Neanderthalers verzamelden mangaanoxide om vuur te maken
Mangaan vergroot efficientie waarmee vonk tondel in brand zet
26 februari 2016
Mangaanoxide is een donker gekleurd mineraal dat in het stenen tijdperk gebruikt werd als pigment, zoals bij de grottekeningen van Lascaux. Uit een serie analyses door wetenschappers van Universiteiten in Leiden en Delft blijkt echter dat 50.000 jaar geleden Neanderthalers bij Pech-de-l'Aze I
in Zuid-west Frankrijk dit mineraal heel anders gebruikten.
Bij verschillende opgravingen van Neanderthalers in Frankrijk werden veel zwarte `blokjes' gevonden. De gebruikelijke interpretatie voor het gebruik van deze klompjes mangaanoxide is dat ze dienden als pigment in lichaamsdecoratie. Neanderthalers gebruikten echter regelmatig vuur en hadden
daardoor ook houtskool en roet beschikbaar. Mangaanoxide zou speciaal verzameld moeten worden en dat kost zowel tijd als energie.
Manganese dioxide blocs from Pech de l'Aze (France), both unmodified (b and d) and abraded (a and c).Mangaan dioxide blokken van Pech de l'Aze (Frankrijk), onbewerkt (b en d) en gepolijst (a en c)
Ontvlamtemperatuur
Na analyse blijkt dat de Neanderthalers bij Pech-de-l'Aze I mangaanoxide verzamelden voor een heel ander doel. Experimenten tonen aan dat mangaanoxide kan helpen bij het ontsteken van houtvuur doordat het de ontvlamtemperatuur flink verlaagt. (YouTube film toont verschil in ontbranding)
Archeologische vondsten van dit oxide bij vuurplaatsen en bewijs van het vermalen van blokjes bevestigen dat het werd gebruikt voor het maken van vuur. Het gebruik van vuur kent vele voordelen die opwegen tegen de extra energie die nodig is voor het verzamelen van deze blokjes. Ook de
symbolische en sociale waarde van vuur moet niet worden onderschat.
Cognitie
Dit gebruik van mangaanoxide bij het maken van vuur is niet bekend bij hedendaagse jagers en verzamelaars. Dit onderzoeksresultaat kan betekenis hebben voor ons begrip van de cognitieve vermogens van Neanderthalers. Het gebruik van dit uit zichzelf onbrandbare materiaal ligt niet voor de hand.
De kennis en het inzicht dat dit gebruik van mangaanoxide laat zien is verrassend; het is een breuk met de expertise die voorheen werd toegeschreven aan Neanderthalers.
Auteurs
Dit onderzoek was komt voort uit de samenwerking van de Faculteit Archeologie van de Universiteit Leiden met de Faculteit 3mE van de TU Delft, waarbij expertise in Paleolithische archeologie, verbrandingsprocessen en materiaal analyse samenkwam.
Auteurs: Peter J. Heyes, Konstantinos Anastasakis, Wiebren de Jong, Annelies van Hoesel, Wil Roebroeks en Marie Soressi: Selection and Use of Manganese Dioxide by Neanderthals, Scientific Reports, 6:22159, DOI: 10.1038/srep22159
Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door NWO (Spinozapremie Wil Roebroeks), de KNAW (Prijs Akademiehoogleraren) en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Bron: