Ontdekking werpt nieuw licht op ontstaan van hartfalen

25 februari 2016

Drie individuele eiwitten spelen belangrijke rol bij ontsteking in het hart (MUMC+ nieuws)

Internist in opleiding Marieke Rienks ontdekte tijdens haar promotieonderzoek bij het Maastricht UMC+ dat drie specifieke eiwitten een belangrijke rol spelen in het ontstaan van ontstekingen in het hart. Dergelijke ontstekingen worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een virusinfectie en kunnen leiden tot hartfalen. Een beter begrip van het ontstekingsproces kan volgens Rienks bijdragen aan de ontwikkeling van gerichtere therapieen tegen hartfalen.

Behalve een virusinfectie kan bijvoorbeeld ook zuurstoftekort schade aan het hartweefsel veroorzaken, wat uiteindelijk kan leiden tot hartfalen. Een aandoening die jaarlijks ongeveer 40.000 Nederlanders treft. Wanneer hartschade optreedt, komt het afweersysteem van het lichaam automatisch in actie om ervoor te zorgen dat de schade beperkt blijft: er vormt zich een ontsteking.

Ontsteking

Hoe die ontsteking precies tot stand komt, is onduidelijk. Om betere behandelingen mogelijk te maken is een beter begrip van dat proces echter wel essentieel. Huidige therapieen voor hartfalen bestrijden namelijk enkel symptomen en pakken niet de oorzaak aan. Rienks ontdekte een belangrijke rol voor drie specifieke eiwitten in het gehele ontstekingsproces die een nieuw licht werpen op het ontstaan van hartfalen. Deze eiwitten zijn mogelijk een aangrijpingspunt voor toekomstige geneesmiddelen.

Ontdekking

Wanneer een virus in het hart schade veroorzaakt, sterven hartspiercellen af. Het lichaam vervangt deze cellen door littekenweefsel, omdat het niet in staat is om nieuwe hartspiercellen te maken. Dat leidt uiteindelijk tot een verminderde pompfunctie en hartfalen. Tijdens zo'n infectie komen er drie eiwitten in actie, zo ontdekte Rienks. De eerste (osteoglycine) fungeert als een soort alarm voor het eigen afweersysteem en signaleert dat er schade is opgetreden. Het tweede eiwit (glycoproteine SPARC) bevindt zich op de bloedvaten en mobiliseert witte bloedcellen, zodat deze cellen van het afweersysteem naar de plek van de infectie worden geloodst. Het laatste eiwit (semaphorine 3A) zorgt ervoor dat de ontstekingsreactie uiteindelijk ook weer stopt. Als het immuunsysteem namelijk te lang actief is, kan dat ook schade veroorzaken.

Ontwikkeling

Hoewel het onderzoek fundamenteel van aard is, kan het wel belangrijke implicaties hebben voor de ontwikkeling van klinische behandeling. Rienks: "Met dit onderzoek is de hartfalen-puzzel weer iets verder ontrafeld. Het is belangrijk om allereerst kennis te hebben van biologische processen in het hart, voordat we een therapie op de laboratoriumtafel kunnen ontwikkelen en uiteindelijk naar de patient kunnen brengen."

Marieke Rienks is verbonden aan onderzoeksinstituut CARIM en promoveert op vrijdag 26 februari aan de Universiteit Maastricht op haar proefschrift: 'Secreted Glycoproteins and Proteoglycans Orchestrate Inflammation in Cardiac Disease'. Ze is tevens een van de Faces of Science van de KNAW.