Maar in het akkoord met Verenigd Tora Jodendom (UTJ) belooft Likud deze maatregel terug te draaien, hoewel Lieberman had gewaarschuwd dat dit voor hem een breekpunt was. Het ministerie voor religiezaken gaat naar Shas. Ook de met veel moeite doorgevoerde dienstplicht voor studenten van Talmoedhogescholen wordt de facto teruggedraaid. In het akkoord van Netanyahu met de religieuze partijen wordt het aan de minister van Defensie overgelaten of hij deze nieuwe dienstplichtwet gaat handhaven. Andere hervormingen die worden teruggedraaid zijn de verplichting voor religieuze scholen met staatssubsidie om seculiere vakken als Engels en rekenen in het curriculum op te nemen, en het verminderen van subsidie voor dit soort scholen en voor grote gezinnen. De curriculumverplichting is nu van de baan, de subsidies haan weer omhoog onder leiding van Shas, dat de Knessetcommissie Financien krijgt.

Eisen van Bayit Yehudi

Nadat Lieberman was afgehaakt, stelde Naftali Bennett van Bayit Yehudi prompt hogere voorwaarden aan regeringsdeelname van zijn partij. Hij eiste het ministerie van Justitie op voor zijn nummer 2 Ayelet Shaked. Gevreesd werd dat BY dit zal gebruiken om de macht van Israels Hoge Raad te beknotten en meer greep te krijgen op rechtersbenoemingen. Ook de benoeming van een nieuwe openbare aanklager staat voor de deur, en wordt besloten door de minister van Justitie. Volgens de laatste berichten heeft Netanyahu nu ingestemd met Shaked als minister, maar van een uitgekleed ministerie van Justitie. Benoemingen, ook van rabbinale rechters, en het voorzitterschap van de Wetgevende Commissie in het parlement zouden uit het ministerie worden weggehaald. Verder zou Bennett voor zichzelf het ministerie van Buitenlandse Zaken opeisen of het ministerie van Defensie. Eerder kondigde hij ook aan dat hij de Onderwijsportefeuille voor zijn partij wil. Defensie zou Bayit Yehudi op ramkoers brengen met UTJ en Shas: een BY-minister van Defensie bijvoorbeeld zou vrijwel zeker de nieuwe algemene dienstplichtwet gaan handhaven.

Vechtkabinet

Wat de plaats van Bennett gaat zijn in de nieuwe regering-Netanyahu is nog niet bekend, maar het kabinet wordt naar verwachting vanmiddag gepresenteerd. Met een meerderheid van slechts 1 zetel en al deze ingebouwde conflictpunten zal het een moeilijke rit worden. Toch zijn er voorbeelden van 60+1-regeringen die verstrekkende besluiten hebben genomen. De tweede regering-Begin ging de eerste Libanon-oorlog in met steun van een meerderheid van een, Ariel Sharon sprokkelde met moeite uit verschillende partijen een meerderheid bij elkaar voor zijn terugtrekkingsplan, en Oslo II werd gesloten met een meerderheid van 60+2.