Directeuren, bestuurders en leerkrachten in het primair onderwijs staan positief tegenover opbrengstgericht werken. Maar de afstemming tussen groep, school en bestuur laat nog ruimte voor verbetering. De rol van de directeur is belangrijk voor het realiseren van een goede onderwijskwaliteit. Dat blijkt uit onderzoeken van de Universiteit Twente en de Rijksuniversiteit Groningen.

In de klas wordt opbrengstgericht werken nog niet optimaal uitgevoerd, zo wijst onderzoek van de Universiteit Twente uit. Leerkrachten kunnen in hun groepsplannen wel goede leerdoelen opstellen, maar ze maken nog weinig gebruik van gedifferentieerde groepsplannen en werken hier nog weinig flexibel mee.

Schooldirecteuren en -besturen spelen een belangrijke rol bij opbrengstgericht werken. Dat concluderen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen. De onderzoekers richten zich vooral op scholen die aan verandering onderhevig zijn, zoals door krimp, achterblijvende resultaten en streven naar excellentie. Bij de zogenoemde krimpscholen leiden andere factoren de aandacht af van het opbrengstgericht werken, zoals het kleine team, de parttime aanwezigheid van de directeur en de kleine aanstelling van de intern begeleider. Toch biedt krimp ook kansen: het kan aanleiding zijn om schooloverstijgende netwerken te vormen en de zelfstandigheid en gezamenlijkheid binnen het team te vergroten. De kwaliteitsproblemen door slechtere leerprestaties van sommige scholen kunnen juist een impuls zijn om meer opbrengstgericht te werken. Wel kan een negatieve beoordeling van de Inspectie van het onderwijs een emotionele impact hebben. Directeuren moeten daarom vaak eerst tijd vrij maken om hun leerkrachten bij te staan en een veilig werkklimaat te creeren.

Veel scholen zijn ambitieus en willen goede resultaten behalen, maar ambieren niet het landelijke excellentielabel. Zij willen zich liever onderwijsinhoudelijk profileren met een bijzonder onderwijsconcept. Volgens de onderzoekers zou juist een opbrengstgerichte houding, waardoor ambities en doelen duidelijk worden, nuttig kunnen zijn.

Stimuleren opbrengstgerichte aanpak

Besturen, die een belangrijke rol spelen in het stimuleren van een opbrengstgerichte aanpak in hun scholen, verschillen echter sterk in hun vermogen om scholen onderwijskundig aan te sturen. Volgens de onderzoekers komt een opbrengstgerichte cultuur slechts voor een deel van de grond. Het overheidsbeleid kan besturen gericht ondersteunen door evidence-bases practices aan te reiken (bijvoorbeeld via materialen en instrumenten van School aan Zet). Vooral eenpitters vragen om een sterke schoolleider, die verantwoordelijkheid is voor de onderwijskwaliteit.

De onderzoekers vinden dat besturen in het algemeen te weinig sturen op opbrengstgericht werken in scholen. Grotere besturen die meerdere scholen vertegenwoordigen en professioneel georganiseerd zijn, zijn zich bewuster van de noodzaak van opbrengstgericht werken.

Contextfactoren die opbrengstgericht werken bemoeilijken zijn bijvoorbeeld het vaak wisselen van de samenstelling van het team/de schoolleiding of te weinig uren voor de schoolleider of IB'er om de onderwijskwaliteit te bevorderen.