De opening van de fototentoonstelling ‘Document Nederland: Het Wassende Water’
Alleen de uitgesproken tekst geldt.
Dames en heren,
Ik vind het heel erg leuk om hier vandaag te zijn. Zodadelijk mag ik een bijzonder fraaie tentoonstelling openen, Document Nederland: het Wassende Water met foto’s van Marnix Goossens. Voor mij als staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat is het echt fantastisch dat zo’n vooraanstaande culturele instelling het thema water centraal stelt.
Het hele Huis Marseille staat deze winter in het teken van water. Er is ook nog een historische fototentoonstelling over water en een serie waterfoto’s van bekende buitenlandse fotografen te zien. Én, wat ik echt heel leuk vind, Document Nederland junior. Middelbare scholieren hebben meegedaan aan een fotowedstrijd met als thema Nederland en water. Ook dat resultaat is hier te bewonderen. Wat een jong talent hebben we in Nederland! Het is prachtig om te zien hoe het water voor jonge mensen in Nederland lééft. Stel je eens voor: Nederland zonder zee, zonder rivieren, meren, plassen, sloten en grachten. Dat is ondenkbaar. Het water behoort tot de ziel van Nederland en van ons Nederlanders. En die liefde voor het water spat ervan af op de foto’s.
‘Het Wassende Water’ is de ondertitel van deze tentoonstelling. Dat betekent: het stijgende water. Niet iedereen weet dat ‘Het Wassende Water’ de titel is van een boek. Van een streekroman uit 1925, geschreven door Herman de Man. Dat boek was enorm populair. Veel mensen van mijn generatie zijn opgegroeid in een huis waar dát boek in de kast stond.
‘Het Wassende Water’ speelt zich af in de groene Lopikerwaard en gaat over de belevenissen van een boerenzoon – Gieljan - die het schopt tot assistent-dijkgraaf. Op een kwade nacht wordt hij gewekt omdat de Lekdijk op doorbreken staat door kruiend ijs. Dan volgt een bloedstollend avontuur waarin Gieljan alles op alles moet zetten om een ramp af te wenden. Uiteindelijk wordt zelfs het besluit genomen de hele polder onder water te zetten om groter onheil te voorkomen.
Een spannend boek. Een boek over de pracht van het water. En over de macht van het water.
Die pracht en die macht zien we ook terug op de foto’s.
De foto’s van Marnix Goossens zijn zonder twijfel prachtig. U maakt vaker landschapsfoto’s en voor ‘Document Nederland hebt u uw lens gericht op het Nederlandse waterlandschap. Het resultaat is adembenemend. De uitgestrekte wateren, blauwe luchten, groene vergezichten. Ik herken uw liefde voor het landschap. Dat is iets wat we delen.
Maar landschap is niet het enige dat wij op de foto’s zien. We zien ook dijken, waterkeringen, gemalen en baggerschepen. Het zijn ingrepen van de mens in het landschap, met een duidelijke functie. Dat is de realiteit: het water is niet alleen prachtig, maar ook machtig. Nederland leeft met water en moet beschermd worden tegen het water. Die twee horen onlosmakelijk bij elkaar.
Voor u en mij is dat een voortdurende uitdaging. Ons leven tussen zee en rivier is geen vanzelfsprekendheid. De realiteit is dat wij Nederland moeten voorbereiden op klimaatverandering, op een teveel aan zee- en rivierwater, en een tekort aan zoetwater. De dreiging op watergebied is nog niet acuut, maar de opgave wél urgent. Op advies van de Deltacommissie – waar onder andere mevrouw Metz in zat - kom ik volgend jaar met een Deltawet. Om Nederland veilig en leefbaar te houden.
Daarvoor is méér nodig dan veilige dijken. Draagvlak. Betrokkenheid. Bewustzijn van wat het water voor ons betekent: een bron van leven, geluk en voorspoed, maar óók een macht die in toom gehouden dient te worden. Want het verhaal uit het boek ‘Het Wassende Water’ – over overstromingen waarbij mensen groot gevaar lopen – mag geen werkelijkheid worden.
Omdat cultuur helpt bij het versterken van dat besef heb ik een commissie van onafhankelijke deskundigen gevraagd om de canon Nederland Waterland te ontwikkelen. Op 16 december aanstaande krijg ik die canon aangeboden. Vanaf dat moment is de tekst voor iedereen beschikbaar.
De canon laat de maatschappelijke betekenis van water zien, en de wijze waarop Nederland door ons ‘leven met water’ is gevormd. Zo biedt de canon inspiratie voor het klimaatbestendig maken van ons land en stimuleert het de aandacht voor water in het onderwijs.
En het leuke is nu, dat de foto’s van de jongerententoonstelling als illustratie zullen dienen bij de Watercanon. Op die manier wordt het een levend document waarin verleden, heden en toekomst samen komen.
Dames en heren,
Het Rijksmuseum is altijd bezig lijnen te trekken tussen ons verleden en ons heden. Nu doet u dat met het thema water. Een thema dat niet alleen mij maar zéér veel Nederlanders na aan het hart ligt. Ik vind dat heel spannend en heel interessant. Er borrelen ook gelijk ideeën op: is het niet eens tijd voor een historische tentoonstelling over water? Volgens mij is er uit alle vensters van de Watercanon wel een bijpassend voorwerp of schilderij te vinden in uw collectie. Het lijkt mij prachtig.
Voorlopig blijft het hierbij. Ik verklaar daarom de tentoonstelling Document Nederland 2008, Het Wassende Water voor geopend.