Veertien maanden onderhandelen over een cao met een werkgeversdelegatie die helemaal geen trek heeft in een constructief overleg. Omdat, aldus de PO-raad, een aantal werkgevers in het primair onderwijs zich met man en macht verzet tegen de Wet Werk en Zekerheid (WWZ). Onder die omstandigheden zaten de vakbonden om de tafel met de werkgeversorganisatie. Die deed verwoede pogingen de bonden weg te laten lopen en koos zeker de laatste weken voor een onderhandelingstactiek die eigenlijk het best is samen te vatten als sabotage.

Want eigenlijk is het gedrag van de PO-raad niet anders te kwalificeren. Zeker toen vanaf begin maart werd begonnen met een politiek offensief. Inzet: het primair onderwijs moet een uitzonderingspositie krijgen binnen de nog in te voeren WWZ. Want het kabinet wil dat starters en invallers sneller uitzicht krijgen op een vast contract en dat betekent dat je een invaljuf al na drie ochtenden invallen een vast contract moet aanbieden of anders een half jaar niet kunt inhuren.

Friese actieweek

Om het betoog kracht bij te zetten, werd in Friesland een actieweek georganiseerd: basisscholen voegden klassen samen en stuurden zelfs kinderen naar huis om te laten zien wat er zou kunnen gebeuren als de WWZ een feit werd. Vice-voorzitter Simone Walvisch mocht in een hoorzitting aan de Tweede Kamer laten weten wat voor Jobstijding het PO wachtte als de WWZ een feit was.

Eigenlijk concludeerde de PO-raad dat scholen in het basisonderwijs alleen voort konden als invallers voortaan als dagloner voor de klas zouden staan

Eigenlijk concludeerde ze in haar betoog dat scholen in het basisonderwijs alleen voort konden als invallers voortaan met de status van dagloner voor de klas zouden staan. Want anders loopt Nederland kans dat kinderen naar huis worden gestuurd bij een griepgolf: de juf is immers ziek en de invaller kan alleen op een vast contract aan de slag. En daar zijn basisscholen volgens Walvisch niet bemiddeld genoeg voor.

Tegelijk werd er vanuit de werkgevers een standaardbrief gecomponeerd waarin politici worden opgeroepen de WWZ in ieder geval voor het PO buitenspel te zetten.

Zeer kwalijk. Maar waarom eigenlijk? Ook de Algemene Onderwijsbond organiseert immers actieweken, trekt soms fel van leer bij hoorzittingen in de Tweede Kamer en is niet gestikt in zijn eerste brandbrief. Allemaal waar. Alleen: de AOb gebruikt actie als drukmiddel wanneer er niets meer te halen is, dus als de onderhandelingen zijn gestaakt. In het geval van tijdelijke contracten was de PO-raad nog gewoon met de bonden in onderhandeling over een nieuwe cao.

Zelfs als er een plaagstootje tijdens de onderhandelingen zou worden uitgedeeld - wat in feite not done is - dan richt de bond de pijlen op de juiste plek en wordt er gemikt op de onderhandelaars aan de cao-tafel. Naar de Kamer stappen en de ministers van sociale zaken en OCW stalken: het gebeurt alleen als we een probleem hebben met de Kamer of de departementen.

Onnodige plaagstoot

Punt is dat een plaagstootje in deze kwestie helemaal niet nodig was. Bonden willen kijken hoe de nieuwe wet kan worden ingevoerd, de PO-raad wil om de nieuwe wet heen werken. Dat blijkt ook uit de opstelling naar de Kamer. Daarin vraagt de PO-raad een uitzondering voor de hele sector op de wet, niet om een oplossing voor de vervangers.

Het probleem dat de PO-raad schetst is veel kleiner dan de werkgevers beweren.

Maar het probleem dat de PO-raad schetst, is veel kleiner dan de werkgevers beweren. Scholen weten globaal hoeveel verzuim ze jaarlijks moeten opvangen door een simpele analyse van de ziek- en afwezigmeldingen van de voorgaande jaren en kunnen op basis van die data een vervangingspool opzetten: invalleerkrachten die een vast contract hebben en worden ingezet zodra een collega uitvalt. Grote schoolbesturen hebben zelf zo'n pool in hun personeelsbestand, kleinere werken samen met andere basisscholen in de regio.

Daarmee is het leeuwendeel van het verzuim afgedekt. Blijft over dat er zo nu en dan een griepepidemie door het land raast en scholen dus het risico lopen dat het aantal zieken groter is dan de vervangingspool. Feit: kinderen moeten naar school, dus dan moet je een beroep kunnen doen op mensen van buiten de pool. En dan is de bepaling dat iemand drie keer mag invallen en dan recht heeft op een vast contract of niet meer mag worden ingehuurd wel erg stevig.

Bonden zijn PO-raad tegemoet gekomen

De AOb en de andere bonden in het PO onderkennen dat en hebben de PO-raad de afgelopen 14 (!) maanden verschillende voorstellen gedaan om de voor het onderwijs inderdaad lastige eisen in de WWZ wat af te zwakken. In het belang van het onderwijs en in het belang van onze invallers, van wie je inderdaad niet mag verwachten dat ze een half jaar thuis gaan zitten als ze drie keer hebben een dagje voor de klas hebben gestaan. Vaak zijn deze invallers net aan hun loopbaan in het onderwijs begonnen het vinden van een passende baan is de komende paar jaar nog lastig genoeg.

Zo hebben de bonden voorgesteld het aantal tijdelijke contracten te verdubbelen van drie naar zes. Ook hebben de vakbonden de optie neergelegd om met min-max contracten te werken, waarbij het mogelijk wordt het aantal uren binnen een contract tijdelijk te verhogen. In een voorstel tijdelijke contracten te uit te breiden zodat er niet hoeft te worden gezocht naar andere invallers zagen de bonden ook mogelijkheden. Stuk voor stuk voorstellen waaruit de bereidheid blijkt de werkgevers tegemoet te komen.

De bonden kwamen steeds weer met voorstellen waaruit de bereidheid blijkt de

werkgevers tegemoet te komen.

De PO-raad maakte er echter een gewoonte van om aan het einde van elke onderhandelingsronde weer op nul te beginnen. Steeds kwamen ze terug op hun inzet: maximale flexibiliteit voor de schoolbesturen. Waaruit blijkt dat de kunst van constructief onderhandelen door de delegatie die de afgelopen maanden met de bonden om de tafel zat niet wordt verstaan. Iedereen weet dat je wanneer je gaat polderen tot een resultaat moet komen dat voor beiden aanvaardbaar is. Een vertrekpunt bij onderhandelingen kun je niet als dictaat presenteren.

Dooronderhandelen in belang van het onderwijs

De vakbonden zijn doorgegaan met onderhandelen. Ondanks de halsstarrigheid waarmee de werkgeversdelegatie aan hun standpunten hechtten. Ondanks de rellerigheid waarmee de PO-Raad in Friesland en Den Haag van leer trok tegen een onderwerp waarover de bonden gewoon een constructief gesprek wilden voeren. In het belang van onze leden en in het belang van ons onderwijs.

Vorige week werden de onderhandelingen gestaakt. De poging was mislukt. De werkgevers wilden per se dat de bonden zouden toestaan dat invallers in dienst konden worden genomen met een nul-uren contract. Bovenop de andere voorwaarden. Omdat het in de praktijk geen gemeengoed zal zijn dat collega's in uiterste noodgevallen met een nul-urencontract aan de slag gaan, wilden wij daar nog naar kijken ook. Onder de voorwaarde dat de vakbonden voor er wordt ingestemd met zo'n dienstverband even met de school nagaan of alle opties zijn gewogen.

Dat laatste was een onoverkomelijk probleem voor de onderhandelingsdelegatie: ze eisen een carte blanche voor de schoolbesturen. De bonden kunnen die niet geven: ze zouden er iedere invaller de status van dagloner mee schenken. De PO-raad huilde prompt krokodillentranen in Den Haag. In een mail aan de Tweede Kamer werd doodleuk beweerd dat scholen voor iedere invaller toestemming zouden moeten krijgen van de bond. Aan de andere opties die op tafel hadden gelegen werden geen woorden vuil gemaakt.

Scholen moeten beter samenwerken

Het is de vraag in hoeverre de PO-raad zijn leden een dienst bewijst met deze bizarre opstelling: naar de overtuiging van de AOb kunnen grote besturen in het PO met een paar van de voorgestelde noodoplossingen prima uit de voeten met de WWZ. Kleinere instellingen die wel in de problemen zouden kunnen komen, hebben evengoed legio opties voor ze met goed fatsoen kunnen pleiten voor stukloon. Meer samenwerking in de regio zal noodzakelijk zijn in een provincie als Friesland. Daarmee zouden mogelijke personele problemen kunnen worden ondervangen.

Kleinere instellingen die wel in de problemen kunnen komen, hebben legio opties voor ze met goed fatsoen kunnen pleiten voor stukloon.

Professionals zijn prima in staat om eventuele levensbeschouwelijke verschillen met de tijdelijke werkgever te respecteren. Dat mag anno 2016 echt geen probleem meer zijn. Het is een discussie die we graag aan de PO-raad laten, maar ze moeten hem wel voeren: het onderwijs heeft last van de huidige situatie en vermoedelijk is een groot deel van de problemen aan de onderhandelingstafel ontstaan doordat een aantal scholen vasthoudt aan een organisatievorm die niet meer van deze tijd is.

PO-raad vindt personeel pesten prima

Maar het is niet het enige probleem: in de nasleep van de gestrande cao-onderhandelingen werd duidelijk lieten de werkgevers via de PO-raad weten dat men weigert de salarisverhoging van drie procent die is afgesproken in het loonakkoord uit te keren, omdat ze het geld nodig zeggen te hebben om zich in te dekken tegen de WWZ. Met andere woorden: schoolbesturen die volledig draaien op overheidsgeld weigeren een salarisstijging uit te keren waarover maandenlang politieke strijd is gevoerd. Daarmee geven de werkgevers blijk van grootheidswaan en tonen ze via de PO-raad aan dat personeel pesten prima is om je zin te krijgen. Een voorbeeld van hoe het niet moet dat voeding geeft aan een slecht imago van het onderwijs als arbeidsmarkt.

Schoolbesturen die volledig draaien op overheidsgeld weigeren een salarisstijging uit te keren waarover maandenlang politieke strijd is gevoerd.

Met zo'n belangenbehartiger hebben de schoolbesturen in het PO geen vijanden nodig. Intussen zit het onderwijs met de scherven. Er zal een manier gevonden moeten worden om de onderhandelingen weer op de rit te krijgen, maar dat heeft echt alleen zin als de PO-raad zijn dictaten laat voor wat ze zijn en snel een volwassen houding aanneemt.