Gevestigde bedrijven hebben grote invloed op verloop energietransitie
5 november 2015
Gevestigde bedrijven zijn zeer bedreven in het beinvloeden van regelgeving rond groen gas, biobrandstof, led-verlichting en statiegeld. Op de energietransitie - de overgang naar een hernieuwbare energievoorziening - zou de Nederlandse overheid een eigen visie moeten ontwikkelen, onafhankelijk
van gevestigde organisaties. Daarom moet zij de boer op om ideeen van minder invloedrijke spelers te verzamelen. Dat stelt innovatiewetenschapper Magda Smink, die op 20 november aan de Universiteit Utrecht promoveert met financiering uit het NWO-programma Energietransities.
Goederentrein met biobrandstofFoto: Shutterstock
Magda Smink: 'Gevestigde organisaties zijn veel effectiever dan nieuwe spelers in het vormen en beinvloeden van instituties die hun belangen behartigen. Zij werken nauw samen met de overheid om die instituties (relevante regelgeving en `ongeschreven regels') te beinvloeden. Zij nemen vanaf een
vroeg stadium deel aan besluitvormingsstructuren van de overheid en stellen zich als partner op. Ook presenteren deze organisaties altijd een eigen alternatief plan. Dit stelt hen in staat om de leiding te nemen.'
Tevens zijn gevestigde organisaties zeer vaardig in het `framen' van hun belangen, aldus Smink. Cruciaal is dat ze erin slagen om bedrijfsbelangen te vertalen in publieke belangen. Dat vergroot de kans op uitvoering van hun plan. Daarnaast leiden gevestigde organisaties zorgvuldig de aandacht
naar bepaalde aspecten van een institutie of technologie. Zij brengen alleen bepaalde aspecten naar voren, terwijl andere juist geen aandacht krijgen. Gevestigde organisaties zorgen voor onderzoek dat hun plan ondersteunt. Via de media beinvloeden zij de publieke opinie.
Smink: 'Het is niet zo dat gevestigde bedrijven altijd alles bij het oude willen houden. Eerder proberen ze de gang van zaken in hun eigen richting bij te sturen. De Nederlandse overheid zou daarom onafhankelijk van gevestigde organisaties een visie op de energietransitie moeten ontwikkelen en
daarvoor actief de ideeen van minder invloedrijke spelers moeten verzamelen.'
Botsende logica's
Gevestigde organisaties hebben niet alleen invloed op de energietransitie door actief de instituties te beinvloeden, maar ook door het (moeten) volgen van bestaande instituties die gelden in hun sector. Zo loopt de samenwerking tussen groen gas producenten en gasnetbeheerders rondom het
bijmengen van groen gas in het aardgasnetwerk erg moeizaam. Gasnetbeheerders moeten zich namelijk houden aan hierarchische en formele besluitvorming, zijn verantwoordelijk voor de veiligheid en leveringszekerheid, en werken met grootschalige energiestromen. `Maar de kenmerken van veel
innovaties zijn hiermee juist strijdig. Daar gaat het vaak om pragmatische besluitvorming en kleinschaligheid,' betoogt Magda Smink.
Naarmate de productie van duurzame energie toeneemt, neemt het belang van samenwerking tussen netbeheerders en duurzame energieproducenten juist toe. Daarom is er behoefte aan bruggenbouwers. Dit zijn mensen die thuis zijn in meerdere sectoren, die cultuurverschillen overbruggen en de
verschillende partijen uitdagen om de mogelijkheden voor innovatie te benutten.
Instituties aanpassen
Smink adviseert beleidsmakers om de institutionele logica die het handelen van gevestigde organisaties mede bepaalt, goed te bestuderen. 'Inzicht in waarom actoren zich gedragen zoals ze doen, is het startpunt voor het opstellen van beleid om dit gedrag te veranderen en duurzaamheidstransities
te stimuleren. Bovendien zijn beleidsmakers in staat om de regelgeving, die onderdeel uitmaakt van de institutionele logica, aan te passen en zo innovaties te faciliteren.'
Meer informatie
Magda Smink (1986) startte haar promotieonderzoek 'Incumbents and institutions in sustainability transitions' in 2010, als onderdeel van het programma 'Power in transition', met financiering uit het NWO-programma Energy Transitions. Hoofdaanvrager en promotor is prof. dr. M.P. (Marko) Hekkert.
* Project van Magda Smink in de projectendatabase
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bron: NWO