Scherpe aandacht door samenspel verschillende neurotransmitters


9 juni 2015

Bij het focussen van aandacht spelen de neurotransmitters noradrenaline en acetylcholine een belangrijke rol. Deze vondst van psycholoog Stephen Brown biedt aanknopingspunten voor verder onderzoek naar hoe gerichte aandacht tot stand komt. Hij promoveert op 16 juni aan de Universiteit Leiden
met NWO-financiering uit het programma Onderzoekstalent.

Beter aandacht richten op stimuli

Tot het midden van de jaren `90 werd gedacht dat noradrenaline vooral belangrijk was voor slaapritme en waakzaamheid. Brown vond aanwijzingen dat deze neurotransmitter, die wordt aangemaakt in de hersenen, ook essentieel is bij gerichte aandacht. `Hoe actiever de hersendelen die het brein van
noradrenaline voorzien, hoe beter je je aandacht kunt richten op belangrijke stimuli waarop je moet reageren. Denk bijvoorbeeld aan een auto die op je afkomt terwijl je oversteekt.' Brown vond nog een andere stof die bij gerichte aandacht een rol speelt: acetylcholine. `Mijn onderzoek laat
zien dat je niet kunt zeggen: deze stof reguleert de aandacht. Er zijn veel verschillende stoffen bij betrokken', aldus Brown.

Getal over het hoofd zien

Brown deed met proefpersonen een bekende test waarbij ze snel achter elkaar letters te zien krijgen. Plotseling verschijnen met een tussenpose van minder dan een halve seconde twee getallen tussen de letters door. Het opvallende is dat mensen het eerste getal wel waarnemen, hiervoor hebben ze
dus `gerichte aandacht', maar het tweede niet. Dit verschijnsel heet de `attentional blink.' Brown: `Waarschijnlijk moeten de cellen in hersengebieden waar noradrenaline wordt geproduceerd, herstellen. Ze moeten bijkomen van het opmerken van het eerste getal. Daardoor zien proefpersonen het
tweede getal over het hoofd.'

Hersenscan toont aandacht

Om te onderzoeken hoe deze `attentional blink' werkt in de hersenen, maakte Brown de loci coerulei, de hersenkernen die het brein van noradrenaline voorzien, inactiever. Hij deed dit door proefpersonen het medicijn clonidine toe te dienen. Vervolgens bekeek hij hun hersenen met een EEG-scan
terwijl ze de `attentional blink' test uitvoerden. `We zagen pieken waarvan we vermoeden dat ze onder meer het richten van aandacht reflecteren', aldus de psycholoog. `Deze pieken waren kleiner bij de personen die clonidine kregen dan bij degenen met een placebo', aldus Brown. `Verminderde
activiteit van de loci coeruli maakt het dus lastiger om aandacht efficient te richten. Dat is een aanwijzing dat noradrenaline de opmerkzaamheid stimuleert.'

Hele systeem onder de loep

Aandacht wordt niet alleen gereguleerd door noradrenaline, zegt Brown. In een ander experiment ontdekte hij dat de neurotransmitter acetylcholine ook zorgt voor verbetering van de gerichte aandacht. `Hogere cognitieve processen zoals je aandacht ergens op richten zijn een complex verhaal. Ze
worden niet gereguleerd door een neurotransmitter. Als je deze processen wilt begrijpen, moet je veel meer kijken naar verschillende neurotransmitters. Je moet het hele systeem bekijken.'

Meer informatie

S.B.R.E. Brown verrichtte onderzoek naar `A neuromodulatory basis for exploitative versus exploratory behavior in humans' met financiering uit het programma Onderzoekstalent.

* Project in projectendatabase
* Website van onderzoeker

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bron: NWO