Luthers in Suriname - Protestantse Kerk Nederland
Lutherse Kerk Paramaribo (foto: Hans Mudde/Elkkwartaal maart 2016)16 maart 2016
In Elkkwartaal een uitgebreid interview met Marjory Slagtand, voorzitter Lutherse Kerk Suriname.
Pagina-inhoud
Op Hervormingsdag 2015 werd ik voorgesteld aan Marjory Slagtand, voorzitter van het kerkbestuur van de Evangelisch-Lutherse Kerk in Suriname. Na een kort gesprek besloten we elkaar opnieuw te ontmoeten om verder te spreken over het reilen en zeilen van de kerk in Suriname. Dat gebeurde.
Eind september 2015 reisde Marjory Slagtand af naar Europa op uitnodiging van de Lutherse Wereldfederatie (LWF). Samen met andere nieuwe kerkleiders en presidenten van synoden uit diverse landen kreeg ze in Geneve en Wittenberg een introductie in het werk van de LWF en maakte ze kennis met
kerkleiders uit verschillende culturen en contexten. Voor Marjory waren deze ontmoetingen inspirerend en bemoedigend omdat ze op deze manier de verbondenheid in Christus ervoer. Daarnaast leerde ze veel over de LWF en de organisaties waarmee ze samenwerkt, zoals de Wereldraad van Kerken, Act
Alliance en de Human Rights-afdeling van de Verenigde Naties. In Wittenberg lag de nadruk meer op toerusting naar aanleiding van documenten die Luther schreef over visitatie (het bezoeken van gemeenten) en de viering van 500 jaar reformatie in samenwerking met andere kerken op lokaal niveau.
Bijzondere relatie
Na afloop reisde ze door naar Nederland met de opdracht een specifiekere vormgeving van de relatie tussen lutherse kerken in Nederland en Suriname te bekijken. Voor haar persoonlijk was het een bijzondere ervaring om, 25 jaar na haar ordinatie, in Nederland weer mensen te ontmoeten met en bij
wie ze studeerde. Hoewel de LWF predikanten stimuleert hun theologiestudie in de eigen regio te volgen, is ze dankbaar dat ze in de gelegenheid was om in Nederland te studeren en zo iets mee te krijgen van de Nederlandse lutherse sfeer in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. De rol
en maatschappelijke betrokkenheid van de toenmalige kerken, zowel in de Nederlandse samenleving als elders in de wereld (koude oorlog, kernbewapening, het anti-apartheidsregime in Zuid-Afrika) maakten indruk op haar.
Verwantschap tussen lutherse kerken in Suriname en Nederland
De lutherse kerk in Suriname is 275 jaar geleden vanuit Amsterdam gesticht en stond lang bekend als de `bakra kerkie', de blanke kerk van Nederlanders. Samen met de hervormde kerk is de lutherse kerk in Suriname van oorsprong geen volkskerk, zoals de rooms-katholieke kerk en de evangelische
broedergemeente. Daarin kwam een kentering in 1974, vlak voor de onafhankelijkheid. In dat jaar werd dominee Gerrit Solinger als laatste predikant uitgezonden door Nederland. Tegelijk werd dominee Leo King als eerste Surinaamse predikant geordineerd. Vanaf dat moment zette de
`versurinamisering' van de kerk zich in. De kerk straalde gastvrijheid uit; men ging de boer op met: `we hebben aandacht voor je, je maakt deel uit van de gemeenschap'. Zo werd de lutherse kerk in Suriname een kerk voor iedereen - in alle lagen van de samenleving. Destijds was dit een
praktisch ant- woord op angst, vooroordeel en wantrouwen jegens `de ander'.
Welke plek heeft de kerk nu in de Surinaamse samenleving?
"Het proces van verzelfstandiging van de lutherse kerk in Suriname liep parallel met het proces van staatkundige zelfstandigheid van het land", vertelt ze. "Een van de uitdagingen waar de kerk voor stond was te veranderen van een rijke `elitaire' kerk naar een veelkleurige kerk voor alle lagen
van de bevolking. Daarbij was de samenwerking binnen het Comite Christelijke Kerken (vergelijkbaar met de Nederlandse Raad van Kerken) van groot belang". Het CCK is opgericht in de nasleep van de tweede wereldoorlog, waarbij de kerken zich committeerden samen op te trekken tegen het morele
verval.
Ze vervolgt: "Het veranderende politieke klimaat in de jaren tachtig versterkte angst en wantrouwen onder de bevolking, met als absoluut dieptepunt de decembermoorden in 1982. Dit was nieuw binnen de Surinaamse cultuur en samenleving. Want na de afschaffing van de slavernij, gevolgd door de
komst van contractarbeiders raakte men juist vertrouwd met een diversiteit aan mensen. Ondanks het politieke verdeel-en-heerssysteem werd verdraagzaamheid onderdeel van de volkscultuur. En toch - door toenemende angst, armoede en intimidatie (medio jaren tachtig) werd op het geloofsvlak een
fundamentalistische tegenstroom zichtbaar, waarbij het `wij' van ons volk verschoof naar een `wij en zij'. Dat maakte de samenhang in de kleine, vreedzame Surinaamse samenleving kwetsbaar."
Wat is dan die angst?
Marjory ziet angst, in destructieve zin, als tegenhanger van liefde. "Angst doet een mens innerlijk verkrampen waardoor een terugtrekkende beweging ontstaat in relatie tot de ander. Zo verliezen we respect, wat kan leiden tot blijvende uitsluiting van die ander, zoals - helaas - de
geschiedenis ons regelmatig voorhoudt." Ze ziet het als een opdracht voor de kerk om de angst binnen een samenleving niet weg te moffelen maar juist te ontmaskeren. Door in gesprek te gaan met de ander, het te benoemen. In de media wordt ons voorgeschoteld dat de wereld maakbaar is. Vanuit dat
beeld overschatten we onszelf. De kerk heeft toegang tot een leefruimte waar de mens, met en in gebrokenheid, een plek heeft zonder gezichtsverlies.
Overeenkomsten?
Ik moet denken aan de situatie in Nederland. Het onzekere economische klimaat, de vluchtelingenproblematiek en hoe we ons daartoe verhouden: liggen daar overeenkomsten? Marjory: "In de voormalige Oostbloklanden heerste de dictatuur van het communisme. In Zuid-Afrika was er het
apartheidsregime. Er is verandering gekomen omdat, naast de politieke sancties, mensen durfden blijven dromen, geloven en hun stem geven - geinspireerd door het Evangelie. Dat gebeurde op wereldschaal, maar gebeurt ook in kleinere verbanden. Durven wij ook onze stem te verbinden aan de roep
voor eerlijke, rechtvaardige verhoudingen tussen mensen waarbij eerbied en respect voor het leven telt? Of hebben we weer een crisis nodig om als mens(heid) verder te komen? Luther werd in eerste instantie ook gedreven door angst, met zijn vraag hoe hij rechtvaardig voor God kon staan. Vanuit
dat punt ontdekte hij de bevrijdende boodschap van rechtvaardiging door het geloof. Het overwinnen van de angst als tegenhanger van liefde, is van alle tijden.
Wat hebben we, als kleine kerk, nog in te brengen?
Dat is een vraag waarin we elkaar, Suriname en Nederland, kunnen vinden. Marjory citeert Lucas 24, het verhaal van de Emmauesgangers. De wandelaars keken niet verder dan hun zorgen, en dan komt Jezus erbij en zet hun verhaal in groter perspectief van Gods trouwe betrokkenheid op ons leven.
"Hoe klein wij ons soms ook voelen, blijf voor ogen houden dat we door de doop in Christus deel zijn van een groter geheel."
500 jaar Reformatie: wat is die lutherse identiteit?
Marjory Slagtand merkt op dat deze vraag niet alleen Nederland of Suriname betreft; wereldwijd houdt de lutherse kerk zich hiermee bezig. Geloven is lang niet overal meer vanzelfsprekend maar vraagt om herorientatie op het Evangelie in deze tijd; in de hoorbaarheid, zichtbaarheid en
voelbaarheid van het menselijk bestaan. Ze studeerde ook bij professor Joop Boendermaker. "Hij zei ooit, in een college liturgie, dat lutheranen lichtvoetig door het leven gaan, op het ritme van de liturgie. Open en vertrouwend. Meebewegen en je niet afsluiten van de ander als het tegen zit."
>Rien Sprong in Elkkwartaal maart 2016