Bestrijding van antisemitisme als huiswerk voor de kerk - Protestant..
Een deel van de aanwezigen, met op de voorgrond rechts Ron van der Wieken, links naast hem Bart Wallet. (foto: Jan van Reenen)12 november 2015
Bart Wallet, historicus VU, en Ron van der Wieken, Centraal Joods Overleg, spraken op 9 november op een bijeenkomst over antisemitisme.
Pagina-inhoud
*Er zijn twee mythes over antisemitisme, zei Bart Wallet, historicus aan de Vrije Universiteit en schrijver van onder meer het boek 'Canon van 700 jaar Joods Nederland'. De eerste is dat het niet zo veel met protestanten te maken heeft en de tweede dat het geen Nederlands probleem is.
Wallet sprak 9 november op een bijeenkomst over antisemitisme op initiatief van het bureau Kerk en Israel van de Protestantse Kerk: wat is antisemitisme, hoe uit het zich en wat kun je ertegen doen? Samen met Ron van der Wieken, auteur van het boek 'Jodenhaat' en voorzitter van het Centraal
Joods Overleg, gaf hij een aftrap tot het gesprek hierover.
Om goed over dit onderwerp te kunnen spreken is het zaak dat het begrip antisemitisme helder is. Wallet gaf een overzicht. Er is het politiek antisemitisme. Dan is er sprake van een levensovertuiging of ideologie, zoals je ook liberaal of sociaal kunt zijn. Zo werd het woord antisemitisme voor
het eerst vanaf ca. 1875 gebruikt door mensen die van zichzelf zeiden: ik ben antisemiet. Daarnaast is er het oudere religieus antisemitisme (anti-judaisme) en sociaal antisemitisme (de negatieve stereotyperingen) zoals dat tussen burgers in de samenleving plaatsvindt.
Als vierde is er nog het antizionisme, dat aanvankelijk een binnenjoods verschijnsel was, waarin het ging om de toekomstverwachtingen van het Joodse volk. Onder de dekmantel van kritiek op de staat Israel kan antizionisme een vorm van antisemitisme worden, waarbij getornd wordt aan het
bestaansrecht van de staat Israel. In ons land is geen traditie van politiek antisemitisme - we zijn een land met verschillende minderheden; we dulden de anderen naast ons - maar wel van religieus en sociaal antisemitisme. En er komt een nieuw antisemitisme bij, dat te maken heeft met het
Midden-Oostenconflict, sinds 2000 gekoppeld aan nieuwe minderheden in de Nederlandse samenleving.
Een interessante observatie was dat waar antisemitisme vroeger een taboe was, dit nu ondergronds wel steeds meer aan te wijzen valt, zowel in stereotyperingen als in bepaalde theologische benaderingen waarin Israel nauwelijks meer een rol speelt. Was het vanaf de jaren zestig heel normaal om
verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog te maken, nu ontstaat er steeds meer een allergie om de Tweede Wereldoorlog erbij te halen.
Vooroordelen of haat
Van der Wieken maakte het onderscheid tussen vooroordelen tegen Joden en Jodenhaat. "Het eerste is onaangenaam voor Joden, maar er valt mee te leven. Het tweede is dodelijk." Hij noemde verschijnselen van Jodenhaat anno 2015, waaronder het hooliganism van de voetbalsupporters en de kleine
groepen politieke neonazi's: "Ideologisch op drijfzand gebaseerd en niet gevaarlijk." Daarnaast noemde hij het op vrij grote schaal voorkomende antisemitisme dat voortkomt uit de islam, met leuzen als `dood aan de Joden'. De gebruikte teksten vinden voedingsbodem in het Palestijns-Israelisch
conflict. Als derde noemde hij het ingewikkelder antizionisme: "Kritiek op Israel mag, maar het ontkennen van het belang van een eigen staat op Joodse grondslag is antisemitisme." De laatste vorm van antisemitisme wordt vooral gevonden in wat Van der Wieken `de linkse academie' noemt. Kleine
groepen intellectuelen ontkennen het bestaansrecht van de staat Israel. Waar er veel staten zijn op christelijke en islamitische grondslag, is er maar een staat op Joodse grondslag. En die mag er niet zijn. Joden zijn het gewend om een minderheid te zijn en als vreemdeling beschouwd te worden,
maar hun leefomstandigheden worden steeds slechter.
Voortouw door kerken
Het nagesprek concentreerde zich rond de vraag wat we, in de kerk en in de samenleving, kunnen doen om antisemitisme tegen te gaan.
"Vooroordelen kun je bestrijden, genezen door bijvoorbeeld goed en langdurig onderwijs", meent Van der Wieken. "Maar tegen Jodenhaat is geen kruid gewassen. Daar moeten Joden zich met hand en tand en soms niet-wettige middelen tegen verzetten om overeind te blijven." Volgens hem is
antisemitisme een dodelijk vijand voor Joden en op den duur ook voor niet-Joden. Het raakt ons allemaal. Bart Wallet ziet antisemitisme als een niet-Joods probleem "en moet dus niet door Joden bestreden worden. Het is verwant aan andere vormen van racisme, maar moet afzonderlijk genoemd
worden. Kerken zouden hierin het voortouw kunnen nemen." En daar ligt huiswerk voor de Protestantse Kerk.
>Janet van Dijk, communicatieadviseur Kerk in Ontwikkeling/Missionair Werk en Kerkgroei