Inwoners Hellendoorn maken hun cultuurvisie zelf
Gepubliceerd op 14 juni 2016
Hebben burgers de overheid eigenlijk nodig om lokaal cultuurbeleid vorm te geven? Of is het juist andersom en heeft het bestuur veeleer de inwoners nodig? Het gemeentebestuur van Hellendoorn besloot het laatste. Inmiddels zijn de inwoners van deze Overijsselse gemeente druk bezig om het plaatselijke
cultuurbeleid voor de komende jaren opnieuw vorm te geven. Het gebeurt in woonkamers en aan keukentafels. In kantines en bij de bakker. Iedereen praat mee. Zelfs kleuters moeten maar `ns vertellen wat ze echt mooi vinden.
Nijverdal in gesprekVoetbal, kroamschudden, paasvuren branden en carbid schieten zijn in Hellendoorn net zo goed cultuur als beeldende kunst en muziek. Wie bepaalt eigenlijk wat cultuur is? "Cultuur, dat zijn we immers zelf! Cultuur is wat we zijn, wat we doen, dat is heel breed. Dat is niet
voorbehouden aan een klein groepje." zegt een deelneemster aan het `deliberatief proces' over de lokale cultuur op een maandagavond in mei. Deliberatief? Een moeilijk woord voor `er over praten met elkaar'. Dat is wat ze doen in Hellendoorn. In een wat kaal ogend zaaltje in Nijverdal
(gemeente Hellendoorn) hebben zich een kleine zestig mensen verzameld. Van leerkracht tot raadslid, van kunstenaar tot huisvrouw; allemaal beleven ze cultuur op hun eigen manier. Ze willen daar best iets over zeggen en zo bijdragen aan het nieuwe cultuurbeleid in hun woonplaats.
Experimenten
In de Overijssel lopen sinds een tijd opvallende samenwerkingsvormen tussen inwoners en openbaar bestuur. De provincie experimenteert met nieuwe bestuursstijlen. Deze maand (juni) komt daarvoor zelfs een officieel voorstel in Provinciale Staten. Het woord experimenten dekt de lading als een
vlag: er wordt uitgeprobeerd, dus mislukken mag ook. Want wat een `nieuwe bestuursstijl' is weet eigenlijk nog niemand. Er is geen blauwdruk voor. Het gaat niet om een trend, maar om een bewustwording; een veranderende wereld van mondiger burgers, informatie en transparantie, minder om
ideologie en meer om oplossingen. Lang niet elk onderwerp leent zich voor het experiment. Er zijn nu eenmaal wetten en kaders, er is een basisinfrastructuur nodig, maar de provincie Overijssel heeft zich voorgenomen om, daar waar het kan, te gaan proefdraaien. Er werd al gebruik gemaakt van
een `participatieladder', een instrument dat langs projecten wordt gelegd om te kijken in hoeverre een beleidsonderwerp zich leent voor publieke deelname in de besluitvorming.
Veranderende verhoudingen
Het komt niet uit de lucht vallen. De provincie Overijssel was langer in de weer om burgers steeds meer te betrekken bij besluitvormingsprocessen. Vooral bij gebiedsontwikkelingen (IJsseldelta-Zuid en Noordoost Twente) werd gebruik gemaakt van de stem van `het volk'. Het project "Groen,
groener, groenst" was een van die `deliberatieve processen' van afgelopen jaar. Een grote groep deelnemers liet via het participatieplatform JIJ & Overijssel weten met welke projecten ze kinderen meer in aanraking met natuur wilden brengen. Tijdens !nnovate, het grootste kennisplatform van
Nederland dat dit voorjaar in Deventer plaatsvond waren `nieuwe bestuursstijlen' een hot item.20160523_202100
In het coalitieakkoord 2015-2019 werd formeel vastgelegd dat "een modern bestuur ruimte geeft aan initiatieven van inwoners en bedrijfsleven en experimenten met nieuwe vormen van samenwerking stimuleert." Dat voornemen mondde uit in een investeringsvoorstel. Het geld moet vooral gaan naar de
praktijk; leren en integreren van nieuwe samenwerkingsvormen en bestuursstijlen. Commissaris van de Koning Ank Bijleveld-Schouten, met in haar portefeuille de kwaliteit van het openbaar bestuur: "Wij hebben in de vorige bestuursperiode met programma's als Overijssels bestuur 20XX en
communicatie & participatie gewerkt aan de bewustwording van veranderende verhoudingen tussen bestuur en samenleving. Daar hebben we als Overijssel een voortrekkersrol in gespeeld. Voor de komende periode speelt de kernvraag: hoe geven we nu vorm aan die nieuwe netwerksamenleving? Ik zie het
als onze verantwoordelijkheid om het gesprek aan te gaan op alle niveaus. En niet alleen praten: vooral doen. " Provinciale Staten beslissen deze maand over het investeringsvoorstel.
Deliberatieve bijeenkomsten
Terug naar Hellendoorn. Wethouder Anja van den Dolder kreeg vanuit het coalitieprogramma de opdracht mee om een nieuwe cultuurnota te schrijven. "Ik dacht; zoiets kan toch niet achter een bureau ontstaan? Ik had bovendien geen zin om zo'n nieuwe nota met hand en tand te moeten verdedigen in de
gemeenteraad. Het gaat over de samenleving; laat het dan ook de visie van de samenleving zijn. Cultuur is immers van de mensen?" De wethouder verwees naar de `Toekomstverkenning cultuur in Overijssel' die net was uitgebracht door het Trendbureau dat in opdracht van de provincie werkt. Daarin
stelde manager Hans Peter Benschop de nieuwe vloeibare samenleving aan de orde: "Er ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden, een netwerkmaatschappij die minder rigide en opener is, maar ook instabieler vergeleken met de oude hierarchische structuur. Individualisering en ontzuiling spelen een
rol, mensen hechten zich minder aan een groep. Dat stelt enorme eisen aan de flexibiliteit en het aanpassingsvermogen van bestaande instituties - ook in het culturele domein."
Carbidschieten
De wethouder haalde de provincie er maar eens bij. Er volgden langdurige sessies, eerst met het college en daarna met de raad, waaruit bleek dat het gemeentebestuur wel degelijk oren had naar een proces waarbij de bevolking eigenaar zou worden van de nieuwe cultuurvisie. Men wilde zelfs naar
de top van de participatieladder. Maar hoe? Er zit 2,1 miljoen euro in de plaatselijke cultuurpot, plus 50.000 extra voor de dorpen die onder Hellendoorn vallen. Moeten de mensen nu zelf beslissen hoe dat geld wordt verdeeld? Wordt straks carbidschieten de hoogste vorm van cultuur in
Hellendoorn?
En wanneer is die nota eigenlijk klaar? "Dat is het bijzondere aan dit proces," legt wethouder van den Dolder uit. "Niemand weet hoe het uitpakt. Je ziet alleen de volgende stap voor je. We leggen onszelf geen beperkingen en dus ook geen tijdslimiet op. Zoveel mogelijk mensen uit alle lagen
moeten nu met hun ideeen aan bod komen. Het gekke is dat er tijdens het proces al hele mooie dingen gebeuren. Er is een knoert van een bevrijdingsfestival georganiseerd, waarbij heel veel verschillende partijen samen iets geweldigs hebben neergezet. Niet allemaal kleine afzonderlijke dingetjes
met aparte budgetjes, nee, een mooi groot geheel, van en voor iedereen" Het experiment was eigenlijk al begonnen.
Hamburger met ui
Ferenc van Damme is een a-typische provincieambtenaar die het eigen initiatief van inwoners aanzwengelt en zonodig op de planken klimt om uit te roepen dat de burger niet bestaat. Ja, misschien in de hoedanigheid van een gegrilde hamburger met uien. Hij biedt hulp bij participatieve processen
en reist het hele land af met inspirerende sessies. Hij pleit voor actief en bescheiden meedoen van de overheid in de dialoog en coacht bij co-creaties. Van Damme: "Mensen bedenken toch zelf oplossingen voor problemen of vraagstukken? Met gezond verstand en een kritische blik komen ze tot
heldere keuzes: dit vinden we goed en dat niet. Daar heb je echt niet altijd de overheid bij nodig. Ja, misschien om de boel een beetje bij elkaar te houden- noem het maar dienstverlening. Maar mensen hebben vooral elkaar nodig, om tot goeie besluiten te komen. Het zijn bestuurders met lef die
op voorhand aangeven dat ze de keuze van het volk zullen respecteren." Maar is de groep die nu verzameld is in het zaaltje representatief voor de hele gemeente? Van Damme: "Allerminst. Dit is nog maar een begin. Voor de volgende keer vragen we iedereen tenminste twee personen uit de
kennissenkring mee te nemen. 't Liefst mensen die denken dat ze niets met cultuur te maken hebben!" Intussen wordt in de zaal met behulp van I-padjes en een groot scherm gedebatteerd over spannende vragen als: "Stel dat jouw groep de baas was. Hoe zou het cultuurbeleid er dan uitzien?" De
carbidschieter en de bibliothecaris staan elkaar respectvol te woord over hun liefhebberijen.
"Ik zou alle inwoners integraal polsen wat ze willen," zegt een jonge man. "En die uitkomst dan ook unverfroren uitvoeren. Los van banen en heilige huisjes!" Maar wie van jullie gaat er dan op pad?, vraagt de debatleider streng. Hier en daar staan mensen op. Een groepje uit de buurtschap
Haarle komt aarzelend naar voren. De week daarop wordt het gesprek over cultuur vervolgd. Aan keukentafels, en bij de kapper.
In Balkbrug ('De Bruggenbouwers'), Olst-Wijhe ('Het VriendenErf') en Borne zijn vergelijkbare initiatieven gaande op het gebied van zorg en leefbaarheid.
/- Delibereren, bw. gel. (ik delibereerde, heb gedelibereerd), - over, beraadslagen, bepraten, overleggen. *...BERATIE, v. (...en), beraadslaging, overleg. *...