2015 NOV 11. Met een nieuwe vorm van gentherapie kan men muizen met mucoviscidose genezen. En ook celkweekjes van mucopatienten reageren goed op de gentherapie. Dat zijn bemoedigende resultaten van een nieuwe studie van de Leuvense onderzoeksgroep Moleculaire Virologie en Gentherapie.

2015 NOV 11. Met een nieuwe vorm van gentherapie kan men muizen met mucoviscidose genezen. En ook celkweekjes van mucopatienten reageren goed op de gentherapie. Dat zijn bemoedigende resultaten van een nieuwe studie van de Leuvense onderzoeksgroep Moleculaire Virologie en Gentherapie.

Mucoviscidose of taaislijmziekte is een erfelijke aandoening waarbij de slijmen in het lichaam taai worden en verstoppingen veroorzaken in onder andere de luchtwegen en het maagdarmstelsel. Genezing is niet mogelijk en men kan alleen de symptomen van patienten behandelen. De oorzaak van mucoviscidose ligt bij mutaties van het CFTR-gen: dit gen bevat de productiecode voor een eiwit dat functioneert als een chloorkanaal in een cel. Bij mucopatienten werken de chloorkanalen onvoldoende of zijn ze afwezig, met als gevolg dat slijmen taai worden en niet afgevoerd raken.

"Er is sinds een paar jaar een medicijn op de markt dat die defecte chloorkanalen kan herstellen. Helaas werkt het geneesmiddel slechts bij een paar procent van alle patienten. Vroeger werd al onderzoek gedaan naar gentherapie bij muco, maar zonder goed resultaat: het bleek veilig, maar het verbeterde het ziektebeeld niet. Daarom was het geloof in gentherapie een beetje verloren gegaan. Nu er recent successen geboekt zijn met gentherapie bij andere ziektes zoals hemofilie en aangeboren blindheid, vonden we het nuttig om het voor muco opnieuw te onderzoeken", legt professor Zeger Debyser van de onderzoeksgroep Moleculaire Virologie en Gentherapie uit.

Dragana Vidovic en Marianne Carlon, twee postdoctorale onderzoekers van het team van professoren Zeger Debyser en Rik Gijsbers, onderzochten een gentherapie op basis van recombinante adeno-geassocieerde virale vectoren (rAAV): dat zijn afgeleiden van het vrij onschuldige adeno-geassocieerd virus (AAV) waarbij erfelijk materiaal voor het chloorkanaal is ingebracht. Een gezonde kopie van het CFTR-gen wordt zo binnengesmokkeld in de zieke cellen. Zowel bij muizen met mucoviscidose als bij celkweekjes van mucopatienten gaf dat goede resultaten: "De muizen kregen het rAAV toegediend via de luchtwegen en de meeste mucomuizen herstelden. Bij de celculturen bootsten we mini-darmpjes van mucopatienten na en zagen we een herstel van het vochttransport."

Een gentherapie voor muco is echter nog niet voor morgen, waarschuwt Debyser: "We mogen mucopatienten geen valse hoop geven. Dit vergt nog jaren werk: dit is geen onderzoek op mensen, maar op muizen en celkweekjes. We weten ook nog niet hoelang de gentherapie werkt. Maar de boodschap is dat gentherapie opnieuw op de onderzoeksagenda moet staan als een optie voor een definitieve behandeling van mucoviscidose."

Contactpersonen:

Faculteit Geneeskunde, Departement Farmaceutische en Farmacologische Wetenschappen, onderzoeksgroep Moleculaire Virologie en Gentherapie:

- Prof. Zeger Debyser

- Dr. Marianne Carlon

Meer info:

De volledige tekst van de studie "rAAV-CFTRDR rescues the cystic fibrosis phenotype in human intestinal organoids and CF mice" door Dragana Vidovic, Marianne S. Carlon, Melanie F. da Cunha, Johanna F. Dekkers, Monika I. Hollenhorst, Marcel J.C. Bijvelds, Anabela S. Ramalho, Chris Van den Haute, Marc Ferrante, Veerle Baekelandt, Hettie M. Janssens, Kris De Boeck, Isabelle Sermet-Gaudelus, Hugo R. de Jonge, Rik Gijsbers, Jeffrey M. Beekman, Aleksander Edelman en Zeger Debyser is beschikbaar op de website van de journal American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine: http://www.atsjournals.org/doi/abs/10.1164/rccm.201505-0914OC#.VkGwqE-D6po. Dit onderzoek gebeurde in samenwerking met het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg en de universiteiten van Parijs, Utrecht en Rotterdam.