Toespraak staatssecretaris Bijleveld bij opening Doc-Direkt
Dames en heren, hier in Den Haag en ook u, in Winschoten,
Ik weet niet waar u uw zondagmorgen aan besteedt en het gaat me uiteraard ook niet aan. Maar de kans bestaat dat u dan naar een alleraardigst radioprogramma luistert dat OVT, Onvoltooid Verleden Tijd, heet. Allerlei gebeurtenissen uit ver en recent verleden worden opgehaald. Het is iets om wakker voor te worden en steeds denk je dan; oh ja, goed dat ik dat nog weer eens hoor.
Maar het punt dat ik wil maken, is dat zo’n programma alleen mogelijk is omdat er bronnen beschikbaar zijn. Het verschil tussen het “verleden” en de “historie” is dat “verleden” een tijdsaanduiding is en “historie” geschiedSCHRIJVING is. En dat heeft weer alleen betekenis als het geschrevene, het zo vastgelegde, bewaard blijft en vindbaar is.
Een samenleving kan niet zonder geschiedenis, kan niet zonder zelfreflexie, kan niet zonder dat er voortdurend wordt teruggekeken of we het goed hebben gedaan. Dat leidt soms – tijdelijk - tot grote verdeeldheid, maar uiteindelijk komt er toch altijd een consensus boven. We begrijpen dan wat er gebeurt is. Kennis van het verleden als inzicht in de samenhang van een samenleving.
Er is daarnaast het aspect – dat geldt vooral voor de overheid – dat leden van de samenleving – ook individueel - hun leiders en functionarissen ter verantwoording moet kunnen roepen voor wat er gebeurt is. Wat de overheid doet en heeft gedaan moet openbaar worden gemaakt en dat ook blijven. Dat is een bepalend element bij de vraag of een maatschappij vrij en democratisch is.
Het belang van goede en openbare, vindbare, toegankelijke overheidsinformatie was de reden van een ambitieus programma om de papieren en digitale informatiehuishouding van de rijksoverheid op orde te brengen. We zijn daar in 2006 mee begonnen. De achterstand van de departementen tot en met 1975 is weggewerkt en tot en met 2019 werken alle ministeries en het Nationaal Archief samen om het mogelijk te maken de informatie van de rijksoverheid aan het nationaal Archief versneld over te dragen. De vergaande samenwerking bij de archiefbewerking leidt zo haast onvermijdelijk tot de inrichting van één archiefbewerkingsorganisatie.
We waren in 2006 eerlijk gezegd wel wat te optimistisch. De verwachte wonderen van het digitale tijdperk hebben nog niet geleid tot een einde van de papieren informatiestroom. Recent schattingen gaan er van uit dat er bij de Rijksdienst ongeveer 800 kilometer papieren archief ligt in onderhanden dossiers en reeds afgesloten in depotruimten. Daar zit ook archief bij dat niet bewaard hoeft te blijven. En er komt nog elke dag archief bij. Het heeft geen zin dat allemaal te scannen want dan heb je alleen een ontoegankelijk archief dat digitaal is. Digitaal documentbeheer vereist een héél andere aanpak. Daar werken we ook hard aan.
Als we het probleem van die kilometers papieren archief met de huidige middelen zouden willen selecteren en overdragen aan het Nationaal Archief zijn we vijftig jaar verder.
Er zit belangrijk materiaal bij. De verslagen en het onderzoeksmateriaal van diverse spraakmakende commissies,
de stukken over de paspoortaffaire, de archiefstukken van de Nederlandse voorzitterschappen van de EU die onder andere leiden tot het Verdrag van Maastricht en het Verdrag van Amsterdam.
Alleen al daarom kan het allemaal geen 50 jaar wachten en het Kabinet gaat dan ook in de komende 10 jaar ieder jaar circa euro 15 miljoen extra uitgeven om de achterstanden weg te werken.
We scheppen daarmee 190 arbeidsplaatsen. Dat alles gebeurt binnen de Vernieuwing Rijksdienst. Er is een tijdelijke inzet van extra medewerkers én een bundeling van krachten in één archiefbewerkingsorganisatie.
We bouwen dus tussen nu en 2012 één nieuw organisatie die – structureel - de gezamenlijke archiefbewerking –opslag én beheer – op zich neemt én de achterstand vanaf 1976 weg zal werken.
Mag ik – voor ik die nieuwe organisatie officieel open – nog even één keer de voordelen op een rijtje zetten?
- De rijksoverheid heeft straks de informatie op orde en die is daarmee voor burgers en onderzoekers toegankelijk.
- Terwijl de banen schaars worden scheppen we werk voor 190 personen
- Er komt werkgelegenheid in den Haag én in Winschoten.
Dames en heren
Vandaag is de start van de aan de Kamer beloofde rijksbrede archieforganisatie.
De naam daarvan is: ……………… Doc-Direkt.