Boekpresentatie “Democracy…Europe’s Core Value
Reactie Maxime Verhagen, Minister van Buitenlandse Zaken, op overhandiging boek “Democracy - Europe’s Core Value?” door Nederlands Instituut voor Meerpartijen Democratie (NIMD)
26 maart 2007, Den Haag, boekhandel Verwijs
Geachte heer von Meijenfeldt, dames en heren,
Hartelijk dank voor het eerste exemplaar van uw boek, dat ik zojuist in ontvangst heb mogen nemen. Lezen is leren! Wat dat betreft sta ik hier vanmiddag goed, in boekhandel Verwijs.
Uw boek draagt de titel: Democracy: Europe’s Core Value? Wat mij betreft had u het vraagteken mogen vervangen door een uitroepteken! Maar dat is misschien het verschil tussen de onderzoeker, die zekerheden zoekt, en de politicus, die zekerheden omarmt.
Voor mij staat als een paal boven water dat Europa een waardengemeenschap is en dat democratie een kernwaarde is van die gemeenschap. In het Verdrag van Amsterdam wordt onomwonden gesteld dat de Unie is gegrondvest op de beginselen van vrijheid, democratie, mensenrechten en rechtsstaat. Amsterdam, zou je kunnen zeggen, expliciteert wat altijd het hart van de Europese samenwerking is geweest.
Nu we deze dagen vijftig jaar Verdragen van Rome, 50 jaar Europese samenwerking vieren, horen we dat ook veelvuldig terug. Dit weekend namen de 27 regeringsleiders in Berlijn een Verklaring aan, waarin het streven naar democratie opnieuw wordt benadrukt. Zowel binnen als buiten de grenzen van de EU.
Je ziet het ook als je naar het proces van uitbreiding kijkt. Het eerste Kopenhagen criterium is puur politiek: toetreders zullen stabiele instellingen moeten hebben, die de democratie, de rechtsstaat, de mensenrechten en het respect voor minderheden garanderen. Voor mij is het van absoluut belang dat aan deze criteria strak de hand wordt gehouden. Juist omdat anders het gevaar bestaat dat die waardengemeenschap, die mij zo lief is, uitholt. Dan verliest Europa zijn geloofwaardigheid en brokkelt ook het draagvlak onder de bevolking af.
Dames en heren,
Voor Nederland is democratiebevordering een belangrijk onderdeel van het geï ntegreerd buitenlands beleid. Democratisering, het functioneren van de rechtsstaat en het respect voor mensenrechten maken deel uit van de goed bestuur agenda die wij voeren. Het zijn middelen om de effectiviteit van armoedebestrijding te vergroten, en om vrede, veiligheid en stabiliteit te waar-borgen. Wij beschouwen democratiebevordering ook als een doel op zich. Een universele waarde, die in VN-verband is bekrachtigd.
Nederland trok in 2006 ongeveer 150 miljoen uit voor democratiebevordering en mensenrechten. Dit bedrag kwam ten goede aan bilaterale activiteiten in onze partnerlanden. Daarnaast dragen wij bij aan democratiebevordering door onze algemene bijdrage aan multilaterale kanalen, zoals UNDP, en door algemene begrotingssteun. En wij ondersteunen democratiebevorderende organisaties. Het NIMD is, met een subsidie van 37,5 mln voor een periode van 4 jaar, een bijzonder strategische partner in dit opzicht.
Dames en heren,
Ook voor de Europese Unie is democratiebevordering een belangrijk onderdeel van het extern beleid. De vraag is: Hoe voegen we daad bij woord? Wat in Brussel en Berlijn met de mond wordt beleden, moet in de soms weerbarstige Europese praktijk wereldwijd handen en voeten krijgen. Nederland is voorstander van een meer coherente en efficiënte aanpak, zoals ook in uw boek wordt bepleit. Op de vraag wat nu het Europese gezicht zou moeten zijn van democratiebevordering heb ik niet een twee drie een antwoord. Ik ga eerst uw boek maar eens zorgvuldig lezen!
Dames en heren,
Bij eerdere gelegenheden heb ik wel gepleit voor het vergroten van de weerbaarheid van onze democratie. Vanmiddag zou ik ook graag met dit punt afsluiten, juist omdat zich onder u veel “democratiedeskundigen” bevinden, en ik graag de discussie op dit punt wil stimuleren.
Ik vind: een rechtsstaat moet grenzen kunnen stellen. Wie via democratische weg probeert de rechtsstaat te ondermijnen, moet een halt worden toegeroepen, ook als dat betekent dat zijn eigen grondrechten worden ingeperkt. Wij zouden niet moeten tolereren dat misbruik gemaakt wordt van ons democratisch stelsel. Dergelijk misbruik zou immers de waardengemeenschap waar wij deel van uitmaken, in Nederland, in Europa, op de helling zetten. Voor mij is dat onverteerbaar.
Aristoteles zei al: “De basis van een democratische staat is vrijheid”. Die vrijheid moeten wij allemaal kunnen genieten, wil de democratie kunnen voortbestaan. Hartelijk dank voor het boek, en de kennis die u mij daarmee vanmiddag heeft meegegeven.