Gezond gewicht, gezonde wijk in Zwolle
In Zwolle is op 4 oktober een project gestart in de strijd tegen overgewicht. Gemeente, scholen, sportverenigingen en andere maatschappelijke organisaties werken daarbij samen. Annemiek van Bolhuis, directeur Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie, hield namens de minister van VWS onderstaande toespraak.
Geachte dames en heren,
Mijn naam is Annemiek van Bolhuis, ik ben directeur van de directie Voeding, gezondheidsbescherming en preventie van het ministerie van VWS. Dat ik hier sta – en niet minister Klink – heeft te maken met zijn verplichtingen in de Tweede Kamer. Hij laat zich daarvoor verontschuldigen.
Vanochtend bezocht ik Het Wonderwoud. Wat een prachtige naam voor een school.
Want wat is mooier dan om je - als opgroeiend kind - te verwonderen over wat het leven allemaal te bieden heeft. Op de muur van de school hangt een bord waarop staat: ‘De Bewegende School’. Die tekst geeft aan dat bij de opvoeding, ontwikkeling en educatie van de leerlingen, sport en bewegen heel belangrijke onderdelen zijn. Het Wonderwoud beperkt zich daarbij niet tot de schoolomgeving, maar betrekt ook thuis en de buurt daarbij.
Ik was ook op het ROC. Daar doen leerlingen een test om te ontdekken hoe gezond of ongezond hun leefstijl is. Ik kan me voorstellen dat zo’n test voor sommigen een verrassend resultaat geeft… Elke leerling maakt vervolgens een eigen plan om die leefstijl, waar nodig, te verbeteren. Die verbeteringen wordt binnen het ROC gestimuleerd en gemonitord.
Het Wonderwoud en het ROC laten zien hoe belangen van openbare gezondheid en onderwijs elkaar kunnen versterken. Leerlingen worden gestimuleerd tot een gezonde leefstijl, de school krijgt gezondere leerlingen met daardoor betere schoolprestaties en minder schoolverzuim en op Wonderwoud worden de ouders meer betrokken bij het onderwijs.
De activiteiten van beide scholen passen daarom goed in het plan waarmee de GGD, de gemeente en tal van organisaties voor gezondheidszorg, welzijn, recreatie, sport en onderwijs de strijd aangaan tegen overgewicht. Onder het motto: ‘Gezond Gewicht, Gezonde Wijk’.
Dames en heren,
Zoals ik al zei: de minister was hier graag zelf aanwezig geweest om u te vertellen waarom juist dit Zwolse project zijn belangstelling heeft. Ik laat u zijn mening graag horen door het uitspreken van de door hem voorbereide toespraak.
Het ministerie dankt de organisatoren van dit symposium voor de uitnodiging bij de officiële start van het project Gezond Gewicht, Gezonde Wijk. Graag wil ik u vertellen waarom de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport onder de indruk is van de manier waarop u hier in Zwolle de strijd tegen overgewicht en obesitas aanpak. Ik wil u ook vertellen waarom uw plan een voorbeeld kan worden voor andere gemeenten in Nederland en waarom het zelfs een Europese dimensie heeft.
We weten het allemaal: overgewicht vormt een grote bedreiging voor onze volksgezondheid. Een paar jaar geleden konden we ons nog wat lacherig verbazen over het grote aantal dikke mensen in Amerika. Maar vandaag de dag zijn de gevolgen van ongezond eten en gebrek aan beweging heel dicht bij huis - in uw eigen wijk, op het werk en op school - te aanschouwen.
U kent ze wel: de te dikke kinderen die worden uitgelachen en niet mee kunnen doen of niet mee mogen doen; stigmatiseren leidt tot emotionele problemen en tot sociaal isolement.
We kennen ook de medische gevolgen: extreem overgewicht - obesitas - kan leiden tot diabetes, hartkwalen en andere ernstige ziekten. We kennen de economische gevolgen: een generatie Nederlanders waarvan een heel groot deel om medische redenen niet meer kan deelnemen aan het arbeidsproces. En een enorme stijging van de kosten van de gezondheidszorg.
We weten het allemaal en we doen er ook al veel aan. Maar toch heeft zo’n veertig procent van de bevolking te kampen met overgewicht. Vooral voor kinderen, de nieuwe generatie, is er een verontrustende trend. Had vijfentwintig jaar geleden 1 op de 15 kinderen overgewicht, vandaag is dat 1 op de 5.
Je kunt zeggen dat een gezonde manier van leven in eerste instantie iemands eigen verantwoordelijkheid is. Voor een deel is dat ook zo. Maar ook al vindt iedereen de eigen gezondheid belangrijk, lang niet iedereen leeft gezond.
Het gedrag van mensen – gezond of ongezond - wordt door nog andere factoren bepaald. Erfelijkheid kan een rol spelen, maar in elk geval economische factoren en sociale omstandigheden– dus ook de buurt waarin je woont, de mensen met wie je omgaat.
Gezond gedrag is gemakkelijker als je daar in je directe omgeving - thuis, op school, op je werk en in de wijk – toe wordt gestimuleerd. Als gezonde producten makkelijk beschikbaar zijn en als de inrichting van woonwijken uitnodigen tot bewegen.
We zijn hier in de Groenste Stad van Europa; die titel heeft u vorig jaar met glans behaald. Het bezoek vanochtend leidde door een van die prachtige parken die uw gemeente rijk is. Die groene ruimte is niet alleen van belang uit het oogpunt van natuur en milieu, maar fungeert ook als een aantrekkelijke en uitnodigende loop- en fietsverbinding tussen de verschillende wijken. Het stimuleert bewoners om meer te bewegen en daardoor overgewicht tegen te gaan.
De opvoeding, het onderwijs, sportvoorzieningen, de inrichting van de openbare ruimte, de beschikbaarheid van gezonde voeding, het zijn allemaal factoren die van invloed zijn op de leefstijl van kinderen.
Schoolfruit alléén is niet genoeg. En ook een eenmalig sportproject is niet voldoende.
Alleen een gezamenlijk en blijvend aanbod van gezondheidsbevorderende activiteiten en maatregelen in heeft effect. En dat is precies wat u hier in Zwolle wilt bereiken. Door een integrale aanpak van het probleem; een gezamenlijke strijd op alle fronten tegen overgewicht en obesitas.
Maar ook een ander aspect van uw aanpak is belangrijk. Namelijk dat het effect van die gezamenlijke inspanningen voortdurend wordt gemeten. Ik wil u graag bekennen dat mijn interesse voor uw plan sterk te maken heeft met de wetenschappelijke onderbouwing en monitoring.
De betrokkenheid van het Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht, de Vrije Universiteit en het instituut Windesheim, is naar mijn vaste overtuiging onmisbaar. Er al uitstekend voorwerk verricht met ChecKid, de nulmeting bij meer dan 5000 basisscholieren en het onderzoek naar leefstijlpatronen.
Dat werk van de studenten van VU/Windesheim is niet alleen een waardevolle basis van het project, maar ook een heel nuttige ervaring voor deze jonge onderzoekers, omdat zij zich daarmee nog eens extra bewust worden van de problematiek van overgewicht. En van de noodzaak van een eigen gezonde leefstijl. Het kabinet beseft dat het bestrijden van overgewicht en obesitas niet alleen vanuit de rijksoverheid kan gebeuren, maar dat we daarvoor veel andere partijen nodig hebben. Dat zijn de gemeenten, scholen, sportorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en ook het bedrijfsleven. Het zijn onze partners in preventie. Allemaal hebben zij belang bij gezonde burgers, gezonde leerlingen en gezonde werknemers.
In 2005 hebben de ministers van VWS en zijn collega-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het Convenant Overgewicht gesloten dat werd ondertekend door vertegenwoordigers van de levensmiddelenindustrie, de horeca, werkgevers, zorgverzekeraars en sportorganisaties. Het convenant overgewicht is nu halverwege. Het aantal partners is inmiddels uitgegroeid van tien tot zeventien landelijke organisaties.
Beseffend dat zij parallelle belangen hebben, ontplooien zij vanuit hun eigen rol en positie activiteiten om mensen te stimuleren tot een gezonde leefstijl.
Het is daarom verheugend dat de voorzitter van de stuurgroep hier ook aanwezig is. De minister wil de partners van het convenant - via de heer Rosemöller - nog eens nadrukkelijke laten weten dat hij het convenant tot nu toe al heel waardevol vind. De publiciteit en acties in deze eerste periode hebben vooral geleid tot een bewustwording van de overgewichtproblematiek.
Voor de tweede helft van de convenantperiode is het tijd om er - in voedingstermen gesproken - een schepje bovenop te doen. Om te zorgen dat partners met concrete activiteiten zelf nog meer kunnen bijdragen aan het terugdringen van overgewicht.
Terug naar Zwolle, dames en heren.
Vandaag gaat Gezond Gewicht, Gezonde Wijk echt van start. Voor het bestrijden van overgewicht, het bevorderen van een gezonde leefstijl en het inrichten van een gezonde leefomgeving. Uw aanpak heeft alles in zich om een voorbeeld voor andere gemeenten in Nederland te worden.
En niet alleen voor Nederland. Want overgewicht en obesitas vormen niet alleen in ons land een probleem.
De directeur van het Onderzoekcentrum Preventie Overgewicht hier in Zwolle, professor Seidell, heeft het wel eens als volgt verwoord ‘de obesitas-epidemie ontvouwt zich over de hele wereld.’
Ook de Europese afdeling van de World Health Organsation, heeft de noodklok geluid. En de Europese Commissie kwam in mei van dit jaar met een Witboek over allerlei gezondheidsaspecten die verband houden met voeding, overgewicht en obesitas. Daarin pleit de EU voor een integrale aanpak en een voortdurende monitoring van de effecten. Een aanpak zoals u in Zwolle van plan bent. Daarmee krijgt ‘Gezond Gewicht, Gezonde Wijk’ een internationale dimensie. Het zou mooi zijn als Zwolle, als groenste gemeente van Europa, ook een Europees voorbeeld kan worden voor het bestrijden van overgewicht.
U kunt er verzekerd van zijn dat de minister van Volksgezondheid uw gemeente met meer dan gewone belangstelling zal volgen. Mede namens hem wens ik iedereen hier aanwezig en alle andere deelnemers aan het project heel veel succes bij het bereiken van uw doel: een gezond gewicht in een gezonde wijk.
Dank voor uw aandacht.