Kritische vragen Structuurvisie Ondergrond

19 februari 2016

Tijdens het Algemeen Overleg (AO) Ruimte in de Tweede Kamer op 18 februari, stond de Structuurvisie Ondergrond (STRONG) op de agenda. De structuurvisie ondergrond is de eerste landsdekkende structuurvisie voor de ondergrond ter wereld, en vormt daarbij een uniek experiment. Dat het voor veel betrokkenen zoeken is naar de juiste vorm en inhoud van de structuurvisie, bleek ook weer tijdens dit AO, waar door verschillende Kamerleden kritische vragen werden gesteld aan minister Schultz.

Kamerlid van Tongeren (GroenLinks) trapt af met de constatering dat het erop lijkt dat men in de structuurvisie ondergrond niet veel functies concreet wil gaan vastleggen. Ze vraagt zich daarbij af hoe dit zit in relatie tot de drinkwaterwinning. "Hoe wordt in STRONG voorkomen dat de functie drinkwater wordt bedreigd door andere functies in de ondergrond, zoals bijvoorbeeld schaliegaswinning? Schaliegas wordt nog steeds niet als optie weggeschreven, dus zal STRONG een antwoord moeten geven op de vraag hoe de bescherming van drinkwater geborgd wordt", aldus van Tongeren. Daarnaast pleit van Tongeren voor een zogenaamde `verdringingsreeks' waarbij er een voorkeursvolgorde wordt gehanteerd voor functies in de ondergrond, zoals dat al eerder bij oppervlaktewater gebeurd is. In zo'n verdringingsreeks zou drinkwater op de eerste plaats moeten komen.

De minister antwoord dat zij moeite heeft met het woord `borgen', omdat het altijd gaat om een afweging van functies in de ondergrond. Daarnaast ziet de minister niets in een verdringingsreeks, omdat de afweging van functies in de ondergrond vraagt om gebiedsgericht maatwerk. "De ondergrond is erg complex, we hebben het hier over verschillende aardlagen, waarbij het belangrijk is om gebiedsgericht te kijken. Iedere plek is anders, en vraagt daarom om een andere afweging. Als bijvoorbeeld een bepaalde functie alleen maar op enkele plekken voorkomt, is het wellicht logischer om deze functie daar juist voorrang te geven. Een generieke verdringingsladder is hierbij niet zinvol", aldus de minister.

Kamerlid Smaling (SP) vraagt zich af hoe de relatie tussen de structuurvisie en de vernieuwde Mijnbouwwet precies vormgegeven gaat worden. "Het is de bedoeling dat de structuurvisie ondergrond straks het toetsingskader gaat vormen voor mijnbouwactiviteiten, op basis van mijnbouwwet", aldus Smaling. "Maar waar gaat een rechter straks concreet op toetsen, en hoe worden de rechten van de burger hierin meegenomen?" Smaling is bezorgd dat als de structuurvisie ondergrond geen functies vastlegt, deze weinig zal voorstellen als toetsingskader. "Hoe worden prioriteiten gelegd, en hoe voorkom je dat straks toch alles overal mag?"

De minister reageert dat er wel degelijk functies aangewezen en beschermd gaan worden. Als voorbeeld noemt ze hier de zogenaamde `nationale grondwaterreserves', die in de structuurvisie ondergrond zullen worden verankerd, in het kader van de lange termijn drinkwatervoorziening. De minister refereert hiermee naar de motie die Smaling zelf eerder al had ingediend om drinkwater als nationaal belang te benoemen. Schultz: "Als reactie op deze motie zal drinkwater in de structuurvisie ondergrond als nationaal belang worden verankerd."

Ze zegt daarbij dat functies als olie- en gaswinning, waaronder schaliegas, zullen worden uitgesloten bij de zogenaamde `grondwaterbeschermingsgebieden'. Dit zijn beschermingsgebieden voor de drinkwatervoorziening die door provincies worden aangewezen. "Ook zullen de nationale grondwaterreserves worden gevrijwaard van mijnbouwactiviteiten, dit zal dus ook via de mijnbouwwet juridisch worden verankerd." Verder zegt de minister samen met provincies de nationale grondwaterreserves te willen aanwijzen. Hierbij zegt ze wel terughoudend te willen omgaan met het aanwijzen van grondwaterreserves, en uitsluiting van andere activiteiten hierin. "We moeten immers niet heel Nederland op slot willen zetten", aldus de minister.