Excellente leerlingen presteren beter bij vroege screening

dinsdag 3 november 2015 09:18 Binnenland

Dit is een origineel bericht van Open Universiteit

Excellente leerlingen presteren beter in het basisonderwijs als zij al in groep 1 worden gescreend op hun ontwikkelingsniveaus voor onder andere rekenen en taal. Ook moeten de lesmaterialen in de klas gedifferentieerd naar de ontwikkelingsniveaus worden aangeboden. Promovenda Elma Dijkstra onderzocht de methode Excel Kwadraat, die leerkrachten hierbij volledig ondersteunt. Ze concludeert dat deze een positief effect heeft op de leerprestaties van zowel excellente leerlingen, als van niet-excellente leerlingen. Dijkstra promoveert op 13 november 2015 aan de Open Universiteit. De titel van haar proefschrift luidt: 'Teaching High-Ability Pupils in Early Primary School'.

Onderpresteerders

Om ervoor te zorgen dat scholen kunnen voldoen aan de leerbehoeftes van ieder kind afzonderlijk, is het belangrijk dat de leerstof in de klas op verschillende leerniveaus wordt aangereikt. Daarom wordt gewerkt aan differentiatie van het onderwijsaanbod naar ontwikkelingsniveaus van leerlingen. Een aantal internationaal vergelijkende studies van leerling-prestaties toont aan dat Nederland goed op weg is om zo leerlingen met een achterstand op te trekken naar het basisniveau. Maar als het gaat om het laten excelleren van excellente leerlingen blijft Nederland achter. Uit onderzoek blijkt dat relatief meer excellente leerlingen onderpresteren, dan niet-excellente leerlingen.

Indeling lesmateriaal

'Al in de kleutergroepen sluiten leeractiviteiten onvoldoende aan op de capaciteiten van excellente leerlingen', stelt Dijkstra. Ze was betrokken bij de ontwikkeling van Excel Kwadraat en onderzocht een nieuwe onderwijsmethode die leerkrachten uit groep 1 en 2 helpt bij de differentiatie van het onderwijsaanbod in de richting van excellente leerlingen. De methode, Excel Kwadraat, is gebaseerd op drie componenten. De eerste betreft een screening van leerlingen bij binnenkomst op hun ontwikkeling op gebieden als taal, rekenen, sociaal emotionele gedrag en cognitieve capaciteiten.

Dit gebeurt aan de hand van een vragenlijst voor ouders en leerkrachten. De tweede component richt zich op het afstemmen van lesmateriaal en de leeractiviteiten in de klas op de ontwikkelingsniveaus van leerlingen. Dat gebeurt bijvoorbeeld door materialen in de kast in te delen naar ontwikkelingsniveaus en vakgebied. De laatste heeft betrekking op het formuleren van schoolbeleid over onderwijsdifferentiatie en excellentie.

Rekenprestaties verbeterd

Uit onderzoek naar de effecten van Excel Kwadraat bij 37 basisscholen blijkt dat de aanpak goed uitpakt voor excellente leerlingen, maar ook voor niet-excellente leerlingen. Van beide groepen waren de rekenprestaties significant beter. Op het gebied van taal is geen zichtbaar verschil gemeten. Dit zou kunnen komen doordat de overdracht van taalkennis in groep 1 en 2 vaak mondeling plaatsvindt. Voor rekenen zijn meer spelletjes voorhanden.

Over Elma Dijkstra

Elma Dijkstra (Groningen, 1987) studeerde Pedagogische wetenschappen (bachelor) en Onderwijskunde (master) aan de Rijksuniversiteit Groningen. Haar afstudeerscriptie was gewijd aan de professionaliteit van docenten in het voortgezet onderwijs. Vervolgens werkte ze als onderzoeker bij het Instituut voor Didactiek en Onderwijsontwikkeling aan de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de RuG. Daar heeft ze zich anderhalf jaar beziggehouden met attitudes van VO scholieren ten opzichte van natuurwetenschap, milieu en klimaatverandering (een Europees project). In 2011 ging zij als promovendus aan het werk bij het Welten-instituut van de Open Universiteit.

Promotie

Elma Dijkstra verdedigt haar proefschrift 'Teaching High-Ability Pupils in Early Primary School' op vrijdag 13 november 2015 om 13:30 uur aan de Open Universiteit in Heerlen. Haar promotoren zijn prof. dr. Paul A. Kirschner (Open Universiteit) en prof. dr. Ton Mooij (Open Universiteit en Radboud Universiteit). Dr. Amber Walraven (Radboud Universiteit) is co-promotor.