Tijdens het AVS-congres op 18 maart is het rapport `Een passende leeromgeving in de basisschool' gepresenteerd. Over professionalisering van leraren voor Passend onderwijs. Gespreid leiderschap is hierbij belangrijk.

Passend onderwijs betekent dat je als leraar bekwaamheden moet ontwikkelen om te werken met leerlingen met uiteenlopende (zorg)behoeftes. Daarvoor is enkel het volgen van een formele training of cursus onvoldoende. Wanneer je terugkomt in de school, is het van belang dat je ook invloed uit kunt oefenen op basis van je opgedane kennis. Dat betekent dat collega's en schoolleider jou die leidende rol moeten gunnen, zodat je je kennis verder kunt ontwikkelen en toepassen. Dit zijn kenmerken van gespreid leiderschap. Echter, in reguliere basisscholen bestaat vaak nog een gebrek aan deze kenmerken van een gunstige leeromgeving. Hoewel leraren vaak invloed proberen te verwerven, kennen ze het veel minder makkelijk toe aan een collega. En hoewel schoolleiders zeggen de professionele ontwikkeling van hun leraren heel belangrijk te vinden, laten zij dit maar weinig zien in de samenwerking aan vraagstukken rondom Passend onderwijs. Dit blijkt uit het onderzoek `Een passende leeromgeving in de basisschool' van het Welten-instituut.

Training Anders kijken naar kinderen

Naast diverse beleidsmaatregelen betekent Passend onderwijs vooral dat leraren nieuwe bekwaamheden moeten ontwikkelen om kinderen te helpen met uiteenlopende behoeftes. De onderzoekers volgden via een veldexperiment een groep leerkrachten die deelnamen aan de training `Anders kijken naar kinderen'. Deze training is ontwikkeld door Intraverte en de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS) en is specifiek gericht op bekwaamheden voor Passend onderwijs. Na afloop van de training is vastgesteld dat de deelnemers zich in hun ogen wel ontwikkeld hadden, maar dat zich dat nog niet vertaalde naar de praktijk. Of leraren de opgedane bekwaamheden ook in de praktijk kunnen toepassen hangt af van de leeromgeving in de school.

Raymond

Om de leeromgeving op de scholen van de deelnemers in kaart te brengen deden Hulsbos, Van Langevelde en Evers een case studie. Ze observeerden op vijf basisscholen hoe een team van schoolleider, intern begeleider en twee of drie leraren de casus van `Raymond' behandelden. Raymond is een kind met specifieke zorgbehoeftes waarvoor de groep een ontwikkelingsperspectief (behandelplan) moest schrijven. Aan het begin van de casusbespreking vertelden de onderzoekers dat twee van de deelnemende leraren recent de training hadden gevolgd. De casusbespreking werd gefilmd en achteraf besproken met de deelnemers.

Geen invloed

Wat opvalt is dat in geen van de vijf besprekingen een beroep wordt gedaan op de kennis van de expertleraren. Als deze een poging doen om invloed uit te oefenen op basis van hun kennis uit de training, zijn de schoolleider en collega's daar weinig ontvankelijk voor. Met andere woorden: twee leraren hebben relevante expertise, maar ze krijgen in het team geen invloed toegekend op basis van die expertise. Dit belemmert de expertleraren om hun bekwaamheden verder te ontwikkelen en de leeropbrengsten van de training toe te passen in de praktijk. Daarbij vertaalt het zich ook in een minder goed ontwikkelingsperspectief voor Raymond.

Conclusie

De onderzoekers concluderen dan ook dat voor Passend onderwijs gespreid leiderschap in lerarenteams van belang is. Dit zorgt ervoor dat er gebruik gemaakt wordt van elkaars expertise en deze toegepast worden op vraagstukken rondom passend onderwijs. Schoolleiders kunnen leraren helpen om hun bekwaamheid en expertise in te zetten, op basis waarvan leraren zelf inhoudelijke keuzes kunnen maken rondom het vraagstuk. Enkel het volgen van een formele opleiding is onvoldoende, de school moet een uitnodigende leeromgeving bieden om opgedane kennis en expertise direct in te zetten.

Deze en andere conclusies vindt u terug in het rapport `Een passende leeromgeving in de basisschool: een experimentele en case studie naar professionalisering van leraren voor passend onderwijs.