'Het echte vliegwiel zijn de inwoners zelf'

Publicatiedatum:
vrijdag 30-10-2015
Wethouder Tom Horn gaf vrijdag 30 oktober tijdens het Haarlemmermeers innovatiecongres een speech met de titel: Van verzorgingsstaat tot Meer voor Elkaar samenleving. Veranderende verhoudingen tussen overheid en samenleving.
wethouder Tom Horn tijdens innovatiecongres

Tom Horn:

"Geachte dames en heren,
Hier sta ik dan.
Tegenover zo'n tweehonderd aandachtige luisteraars afkomstig uit alle geledingen van het sociale domein.
Zorginstellingen, sportverenigingen, dorps- en wijkraden, buurtcomites, mantelzorgers, welzijnsorganisaties en ik vergeet er vast nog velen.
Niet verkeerd zo'n groot en gevarieerd gehoor voor de wethouder Zorg, Welzijn en Wonen.
Maar eigenlijk vind ik tweehonderd niet genoeg, want mijn verhaal gaat iedereen binnen de Ringvaart aan.

Een Meer voor Elkaar samenleving - want daar draait het hier allemaal om - kan alleen maar ontstaan met elkaar en voor elkaar en in verbinding met elkaar. Dus als iedereen meedoet.

Gelukkig beginnen we op deze congresdag in Haarlemmermeer niet bij nul.
We zijn al eerder aan de transformatie - aan deze gezamenlijke reis - begonnen.
Dit congres heeft wat mij betreft niet tot doel afscheid te nemen van de verzorgingsstaat.
Want dat proces is al vele jaren gaande.

Gaat u maar na:

* De ontmanteling van bejaardentehuizen is al tientallen jaren bezig

* Oma krijgt geen dienblad met eenheidsworst meer voorgeschoteld

* Zij en wij vragen meer vrijheid om zelf te kiezen.

* Op je 60ste ben je niet meer in de herfst van je bestaan

* Je neemt op deze leeftijd geen plaats meer achter de geraniums

* Maar blijft actief en betrokken

* Staat midden in de samenleving, combineert vrijwilligerswerk

* met opvang van kleinkinderen

* Ook mensen met beperkingen zijn tegenwoordig actiever en flexibeler

* Per individu of groep zijn de mogelijkheden verschillend


U heeft net de filmpjes gezien van Bakkerij Mama, Pier K, Quintia Essentia, Leerplichtambtenaar en Lisserbroek SamenMeer
Alle filmpjes laten mensen zien die meer voor elkaar zijn gaan betekenen.
Veel van dergelijke initiatieven beginnen bij vrijwilligers
Andere zijn semi-commercieel of gewoon commercieel
Ze ontstaan dikwijls uit een soort vanzelfsprekendheid
Mensen zeggen niet: ik spring in een gat dat de overheid laat vallen
Maar: ik vind eigenlijk gewoon dat dit onze taak is.

De verzorgingsstaat bestaat dus nog steeds
Maar in een andere vorm
Een vorm waarbij de verhoudingen tussen overheid
En samenleving zijn veranderd.


We geven er nog steeds heel veel geld aan uit
Globaal zelfs dezelfde bedragen
We hebben de groei in de kosten een halt toegeroepen, dat wel
De veranderingen zijn niet per se voortgekomen uit bezuinigingen
Wel speelt het besef mee dat de verzorgingsstaat oude stijl
Onbetaalbaar werd
Het is daarom dat nu scherper wordt gekeken
Aan wie geld wordt uitgegeven
Maar de transformatie is ook voor een groot deel het gevolg
Van demografische en sociologische ontwikkelingen
En van een andere kijk op ouderdom of op mensen met een beperking.

Hier past een belangrijke nuancering bij
De mogelijkheden voor de een zijn beperkter dan voor de ander
De ene mens is kwetsbaarder dan de ander
Overigens kan kwetsbaarheid ook van tijdelijke aard zijn
En als er nu een aspect van de verzorgingsstaat onveranderd moet blijven
Is het wel de vangnetfunctie voor degenen die tussen wal en schip dreigen te vallen.

De transformatie in een Meer voor Elkaar Samenleving
Is in verschillende lagen aan de orde
Neem de zorgaanbieders
Velen zitten in de zaal
Zorgaanbieders moeten nadenken over de vraag:
Sluit mijn product of dienst nog wel aan bij wat mensen ECHT willen? Of nodig hebben?
Is er geen overlap met andere producten?
Kunnen we het in samenwerking met anderen beter doen?
Heb ik niet te veel overhead en bureaucratie in mijn systeem zitten?
Neem ik geen dingen over die de zorgvrager juist beter zelf kan doen?

Sommige zorgaanbieders proberen hetzelfde te blijven doen maar dan met minder geld
Toch zullen ook zij die draai moeten maken om passende en gewenste zorg aan te bieden. Niet specialistisch doen wat gewoon kan.
Een belangrijke verandering is ook dat waar de professional gewend is
Om vrijwilligers achter zich te hebben
Het nu juist de vrijwilliger is
Die met benodigde ondersteuning en kennis
De eenvoudige zorg van de professional kan doen
Met de professional achter zich die gemandateerd is om zwaardere hulp in te zetten wanneer nodig.
En ik zeg erbij:
De professional heeft nog steeds alle redenen
Om trots te zijn op zijn werk

Een andere laag zijn natuurlijk de inwoners zelf.
Hij of zij moet ook nadenken.
Wat kan ik zelf regelen?
Wat kan ik met hulp van mijn omgeving regelen?
Mantelzorg is in feite een doodnormale zaak
Eerst werd je door je ouders verzorgd, later is het omgedraaid
Ik heb het niet over de lijfelijke zorg, dat past niet in onze hedendaagse cultuur

Maar allerlei andere vormen van zorg en ondersteuning
Kunnen onderwerpen van een mooi gesprek zijn
Wat mogen we van elkaar verwachten?
En als het niet met de familie en het sociale netwerk erbij kan
Dan schakel je de overheid in
Waardoor mensen ineens weer WEL naar de ouderen societeit kunnen
Of zelfs weer andere mensen kunnen helpen
En weer middenin de samenleving komen te staan
Dan komen we waar we willen wezen
Bij die Meer voor Elkaar Samenleving waarin mensen mee blijven doen
Ook degenen die in sommige opzichten beperkt zijn in hun mogelijkheden

Ook de gemeente krijgt door de transformatie een andere rol
Die is niet meer die overheid die dingen overneemt
Maar ze staat, indien noodzakelijk, naast of achter je
Bij de voorbereiding van mijn speech
Kwam de vraag op
Wie bepaalt dan wat noodzakelijk is?
Het Haarlemmermeerse antwoord luidt: de gemeente heeft het aan de gemandateerde professional overgelaten

We hebben veel vertrouwen in deze professionals die in direct contact staan met hun clienten
Het mandaat dat de professionals hebben gekregen
Is geen totale vrijbrief
.
We hebben nette verordeningen waar wij en zij ons netjes aan houden
Laten we ook de gemeenteraad niet vergeten
Die niet alleen maar kijkt naar de uitputting van het budget
Maar juist ook naar de geleverde kwaliteit
Voorop staat dat er geen mensen tussen wal en schip belanden
Ik merk aan alle kanten dat we dat uit alle macht willen voorkomen
En Haarlemmermeer mag zich gelukkig te prijzen met zijn gunstige uitgangspositie
Want deze polder is groot genoeg om alles in huis te hebben
En klein genoeg om iedereen te kunnen kennen
Het is lekker transformeren in zo'n mooi gebied
Met 26 wijken en kernen waarin op verschillende wijzen sociale cohesie aanwezig is.

Natuurlijk is die samenhang op de ene plek beter dan op de andere
Het is aan de gemeente en de kennis en ervaring van welzijnsorganisaties, dorps en wijkraden en ook inwoners zelf om dat goed in de gaten te houden
Maar ook hiervoor geldt weer dat we niet bij nul hoeven te beginnen
Al voor de transitie was er in Haarlemmermeer
Een beweging in gang gezet die meer voor elkaar betekent
Die wordt gewoon doorgezet
Mensen weten daardoor waar ze de kennis vandaan kunnen halen
Ze delen reeds de goede voorbeelden
En ik hoop dat vandaag nog meer voorbeelden worden gedeeld
Maar we moeten elkaar blijven bevragen

Zijn er straten, buurten, wijken of kernen
Waar mensen te veel op zichzelf zijn aangewezen?
Waarin mensen te weinig voor elkaar betekenen?
In zulke gevallen
Is het zaak om die Meer voor Elkaar beweging daar aan te wakkeren
Of de sociale makelaar of de huisarts in te schakelen
De sociaal makelaar bijvoorbeeld kent de wijk door en door
Kent en legt de contacten, weet waar mensen die iets willen
Dat vandaan kunnen halen
Verbinden, dat is precies wat de sociale makelaar doet
Ook met het programma transformeren in de wijk krijgen we inzicht in de sociaal maatschappelijke status.
Transformeren in de wijk is trouwens een van de onderwerpen van de workshops straks
Wat daarvoor nodig is

Dat een soort foto van de wijk wordt gemaakt
Waarop de sterktes en de zwaktes goed zijn te zien
Informatie dus waarmee je de situatie kunt verbeteren
Stel dat aan de hand van dit programma wordt vastgesteld
Dat in bepaalde buurten veel mensen zonder werk wonen
Dan betekent dat tegelijk dat er ook veel potentie aanwezig is
Om elkaar te helpen
Elk nadeel heeft zijn voordeel zou Johan Cruijff zeggen
En vergrijzing is niet altijd alleen maar nadelig
Ouderen zijn juist dikwijls degenen die vrijwilligerswerk kunnen doen
Meer in elk geval dan de mensen die in het spitsuur van hun leven zitten.


Aan de hand van Haarlemmermeerse onderzoeksdata
Maken we samen met de inwoners de analyses
En komt er antwoord op de vraag: wie moet wat doen?
En het is niet per definitie de overheid die dingen in gang zet
Dat kan ook de wijkraad of sociaal makelaar zijn, die dat zelf doet
In een bepaald gebied met veel eenzaamheid kan in gezamenlijkheid
Het groen worden aangepakt
Of een loopgroep worden opgericht
Daardoor gaat de wijk er beter uit zien
En verbetert de gezondheid van de bewoners

Soms is nodig dat de gemeente een duwtje in de goede richting geeft.
Maar het echte vliegwiel zijn de inwoners zelf

De gemeente heeft een andere rol en anderen hebben een rol.
Wij horen graag uw antwoorden:
Van jullie
Van vrijwilligers, professionals, zorginstellingen, welzijnsorganisaties, sportverenigingen
Van natuurlijk de inwoners
Wat denken jullie wat er nodig is in jouw wijk of dorp?

Welke voedingsbodem is het meest geschikt
Voor prachtige initiatieven zoals in de voorbeeldfilmpjes uit
Zwanenburg, Zwaanshoek, Lisserbroek, Nieuw Vennep en Hoofddorp?


Soms zullen er verbluffend simpele oplossingen zijn
Maar die zijn daarom niet van mindere kwaliteit
Soms ontstaan er nieuwe combinaties die hun krachten bundelen

Dat is allemaal de oogst van pionieren in de polder.

De samenleving is toe aan de transformatie
Hoe deze gestalte moet krijgen, daar is heel Nederland mee bezig
In Haarlemmermeer doen we het anders dan in Amsterdam
Abbenes zit anders in elkaar dan een gemiddelde wijk in Hoofddorp
Daar moeten we oog voor houden
Wat slaat ter plekke aan?
DAT is pionieren

Wij komen uit een tijd dat we dachten
Dat de beleidsafdeling van de overheid het allemaal verzon
In deze tijd is het precies andersom en bevragen wij
Jullie inwoners
De mensen om wie het gaat
DAAR zit de denk- en doekracht

Dames en heren
We krijgen door de transformatie een beter Haarlemmermeer.
In elk geval een Haarlemmermeer dat beter past bij dit tijdsgewricht
We nemen geen afscheid van de verzorgingsstaat
Maar wel van de overheid die alles voorschrijft
En grossiert in `one size fits all' oplossingen
Iedereen verlangt naar een stukje maatwerk
Toch gaan we in de beleving van sommigen juist door een dal
Zij hebben het gevoel dat er dingen worden afgepakt en verminderd
Pas later voelen ze zich prettiger bij wat ervoor terugkomt

Volgens mij zijn we in de fase aanbeland
Dat we tegen glazen zitten aan te kijken
Waarvan je kunt beweren dat ze half vol zijn
Maar ook dat ze half leeg zijn.

Dames en heren
Ik ben optimistisch
Ik denk dat nog in deze raadsperiode tot 2018
Iedereen gaat merken dat er veranderingen zijn
En dat daar goede kanten aan zitten
Nee, ik beloof geen ideale samenleving
Er blijft altijd wat te verbeteren, we zijn hier nooit klaar mee
Pionieren zullen we altijd blijven doen in deze polder
Ik heb het volste vertrouwen in de resultaten
Dank u"

vrijdag 30 oktober 2015