Bruinvissen hebben grote en vette vissen nodig


Gepubliceerd op
19 november 2015

Bruinvissen eten iedere dag circa tien procent van hun eigen gewicht aan vis, en dan vooral grondels, wijting, zandspieringen, haring en sprot. Verhongering is een constant risico voor dit zeezoogdier. Daarnaast zijn verdrinking in op de bodem staande netten en predatie door grijze zeehonden
een belangrijke doodsoorzaak. Dat blijkt uit onderzoek van Mardik Leopold van IMARES Wageningen UR, waar hij op 20 november op promoveert aan Wageningen University.

Foto: Leopold en een van zijn paranimfen (die overigens niet Eva heet) aan de snijtafel met een bruinvis die slachtoffer is geworden van een zeehond (2009). (Foto: Kees Camphuysen)

Bruinvissen zijn tegenwoordig veel voorkomende zoogdieren in het Nederlandse deel van de Noordzee. De populatieomvang (circa 50 duizend) is vergelijkbaar met die van reeen in Nederland. Al die bruinvissen moeten iedere dag eten. Maar wat ze allemaal eten, of ze hetzelfde eten, waardoor ze
verschillen in wat ze eten, en of er genoeg vis in zee zit voor al die bruinvissen was onduidelijk. IMARES-onderzoeker Mardik Leopold onderzocht in zijn promotieonderzoek hoe kenmerken van individuele dieren (leeftijd, conditie) en externe omstandigheden (seizoen, locatie) het dieet van
bruinvissen beinvloedt. Hij deed dat door de magen van 829 bruinvissen, die tussen 2005 en 2014 dood aanspoelden op de Nederlandse kust, te onderzoeken op voedselresten.

Wat eten bruinvissen?

Veel vette vis

Om warm te blijven in de koude zee eten bruinvissen dagelijks ongeveer tien procent van hun eigen gewicht aan vis. Die vis moet dus in ruime mate voorhanden zijn, liefst makkelijk te vangen en rijk aan calorieen. In de magen trof Leopold in totaal zo'n 70 verschillende prooisoorten aan. Vier
typen prooi zijn echt belangrijk: grondels, kabeljauwachtigen (vooral wijting), zandspieringen en haringachtigen (haring en sprot). In de Westerschelde worden ook trekvissen zoals spiering gegeten. "Met het schoner worden van de Westerschelde keren naast de trekvissen ook de bruinvissen weer
terug", zegt Leopold. "Ze waren wel mager, overleven op deze riviervis is wellicht nog lastig."

Een geopende maag waarin een nog vrij gave volwassen haring bleek te zitten, met daarbij nog een paar vrijwel verteerde vissen. Typisch een maag van een volwassen bruinvis. (Foto: Annika Krauthof) Een geopende maag waarin een nog vrij gave volwassen haring bleek te zitten, met daarbij nog een
paar vrijwel verteerde vissen. Typisch een maag van een volwassen bruinvis. (Foto: Annika Krauthof)

Het eerste vaste voedsel van jonge bruinvissen bestaat vooral uit grondels, vertelt Leopold. "Als ze ouder en groter worden hebben ze grotere vissen zoals wijting en vettere vissen zoals haring, sprot en zandspiering nodig. Grondels wegen gemiddeld maar 1 gram, dus een jonge bruinvis van 20
kilo heeft per etmaal 2000 van deze visjes nodig. Een volwassen dier van zo'n 50 kilo kan daar niet meer mee toe. Hij zou er dan in een etmaal continu 3,5 per minuut moet eten. Dus schakelt hij over op grotere of energierijkere soorten."

Een geopende maag waarin een nog vrij gave volwassen haring bleek te zitten, met daarbij nog een paar vrijwel verteerde vissen. Typisch een maag van een volwassen bruinvis. (Foto: Annika Krauthof) Een geopende maag waarin een nog vrij gave volwassen haring bleek te zitten, met daarbij nog een
paar vrijwel verteerde vissen. Typisch een maag van een volwassen bruinvis. (Foto: Annika Krauthof)

Mager

Gezonde bruinvissen zijn ook dik; zij eten relatief veel vette vis. Hun vetlaag is afhankelijk van het seizoen; in de zomer zijn bruinvissen wat magerder. Ook het sterftecijfer is 's zomers het hoogst. Onder de dood aangespoelde bruinvissen waren vrij veel sterk vermagerde exemplaren. Hoe
magerder de bruinvis, hoe minder vette vis deze nog in zijn dieet had. Wat oorzaak en gevolg is, kan Leopold niet zeggen. "Dit is een echte kip en ei kwestie: kan een magere bruinvis geen vette vis meer vangen, of vermagert een bruinvis die geen vette vis vangt?".

Doodsoorzaken

Naast verhongering is verdrinking in netten die op de zeebodem staan (staand want) een belangrijke doodsoorzaak voor bruinvissen. De patholoog kan verdrinking lastig vaststellen bij aangespoelde bruinviskadavers. Bruinvissen die in bodemnetten verdrinken hebben echter overwegend bodemvis in de
maag, waardoor de doodsoorzaak met meer zekerheid is te bepalen.

Bruinvis die door een zeehond is gepakt. De maag puilt eruit - die lusten de zeehonden niet. (Foto: Cees van Hoven) Bruinvis die door een zeehond is gepakt. De maag puilt eruit - die lusten de zeehonden niet. (Foto: Cees van Hoven)

Een derde belangrijke doodsoorzaak is predatie door grijze zeehonden. Leopold kon dit in een samenwerking met gespecialiseerde dierenartsen en microbiologen aantonen door een combinatie van het nauwkeuring in kaart brengen van bijt- en klauwwonden, DNA-onderzoek in wonden van de bruinvissen,
en dieetonderzoek. Bruinvissen zijn nergens veilig voor de grijze zeehonden. Aangevreten bruinvissen werden langs de hele Nederlandse kust gevonden. Ook worden ze zowel dicht bij de bodem gepakt, wat blijkt uit bodemvis in de maag, maar ook hoger in de waterkolom. Dan hebben ze hoger zwemmende
vissen zoals haring en sprot in de maag.

Lees meer:

* Grijze zeehonden hebben bruinvis op het menu Grijze zeehonden hebben bruinvis op het menu Zwaar verminkte bruinvissen die jaarlijks bij vele tientallen in Nederland aanspoelen, zijn slachtoffers van grijze zeehonden. Dit blijkt uit...

Lees meer in het Dossier:

* Bruinvissen Bruinvissen In dit dossier vindt u nieuws, achtergronden, en onderzoeksresultaten over bruinvissen, onder andere over populaties, het voorkomen van bijvangst en...

Controleer uw cookie-instellingen

* drs. MF (Mardik) Leopold
Contactpersoon drs. MF (Mardik) Leopold
Contactformulier

IMARES Wageningen UR

IMARES is een onderzoeksinstituut gespecialiseerd in strategisch en toegepast marien ecologisch onderzoek

* Grauwe Franjepoten voor het eerst te volgen tijdens hun trektocht Grauwe Franjepoten voor het eerst te volgen tijdens hun trektocht
* Economische effecten van aanlandplicht Economische effecten van aanlandplicht
* Resource: IMARES betrekt Zeevaartschool in Den Helder Resource: IMARES betrekt Zeevaartschool in Den Helder

Meer nieuws



Meer over de promotie:

* Eat and be eaten: porpoise diet studies Eat and be eaten: porpoise diet studies drs. MF (Mardik) Leopold
20 november 2015 - Bruinvissen zijn predator (van vis) en prooi (van grijze zeehonden). In dit proefschrift wordt onderzocht hoe het dieet van bruinvissen wordt...

Bekijk de promotie 20 nov. 16:00 uur

* Bekijk de promotie live op WUR TV
* Uitzending gemist?

Download het proefschrift:

* Proefschrift: Eat and be eaten - Porpoise diet studies (13,3 mb)
* Abstract van het proefschrift (91,52 kb)

Leopold samen met Thierry Jauniaux, de Belgische veterinair patholoog van wie wij het vak geleerd hebben. Jauniaux draagt hier koeienhandschoenen (voor de achteringang), omdat het een nogal smerig klusje aan een grote dolfijn was. (Foto: Wouter Jan Strietman) Leopold samen met Thierry
Jauniaux, de Belgische veterinair patholoog van wie wij het vak geleerd hebben. Jauniaux draagt hier koeienhandschoenen (voor de achteringang), omdat het een nogal smerig klusje aan een grote dolfijn was. (Foto: Wouter Jan Strietman) Leopold samen met Thierry Jauniaux, de Belgische veterinair
patholoog van wie wij het vak geleerd hebben. Jauniaux draagt hier koeienhandschoenen (voor de achteringang), omdat het een nogal smerig klusje aan een grote dolfijn was. (Foto: Wouter Jan Strietman) Leopold samen met Thierry Jauniaux, de Belgische veterinair patholoog van wie wij het vak
geleerd hebben. Jauniaux draagt hier koeienhandschoenen (voor de achteringang), omdat het een nogal smerig klusje aan een grote dolfijn was. (Foto: Wouter Jan Strietman)