Schurend, maar waardig - Protestantse Kerk Nederland


15 december 2015

PThU-studenten Steven Kafoe en Erwin van der Poel onderzochten het missiologische karakter van de kerstcommercial.

Pagina-inhoud

*`Hoe zal ik U ontvangen, hoe wilt Gij zijt ontmoet'. Deze regel vormt de opening van de oude en vaak nog vertrouwde gezangenbundel uit 1938. Het is de Nederlandse vertaling van het Duitse adventslied `Wie soll ich dich empfangen' dat de dichter Paul Gerhardt in de 17e eeuw schreef. In de
verte zouden deze klanken kunnen klinken onder de kerstcommercial van 2015.

Eigentijds

Daarin ontmoeten we Jezus op geheel andere wijze dan wij zouden verwachten. Jezus die ver weg is van het idyllische, sprookjesachtige tafereel van een stal, de os en de ezel, en alle andere stereotype beelden van wat wij - zowel buiten als binnen de kerk - van kerst gemaakt hebben. De
kerstcommercial 2015 toont ons een geheel ander beeld wat niet lijkt op de manier waarop wij denken Jezus te ontmoeten. De commercial toont een eigentijds beeld, een eigenwijs beeld misschien wel.

IFrame

Waardig

Dat laatste vormde voor de jury de doorslag om voor deze commercial te kiezen. Het missiologische karakter van de commercial wordt niet gevonden in de aansluiting bij het algemene beeld, maar juist in het kritische tegengeluid. Een tegengeluid voor zowel binnen als buiten de kerk, waarin zowel
de hoop als de verwachting doorklinkt dat de commercial `stof zal doen opwaaien'. Van doorslaggevende waarde voor de jury was het confronterende, het schurende van de winnende inzending. Schurend, maar wel met de restrictie dat het waardig moet zijn. Het schurende moet niet een zagen worden
aan de poten van de gevestigde kerk of het `merk' protestantse kerk wegvegen. De jury heeft gezocht naar een waardige boodschap die in 30 seconden met voldoende kleur verteld kan worden. Dat gaf de doorslag.

Missiologische meetlat

De vraag die gesteld kan worden is naar de missiologie die in deze boodschap doorklinkt. Hoewel deze missiologische overwegingen geen actieve rol speelden in de beslissing, is het wel zinvol om de commercial langs zo'n meetlat te leggen. Want uiteindelijk is de commercial gemaakt voor een
volk, waarvan Stefan Paas in zijn nieuwste boek Vreemdelingen en Priesters schrijft dat het geduid kan worden als apatheistisch; het apathisch atheisme. De secularisatie is inmiddels zo ver doorgedrongen dat grote groepen niet eens meer atheistisch genoemd kunnen worden, maar geheel apathisch
reageren op alles dat religie is. `God is niet interessant genoeg om een standpunt over Hem in te nemen' schrijft Paas. Het leven heeft haar verticale dimensie grotendeels verloren en is zo plat als de TV waar de commercial op te zien is.

Jezus in het midden

Als we kijken naar deze commercial, dan valt vanuit het perspectief van de profetische dialoog op dat er - zonder hardop te spreken - wel een boodschap wordt verkondigd. De boodschap is dat we als kerk belijden dat het niet om de tijdverslindende randverschijnselen van kerst gaat, maar om
Jezus, die boven de tijd verheven is. De missiologische boodschap is die van contrast. God is de gans Andere zoals we dat theologisch vaak zeggen, en is in Jezus mens geworden. Het contrast met de verzuchting van het leven wordt helder getoond. Het evangelie gaat tegen de tijdgeest in, zonder
een expliciete waarheidsclaim te leggen. Impliciet is die overigens wel aan de orde: kerst is geen kerst zonder Jezus in het midden.

In de missiologie is het zogenaamde five marks model for mission een veel gebruikt evaluatiemodel. Dit model beschrijft onderstaande vijf kenmerken van zending:

* Het verkondigen van het goede nieuws van het Koninkrijk van God
* Het onderwijzen, dopen en voeden van nieuwe gelovigen
* Het antwoorden op menselijke nood door naastenliefde
* Het transformeren van onjuiste structuren in de samenleving
* Het streven naar integriteit van de schepping

Naar onze inschatting raakt de commercial met name het eerste en het derde aspect. Jezus, die we in de belijdenisgeschriften van de kerk een koninklijke titel toedichten, staat onmiskenbaar centraal. Het gaat met kerst om de Koning van dit koninkrijk. Dat wordt verkondigd gedurende die 30
seconden. Maar het is niet een Koning die alle ruimte opeist: Jezus maakt juist ruimte voor mensen. In Zijn koninkrijk gaat het er anders aan toe dan wij mensen zouden verwachten. Door beelden van mensen te tonen die worstelen in herkenbare dagelijkse zorgen, wil de commercial aantonen dat het
niet om de menselijke nood (of die nu groot is of klein), maar om de rust en de liefde die bij Jezus te vinden is. Dat is de boodschap die we als kerk uit mogen dragen.

Inhoud geschenk

`Er is maar een ding nodig' zei Jezus tegen de drukke Martha terwijl Hij wees op Maria die aan Zijn voeten zat (Luk 10:42). Jezus is het geschenk van God dat met kerst centraal staat volgens de protestantse kerk. Het is te hopen dat de aangesloten kerken zich meer druk zullen maken om de
inhoud van dit geschenk dan om de verpakking van de kerstcommercial. Daarin ligt onze roeping en tevens een taak van de Protestantse Kerk zelf. Deze kerstcommercial komt tot zijn recht als er richting de kerken aanvullende informatie gaat over het tot stand komen, de achterliggende reden en de
boodschap die door de commercial beoogd wordt. Natuurlijk is het mooi als andere media de commercial oppakken en er zo `free publicity' komt. Echter, de Protestantse Kerk heeft zoveel zenders over het land verspreid, en die zenders moeten ingezet worden. Het zal voor een aantal kerken in de
achterban moeite kosten om af te stemmen op de gewenste frequentie; daarom is het belangrijk om tijdig aan afstemming te doen.

Hoe zal deze commercial worden ontvangen? We hopen dat hierdoor mensen aangespoord worden, geinspireerd worden om de Hoofdpersoon daadwerkelijk te ontmoeten. En we koesteren de wens dat de aangesloten kerken van de Protestantse Kerk in Nederland door het schurende aspect heen kunnen kijken en
mede hierdoor iets van de glans van kerst mogen uitstralen. Zoals dat gezang uit 1938 zingt: Dat ons uw Geest verlichte! Houd zelf de fakkel bij, die, Heer, ons onderrichte, wat U behaag'lijk zij!

>Steven Kafoe en Erwin van der Poel, Masterstudenten (deeltijd) gemeentepredikant - PThU Amsterdam