Ontvangstname handreiking Commissariaat, een vak apart
Toespraak minister Van der Laan bij het in ontvangst nemen van de handreiking 'Commissariaat, een vak apart' te Den Haag, 17 juni 2009.
Dames en heren,
Allereerst: hartelijk dank voor uw handreiking voor zittende en toekomstige commissarissen. Ik ben hier erg blij mee.
Wat is nou eigenlijk het probleem met de woningbouwcorporaties? Waarom zijn de toezichthouders van die haantjes? Een corporatie heeft geen eigenaren, geen leden en geen kiezers. Ze moeten alles zelf doen. Bovendien worden de corporaties steeds groter en nemen meer taken op zich. Dat gewicht weegt zwaar. Het is daarom heel goed dat deze handreiking gemaakt is. Een commissariaat bij een woningcorporatie is geen hobbyisme. Het gaat om grote belangen en om veel geld. En het gaat vooral om de belangen van huurders, vaak de zwakkeren op de woningmarkt.
Woningcorporaties doen krankzinnig belangrijk werk. Als u eens wist wat er achter de voordeur allemaal gebeurt dankzij de corporaties. Noem dat eens geen bijdrage aan armoedebestrijding! Neem bijvoorbeeld de brede school in Rotterdam, de Wereld op Zuid. De corporaties moeten weg van dat imagoprobleem en een omslag maken naar een fantastisch toezicht.
De kwaliteitseisen die u heeft opgesteld zijn daarbij heel belangrijk. Maar het gaat vooral om de attitude van de commissarissen, om datgene wat 'tussen de oren' zit. Een kritische blik, onafhankelijkheid, affiniteit met maatschappelijke ondernemingen, integriteit en de juiste motivatie.
Wat dat betreft zitten we op één lijn. Want ook ik vind het belangrijk dat commissarissen kritisch en onafhankelijk zijn en dat ze open staan voor andere visies. En dat ze waken voor groepsdenken. Vorige week las ik een berichtje op het ANP over het toenemend aantal aanmeldingen bij cursussen voor commissarissen. Aan de hand van het uiteenvallen van ABN AMRO schetste een cursusleider het dilemma waar veel commissarissen mee kampen. Vaak voelen commissarissen wel dat het niet goed gaat, maar grijpt niemand in. Toezicht functioneert alleen als mensen elkaar de waarheid durven te zeggen. Maar je maakt jezelf niet populair als je een andere mening hebt. Soms is het moeilijk om tegen een groepsproces in te gaan, want je komt elkaar overal weer tegen. Het komt er dan vooral op aan dat je een rechte rug houdt.
Ook de aanvoer van nieuw bloed kan helpen. Want de oude generatie commissarissen lijkt soms nog vast te zitten in de tijd dat ze niets verkeerd konden doen. Om dit bolwerk te doorbreken én om een commissariaat goed te kunnen invullen, zou een commissaris niet teveel commissariaten mogen hebben. Afhankelijk van de grootte van de corporaties niet meer dan vijf. Ook de commissie Tabaksblat noemde dit aantal al. Maar bij grote corporaties lijkt drie of vier me al mooi genoeg. Bovendien mogen commissarissen niet te lang blijven zitten. Uit een uitzending van NOVA vorige week bleken 130 van hen, tegen de regels in, meer dan twaalf jaar commissaris te zijn. Zeven commissarissen zijn al twintig jaar of langer in functie. Hoe onafhankelijk ben je dan nog?
Dit alles maakt het misschien wel moeilijker om geschikte commissarissen te vinden. Daarom moet u op zoek naar nieuwe vijvers om in te vissen. Dat is ook úw doel. En ik ben blij dat onze neuzen dezelfde kant op staan. Wat mij betreft kan een beter intern toezicht op termijn óók leiden tot een andere balans met het extern toezicht. In mijn brief aan de Tweede Kamer over een nieuw corporatiestelsel doe ik daar voorstellen voor. Ik wil de commissarissen daarbij wél scherp houden. En daarom hou ik zelf het laatste woord als het gaat om sancties. Ik ga wettelijk regelen dat ik een externe toezichthouder aan kan stellen bij een Raad van Commissarissen. En dat ik een Raad van Commissarissen kan ontslaan als die slecht functioneert of onjuiste verklaringen afgeeft.
Dames en heren,
Het verbeteren van het toezicht komt uiteindelijk neer op het dagelijkse werk van de commissarissen. Die commisarissen moeten een cultuuromslag maken. Ze moeten zich verantwoordelijker voelen en kritischer tegenover het bestuur staan. Zodat het toezicht steviger en professioneler wordt. Uw handreiking is al een stap in de goede richting. Ik wil u daar verder graag bij ondersteunen. En mét u hoop ik dat dit zo goed lukt dat ik het laatste redmiddel van extern toezicht nooit hoef te gebruiken.
Dank u wel.