Op zoek naar de verloren tijd

Door Rob Blomme, kerndocent Verandermanagement en Organisatie-ontwikkeling en hoogleraar Organization Behavior

Wordt er anno 2015 binnen organisaties nog wel geleerd of is organisatieleren nog steeds alleen iets wat met de mond beleden wordt? Rob Blomme, kerndocent Verandermanagement en Organisatie-ontwikkeling, ziet dat er in de praktijk weinig terecht komt van leerprocessen. Ondanks dat leren een voorwaarde is voor het beter laten draaien van de organisatie.

In gesprekken die Blomme heeft met managers en medewerkers van diverse organisaties, geven zij allen aan dat leren en het creeren van condities voor leren belangrijk is. Blomme: "Bij een bezoek aan een manager van een grote financiele dienstverlener merkte ik dat hij de overtuiging had dat leren hetzelfde was als het volgen van cursussen. Reflectie op gedane acties waren volgens die manager belangrijk, maar alleen wanneer hier tijd voor was." Een ander voorbeeld dat Blomme aanhaalt is van een directeur/eigenaar van een productie bedrijf . "In deze organisatie staat de tijd nemen om na te denken over nieuwe producten gelijk aan verloren tijd; de directeur/eigenaar weet wel wat goed is voor de organisatie. Er werd wel geleerd in deze organisatie, waarbij er werd verwezen naar de opleidingen die veel medewerkers 'verplicht'moesten doorlopen. De vraag die hierdoor bij Blomme bovenkomt is waarom het voor bedrijven lastig is om tijd te reserveren om ideeen te vangen en te reflecteren?

Betekenisgeving

Een mogelijk antwoord kunnen we volgens Blomme misschien vinden door eerst terug te gaan naar het begrip organisatie. "Organisaties worden vaak als statische entiteiten beschreven. Een statische beschrijving wordt vaak gegeven vanuit een rationele invalshoek; organisaties dienen als middel om optimaal rendement te halen uit de productiemiddelen mensen, machines en grondstoffen voor de aandeelhouders. Organisaties zijn echter complexe en dynamische systemen waarin oorzaak-gevolg-relaties van problemen niet makkelijk aan te tonen zijn en waar problemen vaak als dubbelzinnig ervaren worden. De wijze waarop hier vaak mee omgegaat wordt is het proces van betekenisgeving; de omzetting van onbegrijpelijke situaties naar het begrijpelijke waarop we kunnen handelen. Betekenisgeving is een uitkomst van sociale interactie, is een spontaan en onbeheersbaar proces en is tijdrovend. Een organisatie waarin ruimte en tijd is voor gemeenschappelijke reflectie zal nieuwe probleemoplossende strategieen kunnen ontwikkelen, een organisatie met onvoldoende tijd en ruimte zal teruggrijpen op routines vanuit het verleden. Betekenisgeving is hiermee een essentieel onderdeel van organisatieleren en de aanwending van 'schaarse' tijd hiervoor een primaire conditie ."

Schaarste

Schaarste is in de huidige tijdsgeest een leidend principe geworden voor het managen van organisaties. Het voorkomen van schaarste is een vaste waarde geworden: omzetgroei, kostenreductie en winstgroei zijn sterker dan ooit leidende principes geworden en verhoging van rendementen een einddoel voor aandeelhouders. Echter, we leven niet in een wereld van schaarste, geeft Blomme aan, maar we definieren de wereld op een zodanige manier dat schaarste werkelijkheid is. Betekenisgeving vanuit handelen en gebeurtenissen staat niet meer voorop; dwangmatig handelen vanuit schaarste is een leidend beginsel. Bij managers is daardoor het besef dat zij leiding geven aan betekenisgevende processen in hun organisatie wel heel erg op de achtergrond geraakt.

In het streven naar een verdergaande beheersing en rationalisatie van organisaties is er geen tijd meer voor reflectie en daardoor geen ruimte meer om effectief om te gaan met dubbelzinnigheid en complexiteit. Daardoor zijn mensen geneigd terug te grijpen naar oude routines die ineffectief zijn. Echter kunnen we vanuit een 'schaarste'-invalshoek ooit spreken over efficiente en effectieve betekenisgeving? Blomme denk het niet "Ik denk dat organisatieleren pas mogelijk wordt als het leidende principe van schaarste en de uit voortvloeiende rationalisering van organisaties om wordt gezet in een leidend principe van overvloed. Waardering van wat we hebben in een organisatie zal leiden tot meer betekenisgeving en zingeving. Tijd is er in overvloed, als we het maar willen zien. Dan zal organisatieleren en daarmee effectieve organisatieverandering pas echt een kans krijgen."

Wilt u meer informatie over de module Verandermanagement en Organisatie ontwikkeling?