Kanker opsporen via de `vuilniswagens' van het afweersysteem

18 april 2016 | PERSBERICHT

Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft een nieuwe toponderzoeker aangesteld. Prof. Jacques J.M. van Dongen verhuist met zijn onderzoeksgroep van het Erasmus MC naar het LUMC. Hier gaat hij met steun van de Raad van Bestuur een Immuunmonitoring Platform opzetten en cooerdineren. De nieuwe Leidse hoogleraar ontvangt bovendien een Europese ERC Advanced Grant van 2,5 miljoen euro voor zijn onderzoek naar het aantonen van kanker via afweercellen in het bloed.

Prof. Jacques van DongenVan Dongen is expert op het gebied van immuunmonitoring: het nauwkeurig observeren van het afweersysteem door te kijken naar de verschillende afweercellen die circuleren in het bloed. Dit is onder meer van belang bij patienten die therapie krijgen die het afweersysteem onderdrukt, zoals een beenmergtransplantatie of prednison. "Daarnaast is de laatste tien jaar veel vooruitgang geboekt met targeted therapy, waarbij een beperkter deel van het afweersysteem wordt onderdrukt", vertelt Van Dongen. "Dat zorgt voor minder bijwerkingen en een betere kwaliteit van leven. Maar ook bij targeted therapy raakt het immuunsysteem beschadigd of gewijzigd. Met immuunmonitoring kun je onderzoeken hoe groot die wijzigingen zijn, of ze kunnen herstellen en hoe lang dat duurt." Zo kan het afweersysteem door therapie een deel van zijn `geheugen' kwijtraken. "Wij onderzoeken hoe we het afweersysteem kunnen begeleiden om weer te herstellen - bijvoorbeeld met vaccinaties."

ERC Advanced Grant

Daarnaast gaat Van Dongen onderzoek doen naar een nieuw concept om kanker aan te tonen. Hiervoor ontving hij van de Europese Commissie een ERC Advanced Grant van 2,5 miljoen euro. "Zo'n grant is bedoeld voor innovatief onderzoek waarvan de uitkomsten relatief onzeker zijn, maar dat bij succes een grote impact zal hebben - high risk, high gain dus." Van Dongen hoopt de aanwezigheid van kanker in het lichaam af te kunnen lezen uit bepaalde afweercellen in het bloed. Het gaat om macrofagen: de `vuilniswagens' die in het weefsel dode cellen opruimen en hun afval vervoeren via de bloedbaan. "Heel simpel gezegd willen wij de vuilniszakken openen en kijken of er sporen van kankercellen in zitten. Zo ja, dan willen we ook nog het adres aflezen: zit die kanker in de darmen, in de hersenen of in de longen?" Als alles lukt, dan kan deze nieuwe onderzoekstechniek kanker in een zeer vroeg stadium aantonen, zonder dat de patient daarvoor scans of weefselbiopten hoeft te ondergaan. Een bloedprikje volstaat. De techniek zou ook inzetbaar kunnen zijn voor het monitoren van patienten die succesvol behandeld lijken, maar bij wie mogelijk toch uitzaaiingen zijn ontstaan.

Versterking immunologisch onderzoek

Prof. Wim Fibbe, afdelingshoofd Immunohematologie en Bloedtransfusie, is erg blij met de komst van prof. Jacques van Dongen. "Zijn aanstelling past perfect binnen de plannen van de LUMC-profileringsgebieden Vascular and regenerative medicine, Cancer pathogenesis and therapy en Immunity, infection and tolerance om een centraal Immuunmonitoring Platform op te zetten. Ook de RvB staat hier vierkant achter", zegt Fibbe. "Van Dongen heeft binnen Europa een standaardisatie van flowcytometrische bepalingen voor elkaar gekregen, zodat deze nu onderling te vergelijken zijn. Het is een voorbeeld van wat hij kan. Zijn komst zal het immunologisch onderzoek in het LUMC enorm versterken."