Resultaten moeten inzicht geven in nut en mogelijkheid voor meer langsdammen in Nederlandse rivieren

26-06-2015 | Rijkswaterstaat Oost-Nederland | persbericht

Rijkswaterstaat, de universiteiten van Delft, Wageningen en Nijmegen, Deltares en belangenorganisaties voor de beroepsvaart en (sport)visserij gaan samen de eigenschappen en de effecten onderzoeken van de herinrichting van de Waal met langsdammen. Op 26 juni hebben vertegenwoordigers van de acht organisaties hiervoor een samenwerkingsovereenkomst ondertekend.

Rivier met een langsdam duidelijk in zicht, van bovenaf gezien.

Het gezamenlijke onderzoek moet onder andere inzicht geven of het zinvol is om in de toekomst op meerdere plekken in de Nederlandse rivieren kribben te vervangen door langsdammen.

Het afgelopen jaar heeft Rijkswaterstaat langsdammen in de Waal tussen Wamel en Ophemert aangelegd. Een langsdam is een nieuw fenomeen in de Nederlandse rivieren. Het is een parallel aan de stroomrichting lopende dam. Met de langsdammen is ter plekke een ingrijpende herinrichting van het zomerbed gerealiseerd. In plaats van een hoofdgeul zijn er twee parallel stromende geulen: een brede hoofdgeul voor de scheepvaart en een forse oevergeul. Doordat langsdammen met oevergeulen parallel aan de stroomrichting van de rivier lopen, vindt het water bij hoog water makkelijker zijn weg dan bij kribben. Het risico op overstroming neemt hierdoor af.

De verwachting is dat de herinrichting met langsdammen vele positieve effecten heeft, onder andere vanwege hun unieke mechanisme om het rivierwater te verdelen tussen de beide geulen. In de langsdammen zitten openingen, die te vergroten of te verkleinen zijn. Rijkswaterstaat verwacht dat de langsdammen ook een gunstig effect hebben op de laagwaterstanden, de vaardiepte voor de scheepvaart, de ontwikkeling van flora en fauna, de waterhuishouding (tegengaan van verdroging), het rivierbeheer en onderhoud (stoppen van de daling van de rivierbodem en verminderen van baggerinspanning).

Of de herinrichting van de rivier met langsdammen naast hoogwaterveiligheid ook de andere verwachte positieve effecten realiseert en hoeveel, gaat Rijkswaterstaat samen met de zeven partners gedurende drie jaar onderzoeken. Het gezamenlijke onderzoek is een unieke kans om naast wetenschappelijk onderbouwde antwoorden ook veel nieuwe kennis over rivieren te verwerven.

Het intensieve onderzoeksprogramma omvat vijf thema's: techniek, natuurontwikkeling, beleving van burgers en beroepsgroepen, beheer en onderhoud, en kosten en (indirecte) baten. De onderzoeksresultaten kunnen als basis dienen om in de toekomst ook op andere plekken in het rivierengebied een herinrichting met langsdammen te realiseren.

De acht organisaties werken ieder op onafhankelijke wijze en vanuit hun eigen belang mee aan het onderzoek:

Mevr. J. Cuperus, hoofdingenieur-directeur Rijkswaterstaat Oost-Nederland: `De samenwerking tussen Rijkswaterstaat, kennisinstellingen en belangenorganisaties in het onderzoek naar de eigenschappen en effecten van de langsdammen is uniek voor het Nederlandse rivierengebied. Het is voor het eerst dat Rijkswaterstaat met deze partijen samenwerkt in een project. Daarnaast verenigt deze alliantie tussen acht partners diverse vormen van kennis, die ieder op zijn eigen wijze gaat bijdragen aan een innovatieve en duurzame herinrichting van de rivier.'

Prof. W. Uijttewaal, Faculteit der Civiele Techniek en Geowetenschappen, Technische Universiteit Delft: `Zonder proberen komt vernieuwing nooit van de grond. Leren begint bij observeren. Monitoring is niet alleen essentieel voor het evalueren van de effecten van maatregelen, maar ook noodzakelijk voor het begrip van de processen.'

Ir. C.T. Slingerland, directeur Departement Environment Sciences, Wageningen Universiteit: `Langsdammen stroomlijnen het rivierlandschap in termen van hydrologie, ecologie, visserij en scheepvaart.'

Prof. T. Smits, directeur Institute for Science, Innovation & Society Radboud Universiteit Nijmegen: `Er gebeurt iets spannends in het rivierenland. Op tal van plekken verschijnen innovaties die laten zien dat overheid, kenniswereld, ondernemers en burgers samen werken om te anticiperen op effecten van klimaatveranderingen en daarbij ook proberen zorgvuldiger om te gaan met de waarden van het rivierenlandschap. Langsdam bieden meer kansen voor natuur en scheepvaart. Het verbinden van technische en sociale kennis, een faciliterende overheid die luistert naar de mensen die wonen en werken in het gebied is het geheim van dit succes.'

C. de Vries, directeur BLN Koninklijke Schuttevaer: `BLN-Koninklijke Schuttevaer wil graag nauw betrokken zijn bij project Langsdammen. Onze leden zijn sceptisch. Hoe kun je er nog korter op zitten, dan door een samenwerking aan te gaan?'

J. Bongers, directeur Sportvisserij Nederland: `De geul achter de langsdammen biedt de sportvisser een nieuwe visbeleving langs de Waal, waar veel en bijzondere vis gevangen kan worden. Sportvisserij Nederland ziet de langsdammen als een welkome compensatie van de visstekken die verloren gingen door de kribverlaging.'

J. Koppers, voorzitter Hengelsportfederatie Midden-Nederland: `Hengelsportfederatie ziet langsdammen mogelijk als alternatief voor sportvissers na kribverlaging. Daarom zijn wij betrokken bij dit onderzoek.'

Ir. G. Blom, unitmanager Zoetwatersystemen, Deltares: `Langsdammen hebben een grote potentie om doelstellingen voor waterveiligheid, scheepvaart en natuur te verenigen.'