tEen watertekort op de Westelijke Jordaanoever is niet ongebruikelijk in de zomer, maar de laatste weken is het tekort op sommige plaatsen acuut. Het waterbedrijf Mekorot heeft al enige weken de levering van water ingeperkt. Maandag sprak de Knessetcommissie die hierover gaat over de oorzaken en wat er moet gebeuren. Alleen een paar Israelische en Palestijnse nieuwsdiensten schreven hierover. Het verschil tussen de koppen is tekenend: "Dagelijks watertekort tot 9000 kubieke meters, waarvan 5000 door diefstal", kopt het persbericht van de Knesset. "Israel geeft de schuld van watertekort aan Palestijnse diefstal en gebrek aan politieke actie", kopt het Palestijnse persbureau Ma'an. Die laatste kop dekt de lading beter, want er is meer dan een oorzaak.

Ook nederzettingen gekort

Ter illustratie van het belang van water: de Knessetommissie die erover gaat is een subcommissie van die voor Buitenlandse Zaken en Defensie: de Commissie voor Burgerzaken en Veiligheid op de Westoever. Het hoofd van die commissie, Mordhay Yogev van Bayit HaYehudi, zegt in een persbericht dat de autoriteiten alle inwoners van de Westoever, inclusief die in de nederzettingen, hebben `uitgedroogd'. Dat iedereen minder water krijgt, benadrukken alle Israelische betrokkenen. Maar over de hoeveelheid water die wordt geleverd zijn ook meningsverschillen. De Palestijnse pressiegroep Al Haq beweert al sinds 2013 dat Mekorot in de zomer `bijna de helft van de watervoorraad omleidt naar de nederzettingen'. Israel verwijst naar de waterverdeling die bij de Oslo-akkoorden is afgesproken: het water voor de nederzettingen gaat af van het Israelische quota en benadeelt Palestijnen niet, zegt het. De hoeveelheid die aan Palestijnen wordt geleverd is zelfs hoger dan destijds is afgesproken. Maar die verdeling van toen is niet echt meer relevant bij de huidige crisis. Inwoners in de nederzettingen hebben ook meer speling voordat zij een korting gaan merken in hun drinkwater: de waterbehoefte is destijds vastgesteld op basis van persoonlijk gebruik en gebruik voor landbouw en industrie.

Wat is het probleem

"Water is ons belangrijkste infrastructuur-probleem," aldus Yogev, "vooral als er een tekort is aan drinkwater." Volgens Yogev weet COGAT, de Coordinator of Government Activities in the Territories die het Israelisch bewind over de Westoever uitvoert, "al jaren wat er moet gebeuren, maar het is nog steeds niet gedaan. Wij moeten de volledige zeggenschap nemen, een `defensive shield' (`verdedigingsschild') instellen voor de infrastructuur, en dringend een strategisch plan uitvoeren om de bevolking van water te voorzien", aldus Yogev.

Dat klinkt wat vaag. In gewoon Nederlands zijn er twee problemen. Palestijnen willen niet betalen voor water; daarom tappen individuen en misschien bedrijfjes illegaal water af van het net en besteden gemeenten geen geld aan het onderhoud van hun waterleidingen. En de leveringscapaciteit van Mekorot is structureel te laag. Aan dat laatste wordt niets gedaan omdat de Israelische en de Palestijnse autoriteiten niet samenwerken om projecten uit te voeren. Elke partij geeft de andere de schuld van dit gebrek aan samenwerking en geen van de partijen kan een oplossing doordrukken zonder medewerking van de ander.

Structureel tekort

De situatie is nu acuut doordat Mekorot, het Israelische waterbedrijf, de levering van water met 15% heeft gekort. Mekorot zegt dat dit geldt voor elke gemeente, Israelisch of Palestijns. Mekorot doet dit omdat er een dagelijks watertekort is van tussen de 7- en 9.000 kubieke meter. Uit de cijfers die Mekorot voorlegde aan de commissie, blijkt dat Mekorot dagelijks slechts 51.000 kubieke meter water kan leveren aan de regio, terwijl er 58-60.000 kubieke meter nodig is. Dat betekent een dagelijks watertekort van 7-9000 kubieke meter.

Geen onderhoud, onbetaalde rekeningen

Het tekort wordt deels veroorzaakt door te weinig onderhoud. Waterleidingen die niet worden onderhouden, gaan lekken en breken en zo gaat veel water verloren. De waterleiding in Palestijnse steden wordt doorgaans gebouwd en onderhouden door de plaatselijke gemeente, maar omdat de meeste daarvan grote financiele tekorten hebben wordt er geen geld uitgetrokken voor onderhoud. Zo werd er een paar weken geleden geroepen dat `Israel het water afsluit tijdens Ramadan', terwijl er volgens Israel gewoon een waterleiding was gebroken en gerepareerd moest worden.

Ook plaatsen waar de Palestijnse Autoriteit het water levert klagen over watercrises. De PA praat waterverlies door slecht onderhoud en illegaal aftappen goed met ideologische uitspraken: "Palestijnen worden gedwongen om veel geld uit te geven, om water te kopen dat hun sowieso toebehoort" zei de Palestijnse premier Rami Hamdallah bijvoorbeeld. Maar natuurlijk zal het leveren van water en onderhouden van leidingen ook geld kosten in een onafhankelijk Palestina.

Diefstallen

Volgens Mekorot wordt er dagelijks zo'n 5.000 kubieke meter water gestolen op de Westoever door illegale aansluitingen op het waternet. Dat is een groot deel van het tekort en het is al jaren zo. Yigal Lahav, hoofd van de raad van het nederzettingenblok Karnei Shomron, zegt: "Al twee jaar lang krijgen wij dagelijks van Mekorot te horen dat er geen water in de pijplijn zit. `Vreemd genoeg' is het nu zomer, de bevolking groeit, en het wordt alleen maar warmer. Hier moet nu snel en serieus iets aan worden gedaan."

Directeur Alex Kushnir van de Toezichthouder op het Water zegt: "Wij moeten agressief optreden tegen de diefstallen, zij zijn een belangrijke oorzaak van de huidige crisis. Tot nu toe is er nooit een enkele waterdief aangeklaagd."

Politieke onwil

"Deze crisis is ook een geval van onmacht," aldus Kushnir, "want er zijn twee projecten uitgesteld die ruim 10.000 kubieke mter water per dag kunnen leveren. Die projecten zouden het probleem waar we nu mee kampen hebben opgelost."

Kushnir zegt dat zijn organisatie ook geen lange-termijnbeleid kan voeren. "Er zijn op dit moment geen instrumenten om een werkelijk goede voorspelling te geven van de bevolkingsgroei", is een reden. Maar belangrijker: "De Water-Toezichthouder heeft geen bevoegdheid om instructies te geven buiten de Groene Lijn, en ik kan de Palestijnen niet dwingen om de gezamenlijke watercommissie bijeen te roepen. Ik heb alleen een ontmoeting gehad met de Palestijnse minister van Water, en die heeft mij informatie gegeven over de behoefte daar."

Patstelling

Die gezamenlijke watercommissie waarover Kushnir het heeft, voluit de Joint Water Committee (JWC), is meer dan twintig jaar geleden ingesteld om waterproblemen op te lossen op basis van een Palestijns-Israelisch consensusmodel. Maar die consensus is er niet.

De Palestijnen klagen dat Israel zijn vetorecht consequent gebruikt om plannen voor het aanleggen en onderhouden van een Palestijnse infrastructuur voor water te blokkeren, en plannen voor de nederzettingen steunt. Daarom boycot de Palestijnse Autoriteit de gezamenlijke commissie al jaren, zegt bijvoorbeeld Ma'an. Volgens Al Haq is tussen 1995 en 2008 maar de helft van de Palestijnse plannen (vooral plannen om bronnen te slaan) goedgekeurd, tegen 100% van de Israelische projecten.

COGAT ontkent dit. In 2009 zijn er maar twee van de 102 aanvragen voor nieuwe bronnen geweigerd, zegt COGAT, en er zijn een groot aantal projecten met vergunning, of waarvoor geen vergunning nodig is, helemaal niet uitgevoerd. In 2009 ging het om zuiveringsinstallaties voor rioolwater (het gezuiverde water kan gebruikt worden voor de landbouw, wat drinkwater vrijmaakt) en ruim 25 bronnen in de Oostelijke Aquifer.

Het kastje en de muur

Ook binnen Israel zijn er problemen met de besluitvorming. Voorzitter Avi Dichter (Likud) van de overkoepelende commissie waaronder de Westoevercommissie valt, vroeg de regering wie verantwoordelijk is voor de huidige crisis en wie de bevoegdheid heeft om hierover beslissingen te nemen,. Hij kreeg daar geen behoorlijk antwoord op. Voorzitter Yogev van de subcommissie voor Burgerzaken op de Westoever, legt de verantwoordelijkheid bij de minister van Nationale Infrastructuur en die van Defensie en, via die laatste, bij COGAT.

COGAT voert in de praktijk het bewind over de delen van de Westoever die worden geadministreerd door Israel. Maar, zegt vice-Cooerdinator Guy Goldstein: "Wij voeren uitsluitend de instructies uit van de regering. Er moet een politieke en diplomatieke richtlijn komen voor de hele regio die de Toezichthouder op Water duidelijk maakt wat het beleid is en hoe hij oplossingen moet bieden."

Het hoofd van de nederzettingenraad Shomron zegt: "Voor ons maakt het niet uit of de regering niet de ballen heeft om het hoofd te bieden aan de PA, die weigert om de watercommissie bijeen te roepen. De regering moet zorgen dat er een oplossing komt, kan niet schelen hoe."

Bij de commissievergadering waren ook Israelische boeren uit de Westoever. "De helft van onze landbouwgronden zijn al zeker drie jaar uitgedroogd", zei een van hen. "Een dunam (zo'n 900 m2) grond heeft een kubieke meter water per dag nodig, en wij hebben nog geen derde daarvan. Hier moeten wij van leven. Iedereen die hier zit is verantwoordelijk, en jullie moeten een manier vinden om met elkaar te praten."

Commissievoorzitter Yogev gaat meer vergaderingen bijeen roepen, zegt hij: "We moeten niet huilen over het verleden, maar zorgen voor de toekomst. De minister van Nationale Infrastructuur moet onmiddellijk zijn verantwoordelijkheid nemen, zolang de minister van Defensie de activiteiten van zijn ministerie bestudeert. Die twee ministeries moeten samen zorgen voor een oplossing."