Bij pubers die jarenlang zijn buitengesloten door klasgenoten wordt een alarmsysteem in de hersenen sterker geactiveerd op het moment dat ze opnieuw worden buitengesloten. Deze jongeren zijn waarschijnlijk extra gevoelig voor nare sociale ervaringen zoals uitsluiting. Promotie Geert-Jan Will op 4 juni.

Scans puberbrein

Jarenlange uitsluiting door klasgenoten kan ernstige gevolgen hebben: van slechtere schoolprestaties tot het ontwikkelen van psychische problemen zoals angst en depressie. Geert-Jan Will bracht de neurocognitieve mechanismen in kaart die ten grondslag liggen aan reacties op uitsluiting door leeftijdsgenoten. Zijn onderzoeksgroep maakte scans van de hersenen van een grote groep pubers van allerlei verschillende achtergronden, wiens sociale ontwikkeling al langdurig gevolgd was tijdens de basisschooltijd.

Meer activiteit in neuraal alarmsysteem

Het onderzoek toont aan dat pubers die jarenlang minder geaccepteerd waren door hun klasgenoten een verhoogde neurale reactie in de hersenen vertonen op het moment dat zij opnieuw buitengesloten worden. De onderzoeksgroep constateerde meer activiteit in een neuraal `alarmsysteem': een netwerk in het brein dat betrokken is bij aandacht, maar ook bij negatieve gevoelens.

Extra gevoelig voor nare sociale ervaringen

Dat alarmsysteem gaat af op het moment dat er iets in onze omgeving gebeurt, waar we direct aandacht aan moeten besteden. Will: `Bij pubers die lang slechter in de groep lagen, gaat dit neurale alarmsysteem als het ware harder af op het moment dat zij buitengesloten worden. Het lijkt erop dat zij extra gevoelig zijn voor nare sociale ervaringen zoals uitsluiting.'

Sociaal opstellen moeilijker na uitsluiting

In een ander experiment laten de scans een opvallend verschil zien bij pubers die jarenlang populair waren in de klas: bij hen wordt een `controle-netwerk' in het brein minder sterk geactiveerd dan bij minder populaire klasgenoten als zij zich sociaal opstellen tegenover iemand die hen net heeft buitengesloten. Will: `Het kost geliefde pubers wellicht minder moeite om zich sociaal op te stellen na uitsluiting. Dit maakt het voor hen misschien makkelijker om aansluiting te vinden bij hun klasgenoten na een negatieve ervaring.'

Meer onderzoek nodig naar hersenontwikkeling

De psycholoog hoopt dat dit soort hersenonderzoek kan leiden tot een beter begrip van de positieve gevolgen van sociale acceptatie, maar ook van de negatieve gevolgen van uitsluiting en andere vormen van pesten. Will: `Op de lange termijn kan hersenonderzoek handvatten bieden voor behandeling van jongeren die kampen met psychische problemen door een gebrek aan acceptatie. Voordat het zo ver is moet er nog veel onderzoek gedaan worden naar de verbanden tussen sociale relaties en hersenontwikkeling op de lange termijn. Bijvoorbeeld door de hersenen van pubers meerdere malen te scannen tijdens hun ontwikkeling.'

Promotie 4 juni 2015: G.J. Will - Acceptance, Rejection, and the Social Brain in Adolescence: Toward a Neuroscience of Peer Relations

(28 mei 2015 - LvP)