Antwoorden op de vragen van het Kamerlid van der Vlies (SGP) over geslachtstest bij baby’s
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
PG-K-U-2784932
20 juli 2007
Antwoorden van staatssecretaris Bussemaker op de kamervragen van het Kamerlid van der Vlies (SGP) over geslachtstest bij baby’s (2060715010).
Vraag 1
Hebt u kennisgenomen van het bericht dat er via internet een test verkrijgbaar is op basis waarvan ouders het geslacht van hun kind kunnen vaststellen? 1)
Antwoord 1
Ja.
Vraag 2
Wat vindt u van deze test? Is bij het uitvoeren en interpreteren van deze test ook sprake van medische begeleiding? Zo neen, hoe oordeelt u over het ontbreken daarvan?
Antwoord 2
Bij testen die op internet worden aangeboden is veelal geen sprake van medische begeleiding. Ik meen dat mensen over het algemeen ervan op de hoogte zijn dat bij testen via internet dergelijke begeleiding ontbreekt en dat de betrouwbaarheid te wensen over kan laten. Indien er bij toekomstige ouders in de familie geslachtsgebonden aandoeningen voorkomen en zij het van belang achten deze aandoening op te sporen, lijkt het me raadzamer dat zij met een arts overleggen over de meest geschikte manier om dit te doen, zodat zij ook de nodige medische begeleiding krijgen bij het interpreteren van de uitslag en de daaruit voortvloeiende keuzes. Mijn oordeel over de test volgt uit de beantwoording van de overige vragen.
Vraag 3
Hoe oordeelt u over het gegeven dat met behulp van deze test kan worden vastgesteld dat een kind niet het door de ouders gewenste geslacht heeft als gevolg waarvan ouders zouden kunnen besluiten om over te gaan tot een abortus op basis van het geslacht?
Antwoord 3
De mogelijkheid om al tijdens de zwangerschap het geslacht vast te stellen bestaat op dit moment ook al. Met echoscopie is het immers ook mogelijk te zien of een foetus van het vrouwelijk of mannelijk geslacht is. Net als bij de echoscopie, is het bij de geslachtstest die via internet wordt aangeboden, niet mogelijk om de motieven te bepalen die mensen hebben voor het doen uitvoeren van de test. Dat ouders er nieuwsgierig naar zijn of ze een jongetje of een meisje krijgen, vind ik begrijpelijk. Selecteren op geslacht door middel van abortus zonder dat daar een medische grond voor is, is daarentegen niet aanvaardbaar.
Vraag 4
Is een dergelijke abortus op basis van de Wet afbreking zwangerschap (Waz) toegestaan in het licht van de uitleg van het begrip noodsituatie? Deelt u de mening dat een niet gewenst geslacht geen noodsituatie in de zin van de Waz kan opleveren?
Op grond van de Wet afbreking zwangerschap kan de enige reden voor het afbreken van een zwangerschap de noodsituatie van de vrouw zijn. De omstandigheden die in individuele gevallen kunnen leiden tot een noodsituatie voor de vrouw en die het afbreken van de zwangerschap kunnen rechtvaardigen, zijn niet (wettelijk) vastgelegd. Dat was destijds een bewuste keuze van de wetgever bij de totstandkoming van de Wet afbreking zwangerschap.
De vrouw en de arts hebben een eigen verantwoordelijkheid wat betreft de zorgvuldigheid van de besluitvorming in het licht van de bescherming van het ongeboren leven. De arts moet zich ervan vergewissen dat het besluit is genomen door de vrouw in het besef van haar verantwoordelijkheid voor het ongeboren leven. Het is ook de taak van de arts om te bepalen of de vrouw deze beslissing vrijwillig en weloverwogen heeft genomen. De voorzorgsmaatregelen die in acht moeten worden genomen om ondoordachte en overhaaste beslissingen te voorkomen zijn in de Wet afbreking zwangerschap goed geregeld. Dus een bepaald geslacht op zich kan nooit reden zijn voor een zwangerschapsafbreking. Wel kan de vaststelling ervan in relatie met andere factoren eventueel voor een vrouw tot een noodsituatie leiden.
Vraag 5
Hoe beoordeelt u de mogelijkheid van selectie op basis van het geslacht in het licht van het standpunt van uw voorganger dat selectie op basis van het geslacht om niet-medische redenen onaanvaardbaar is? 2)
Antwoord 5
Ik deel het standpunt van mijn voorgangster dat het selecteren op geslacht vanwege redenen die niet-medisch van aard zijn, niet aanvaardbaar is. Op internet wordt gepretendeerd dat met deze test het geslacht van het kind vastgesteld kan worden; met de test als zodanig vindt echter de selectie niet plaats.
Vraag 6
Is naar uw mening het verbod uit artikel 26 van de Embryowet om handelingen te verrichten met een embryo met het oogmerk het geslacht van een toekomstig kind te kunnen kiezen ook van toepassing op abortus als gevolg van deze via internet aangeboden test? Kan op basis van dit verbod worden opgetreden tegen het aanbieden van deze test?
Antwoord 6
Op grond van artikel 26 van de Embryowet is het verboden handelingen met geslachtscellen of embryo’s te verrichten met het oogmerk het geslacht van een toekomstig kind te kunnen kiezen. Dit verbod is niet van toepassing indien het risico bestaat op een ernstige geslachtsgebonden erfelijke aandoening bij het kind en de handelingen plaatsvinden ter voorkoming daarvan. De test valt om verschillende redenen niet onder dit verbod in de Embryowet. Ten eerste wordt de test uitgevoerd op het bloed van de moeder. Als zodanig is er dus geen sprake van een handeling met een embryo. Ten tweede wordt de test uitgevoerd op het moment dat een vrouw zwanger is. Embryo’s in de zin van de Embryowet daarentegen bevinden zich buiten het lichaam van de vrouw, namelijk in vitro. Het verbod in artikel 26 van de Embryowet is dus niet van toepassing op deze test.
Vraag 7
Op welke manier denkt u te kunnen waarborgen dat er geen abortussen zullen plaatsvinden op basis van deze test of andere methoden om het geslacht van het kind vast te kunnen stellen? Zijn er nationaal en internationaal voldoende mogelijkheden om hiertegen op te kunnen treden? Bent u anders bereid om zich op (inter)nationaal niveau in te zetten om het gebruik van deze test tegen te gaan?
Antwoord 7
In antwoord op vraag 4 heb ik u aangegeven aan welke zorgvuldigheidseisen een arts moet voldoen voordat hij een zwangerschap kan afbreken. Voorts is het gewijzigde Besluit aanwijzing bijzondere medische verrichtingen in werking getreden. Het werd op 10 juli 2007 in het Staatsblad gepubliceerd. In artikel 1 onderdeel h van dit gewijzigde besluit is geregeld dat er een vergunning nodig is voor afname en onderzoek van foetaal DNA uit maternaal materiaal voor het vaststellen van het geslacht van de foetus. Deze wijziging is tot stand gekomen ter uitvoering van de toezegging van mijn voorgangster in de beantwoording op vragen van het lid van der Vlies over de geslachtskeuze om niet-medische redenen (Kamerstukken II, 2003/04, nr. 1914).
Uiteraard geldt dit besluit, dat gebaseerd is op de Wet bijzondere medische verrichtingen, alleen voor Nederland. De wet strekt zich niet uit tot testen die in het buitenland worden uitgevoerd met uit Nederland afkomstig maternaal bloed dat in reactie op een advertentie op internet is ingestuurd. Het is mij bekend dat andere landen ook bezig zijn met positiebepaling voor deze testen. Zo heeft het `Agence de biomédecine’ in Frankrijk bekend gemaakt dat het in Frankrijk niet toegestaan zal worden deze geslachtstest op de markt te brengen. Daarbij is tevens aangegeven dat er niets ondernomen wordt om mensen te verbieden via internet een geslachtstest te bestellen. Ten aanzien van de vraag naar mijn plannen op internationaal vlak, merk ik op dat het naar mijn mening niet reëel is te verwachten dat internationale actie op dit terrein tot een wereldwijd verbod zou leiden op het openen van websites waarop geslachtstesten aangeboden worden.
1) Nederlands Dagblad, ‘Geslachtstest baby is via internet te koop’, 9 mei 2007
2) Kamerstuk, 30 300 XVI, nr. 136, vergaderjaar 2005-2006