Myanmar, op weg naar echte democratie?

door Michiel Servaes op 3 juni 2015

Komende week ga ik op werkbezoek naar Myanmar (voorheen Birma). Net als velen heb ik de ontwikkelingen in het Zuidoost-Aziatische land van Nobelprijswinnaar Aung San Suu Kyi altijd nauwgezet gevolgd. In aanloop naar de verkiezingen van komend najaar, hoop ik nu zelf een steentje bij te dragen aan het hoopvolle, maar tegelijkertijd nog zo fragiele proces van democratisering. Via deze site zal ik verslag doen van mijn bezoek.

Sinds begin jaren zestig hadden de militairen het in Myanmar voor het zeggen en had het Westen nauwelijks toegang tot de gesloten dictatuur. Dat leek te veranderen met de opstanden van eind jaren tachtig en de verkiezingen die glansrijk werden gewonnen door oppositiepartij National League for Democracy (NLD). Maar terwijl elders op de wereld democratische omwentelingen plaatsvonden, greep de militaire junta in Myanmar keihard in. NLD-leden werden gevangen gezet en hun leidster Aung San Suu Kyi kreeg twintig jaar huisarrest. Pas in 2010 werd Suu Kyi vrijgelaten. Het markeerde het begin van een omslag. Binnen een jaar maakte een nieuwe grondwet formeel een einde aan het militaire bestuur, vond de eerste bijeenkomst van het nieuw opgerichte parlement plaats en werd het eerste civiele staatshoofd in bijna 50 jaar verkozen.

Op het democratische gehalte van de transitie is echter heel wat af te dingen. Zo zijn veel leden van het parlement en ook de nieuwe president voormalige militairen. Bovendien dicteert de grondwet dat 25% van alle parlementszetels (zowel nationaal als in de regio's) voorbehouden zijn aan het leger. Door de inrichting van het kiesstelsel is het voor Suu Kyi's NLD feitelijk onmogelijk om een meerderheid te mobiliseren. Ook werd eerder dit jaar nog een studentenprotest hardhandig neergeslagen en bestaan er spanningen tussen verschillende etnische groepen. Met name de Rohingya-minderheid wordt buitengesloten en belaagd, waardoor velen recent, op gammele bootjes over zee, op de vlucht zijn geslagen. De internationale gemeenschap moet stevige druk op Myanmar houden om de relaties tussen de etnische groepen te verbeteren en om volgende stappen te zetten op weg naar een echte, open en pluralistische democratie. De verkiezingen van dit najaar vormen een belangrijke graadmeter om te zien hoe ver Myanmar op die weg gevorderd is.

Maar met alleen maar kritiek uiten of afwachten hoe de komende verkiezingen verlopen, zouden we het onszelf wel erg gemakkelijk maken. Veel jonge democratieen kampen met hindernissen en het risico om terug te vallen in autoritaire reflexen ligt altijd op de loer. Heel goed dus dat het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie (NIMD), samen met een Finse partner, de `Myanmar School of Politics' (MySoP) heeft opgericht. De MySoP geeft trainingen aan politici en probeert daarbij vooral het begrip en de dialoog tussen politieke partijen te stimuleren. Een aantal deelnemers is inmiddels kandidaat voor de regionale parlementen, terwijl anderen de nationale kieslijsten hopen te halen.

Samen met een Finse parlementarier zal ik komende week een training voor MySoP-alumni verzorgen. Daarbij gaat het over hoe het is om in een coalitie te werken, welke bijdrage je vanuit de oppositie kunt leveren en hoe je als partij kan schakelen tussen het nationale, regionale en lokale niveau. Ook spreken we politieke leiders, zowel van regeringszijde als van de oppositie. Hopelijk leveren we op die manier een kleine bijdrage aan een democratisch en tolerant Myanmar, wetende dat de weg daar naar toe nog wel een lange is.