in Israel, Midden-Oosten, Nederland / by Aviv de Poel / on 21/06/2016 at 13:50 / Tags: AOW, CIDI, Lodewijk Asscher, nederzettingen, Tweede Kamer

'Mensen die in door Israel bezet gebied leven, krijgen een hogere uitkering dan waar zij wettelijk recht op hebben', kopte NRC afgelopen donderdag sensationeel. De krant verwijt minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wanbeleid op het terrein van AOW-rechten in de gebieden. Het zou gaan om 81 ouderen die wonen in het grondgebied buiten de zogenaamde Groene Lijn. De kwestie is sinds december 2015 geregeld, maar na het NRC-artikel roepen verschillende Kamerleden minister Asscher ter verantwoording voor het beleid van ruim tien jaar. De Wet Beperking Export Uitkeringen (BEU) bepaalt dat uitkeringsgerechtigden uitsluitend `basis-AOW' ontvangen als zij in een land wonen waarmee Nederland geen verdrag heeft omtrent sociale zekerheid. Voor alleenstaanden betekent dit dat zij slechts 50% ontvangen van het AOW-bedrag voor een echtpaar (evenveel als het minimumloon). Alleenstaanden die wonen in een land waar Nederland wel een verdrag mee heeft, hebben recht op een uitkering van 70% daarvan - evenveel als alleenstaande uitkeringsgerechtigden in Nederland. In landen waarmee Nederland een verdrag heeft gesloten inzake sociale verzekeringen, wordt de controle op - en naleving van de Wet BEU uitgevoerd door de verdragspartner. In landen waarmee Nederland dit verdrag niet heeft, moet Nederland zelf controleren of - bijvoorbeeld - een alleenstaande ook echt alleenstaand is.

1984 Nederland sloot in 1984 een verdrag met Israel en sindsdien ontvangen Nederlanders in Israel dezelfde AOW als in Nederland. De controle daarop had Bituach Leumi, de `Israelische SVB'. Maar na verloop van tijd besloot Nederland dat dit verdrag niet geldt in de gebieden, omdat Nederland Israels recht om voor die gebieden verdragen af te sluiten niet erkent. De Sociale Verzekeringsbank (SVB), die de sociale verzekeringswetten uitvoert en daar toezicht op houdt, poogde in 2013 de AOW te korten van alleenstaande uitkeringsgerechtigden die buiten de Groene Lijn woonden. Dit omdat niet langer Bituach Leumi de controle mocht uitoefenen, maar de Nederlandse SVB dit zelf moest doen. Desondanks liet Asscher het, na overleg met voormalig minister Timmermans en premier Rutte, toe dat de volledige betaling van alleenstaanden-AOW gewoon voortging, ook voor de mensen buiten de Groene Lijn.

Bestaande rechten In december vorig jaar zijn er afspraken gemaakt die het recht van inwoners van de gebieden op sociale verzekeringen verduidelijken. Vanaf januari van dit jaar ontvangen alleenstaanden in de gebieden, net als die in alle andere landen waarmee Nederland geen verdrag heeft, slechts recht op de basis-AOW. Die bedraagt 50% van het minimumloon, en niet 70%. De maatregel geldt alleen na 1 januari 2016, omdat er voor die tijd onvoldoende duidelijk is gecommuniceerd, aldus het persbericht uit 2015. AOW-gerechtigden in de gebieden vulden ook altijd als woonplaats in `Israel', omdat zij daar naar hun idee wonen - al erkent Nederland dat niet. Mensen die al voor 1 januari 2016 buiten de Groene Lijn woonden en al alleenstaanden-AOW ontvingen, werden dus niet gekort in hun bestaande rechten.

Oorlogsgetroffenen Een uitzondering op bovenstaande regel geldt voor oorlogsgetroffenen. Gezien de `ereschuld' die Nederland heeft aan overlevenden van de Holocaust, zo werd eveneens in december 2015 afgesproken, ontvangen altijd dezelfde AOW die zij zouden krijgen in Nederland, ongeacht waar ter wereld zij ook wonen. Dit geldt ook voor inwoners van landen waar Nederland geen sociale zekerheidsverdrag mee heeft - en dus ook in het gebied voorbij de Groene Lijn. Inmiddels gaat het wereldwijd slechts om een zeer beperkt aantal overlevenden. Deze regel biedt dus ook `een oplossing voor de overlevenden van de Holocaust die in door Israel bezet gebied (gaan) wonen', zo meldde het ministerie van SZW eind 2015 in een persbericht.

Een handjevol Kort gezegd hebben enkele tientallen uitkeringsgerechtigden buiten de Groene Lijn, op grond van de uitzonderingsregelingen die in 2015 zijn aangenomen, recht op de hogere alleenstaanden-AOW. Waarom verschillende Kamerleden nu plotseling minister Asscher ter verantwoording roepen, terwijl er niets is veranderd aan de situatie, is niet duidelijk. Deze Kamerleden en verschillende media negeren eerder genoemde besluiten, of zijn er onvoldoende van op de hoogte.

Collectieve bestraffing

Door het korten van personen die buiten de Groene Lijn wonen, wordt het recht van het individu ondergeschikt gemaakt aan de buitenlandse politiek, zeggen critici van de kortingen. Voormalig directeur van het CIDI en huidig voorzitter van Joods Humanitair Fonds Ronny Naftaniel reageert: 'het buitenlands politiek beleid wordt uitgevochten over de rug van 81 oudere mensen. Dit vind ik buitensporig en ineffectief. Het is bovendien allemaal al bij wet geregeld'.