Dit weekend moet een uitgewerkt plan van aanpak van Roc Leiden bij de Onderwijsinspectie liggen. Dat herstelplan is cruciaal voor de toekomst van de school, maar ook voor het voortbestaan op de korte termijn. De bodem van de kas komt in december opnieuw in zicht.

Minister Jet Bussemaker van Onderwijs heeft toegezegd de Tweede Kamer begin december te informeren over het uitgewerkte plan van aanpak. Dat plan is een voorwaarde voor verdere financiele steun. De Kamer wil vooraf betrokken worden bij elke stap.

Als het plan groen licht krijgt in Den Haag, kan de minister komende maand het volgende deel uit de veertig miljoen extra steungeld overmaken. Zonder die nieuwe bijdrage is Roc Leiden niet in staat in december aan haar verplichtingen te voldoen. De liquide middelen zullen dan ontoereikend zijn, blijkt uit de onlangs vastgestelde jaarrekening 2014 die het roc aan het Onderwijsblad heeft verstrekt. De instelling heeft gisteren een verkort overzicht van de jaarcijfers gepubliceerd, samen met een toelichting erop.

`De liquiditeitspositie is op dit moment zwak en dit vereist de eerder dit jaar toegezegde aanvullende financiele steun van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om het jaar 2015 financieel goed af te ronden', aldus de toelichting.

Sinds 29 juni wordt het roc financieel overeind gehouden dankzij een krediet van 18 miljoen euro bij de overheid, via het zogenoemde schatkistbankieren. Dat krediet is gelijk aan de eerste tranche uit het steungeld, dat na een slepend debat eind juni uiteindelijk door de Tweede Kamer werd geaccordeerd om een faillissement af te wenden. Tegelijkertijd stemde de Kamer in met een gefaseerde ontmanteling van de school, waarbij een levensvatbare kern van goed onderwijs moet overblijven.

Er resteert nog maximaal 22 miljoen uit de 40 miljoen euro extra steungeld: 14 miljoen voor de exploitatie en 8 miljoen voor onderwijskwaliteit. Met dat geld, dat opgebracht wordt door alle mbo-scholen samen, kan Roc Leiden over enkele jaren financieel weer binnen of in de buurt van de normen van de inspectie komen, aldus de jaarrekening. Op basis van een doorrekening door Deloitte gaf minister Bussemaker vorige maand aan `een kansrijk toekomstperspectief' te zien voor het roc.

Exploitatieverlies

Terwijl het roc werkt aan een nieuwe toekomst, leest de jaarrekening ook als een afrekening met het verleden. De ontwikkelingen tot en met oktober dit jaar zijn erin verwerkt. Met name de nieuwe afspraken over de huisvesting spelen daarbij een belangrijke rol.

Roc Leiden boekte in 2014 een exploitatieverlies van 48,9 miljoen euro, oftewel 70 procent van de inkomsten. Het eigen vermogen schoot daarmee in een klap naar een negatief saldo van 27,9 miljoen euro. De solvabiliteit (eigen vermogen in verhouding tot het balanstotaal) bedroeg -34 procent.

Het verlies valt toe te schrijven aan een reeks bijzondere lasten, waaronder een forse afwaardering op het vastgoed. Zo is in de boeken het Lammenschansgebouw in een klap met 23 miljoen euro afgewaardeerd tot 58 miljoen euro. Dat hangt weer samen met het feit dat het roc het gebouw bij station Lammenschans niet meer hoeft terug te kopen.

"Roc Leiden heeft schoon schip gemaakt", aldus een woordvoerder van de school. "Daardoor ziet het jaarresultaat over 2014 er dramatisch uit. Maar dat was nodig om verder te kunnen bouwen aan een gezonde toekomst."

Vastgoed

Roc Leiden ging gebukt onder wurgende vastgoed-verplichtingen, die de school als een molensteen om de nek hingen en ten koste gingen van het onderwijs. Samen met ontwikkelingsmaatschappij Green Real Estate en financier BNG is lang onderhandeld over nieuwe afspraken. Afgelopen voorjaar maakte minister Bussemaker nieuwe afspraken bekend.

Per augustus 2018 is de huur opgezegd van het gebouw bij Leiden CS. Het roc had zich aanvankelijk verplicht tot een opmerkelijk lange huurtermijn van dertig jaar, tot 2043.

Het andere gebouw, bij station Lammenschans, hoeft het roc dankzij de nieuwe afspraken niet meer terug te kopen. Die terugkoopplicht bezorgde het roc veel extra hoofdbrekens en financiele problemen. Daar staat tegenover dat het roc het gebouw vijftien jaar langer moet blijven huren, namelijk tot 2046.

Bovendien verhuist 23 miljoen euro aan publiek geld van Roc Leiden naar Green Real Estate. Dat geld was door het roc vastgezet in zogenoemde depots, geblokkeerde rekeningen bij BNG bedoeld voor toekomstige financiering van de oude vastgoed-verplichtingen. Maar nu er nieuwe afspraken liggen, moet de school dat geld als `compensatie' afstaan aan de ontwikkelingsmaatschappij.

Twee kasschuiven

Uit de jaarrekening blijkt dat het ministerie van Onderwijs in 2015 niet een, maar twee keer de rijksbijdrage vervroegd uitbetaalde om de school te helpen.

De rijksbijdrage die het roc volgende maand, in december, zou ontvangen, heeft het ministerie afgelopen mei al overgemaakt. Het roc kreeg toen te maken met een claim die ze moest betalen. Naar deze `kasschuif' (4 miljoen euro) verwees Bussemaker in een brief aan de Tweede Kamer half juni.

De financiele situatie in mei was nog eens extra penibel door een eerdere kasschuif. De rijksbijdrage van mei was deels al in januari uitbetaald. Eind 2014 dreigden er namelijk ook al betalingsproblemen. Mede-financier BNG vergrootte de kredietruimte toen tijdelijk met twee miljoen. Opmerkelijk is dat BNG daarbij als voorwaarde stelde dat het ministerie de rijksbijdrage van het roc eerder zou uitbetalen, zodat de bank zich verzekerd wist van terugbetaling.

Instroom gedaald

Door alle onzekerheid over het voortbestaan eerder dit jaar, is de instroom, en daarmee het studentenaantal, aanzienlijk gedaald. Begonnen de afgelopen jaren gemiddeld nog zo'n 3.500 studenten aan een opleiding, in het huidige schooljaar zijn dat er nog zo'n 1.800. Volgens cijfers van het roc is het aantal studenten gedaald van 9.395 in oktober 2014 naar 7.491 in 2015. De volgende jaren zou dat aantal naar verwachting teruglopen naar zo'n 6.800.

Intussen wordt bij het roc met man en macht gewerkt aan verbetering van het onderwijs. De huisvestingslasten voor het Lammenschans-gebouw zullen per 1 augustus 2016 dalen, aldus het roc in de toelichting. `Het geld dat Roc Leiden daarmee overhoudt steken we nu en in de toekomst in onderwijs.'

`Naast het vele negatieve nieuws is in 2014 ook duidelijk geworden dat veel medewerkers van Roc Leiden, ondanks vele dagelijkse operationele problemen en onzekerheid over de toekomst, keihard werken om er het beste van te maken, met veel hart voor het onderwijs en de student', aldus het college van bestuur in het jaaroverzicht.

Een commissie onder leiding van Pauline Meurs zal waarschijnlijk volgende maand een rapport presenteren over het huisvestingsdebacle.