Het weefgetouw van verhalen
Dames en heren,
Dit is voor mij een hele bijzondere plek hier in deze omgeving, want ik ben opgegroeid met verhalen - zoals we allemaal opgroeien met verhalen - van mijn opa die hier in de meidagen van 1940 op een paard zat dat een kanon moest trekken. En hier vlakbij werd het paard onderuit geschoten en de oorlog was ook alweer heel snel voorbij. Dat verhaal heeft mij gevormd en tegelijkertijd moet ik eraan denken omdat we in een tijd leven waarbij we als samenleving lijken te zijn losgezongen van onze geschiedenis. We leven allemaal in het hier en nu. We zijn dat weefgetouw van alles wat voor ons kwam, wat naast ons gebeurt, wat andere mensen meebrengen, kwijt. We gaan uit van onszelf en zijn niet meer vaak in staat om verbanden te leggen. In de samenleving zijn zenuwbanen beschadigd, soms doorgesneden. En daar zit dus ook heel veel pijn, in de samenleving.
Gelegenheid: Opening tentoonstelling RETREAT – Ben van Berkel en Caroline Bos
Waarom begin ik met deze sombere vaststelling? Omdat er ook mensen zijn die hier geen genoegen mee nemen. En wier werk in betekenis staat van het herstellen van de zenuwbanen, het weer aanbrengen van verhalen. U ziet dat hier in het fort. Het fort is een bouwwerk van niets zoveel bijzonders. Van bakstenen die in een oven hier in de buurt in die steenfabriek langs de grote rivier de Waal zijn gemaakt. Maar toch staat het fort symbool voor de hele opvatting van de samenleving. Het staat symbool voor het idee dat wij ons als Nederlanders - indertijd met onze moreel zo hoogstaand geachte neutraliteit – konden loszingen van alle ellende elders in Europa. Daarmee is dit fort ook een absurd teken van failliete politiek, want de neutraliteitspolitiek heeft ons natuurlijk niet veel goeds gebracht, Vooral ellende. Het is een tastbaar teken van die tijd.
En als ik kijk naar wat Unstudio, het architectenbureau van Ben van Berkel en Caroline Bos, heeft gemaakt is het altijd vanuit de gedachte van ‘we zijn onderdeel van dat weefgetouw, van dat internationale weefgetouw’. Van het internationale weefgetouw, maar ook het weefgetouw van onze geschiedenis. Het werk is een reflectie op wie we zijn. En de reflectie op wie we zijn kan alleen maar plaatsvinden als je bereid bent door de ogen van een ander te kijken. Want je ontdekt pas wie je bent als je het verschil ziet met de ander. Vandaar ook die internationale inkijk in deze tentoonstelling.
Deze curators laten met hun werk internationaal zien wie wij zijn en blijven tegelijkertijd voortdurend nieuwsgierig naar wie die ander is. Waardoor het ‘wie wij zijn’ nog nadrukkelijker naar voren komt. Dat geldt ook voor onze samenwerking in New York. Over twee maanden, in september, zullen Prins Willem Alexander en Prinses Maxima het cadeau onthullen dat wij aan de stad New York geven in het kader van 400 jaar vriendschap met New York. En dat is een paviljoen bij Battery Park, het zuidpuntje van Manhattan, ontworpen door Ben van Berkel. En als je met die maquette alleen al naar Amerikanen toegaat, dan komt er een hele reflectie op wat het betekent. Waarom is daar een bloem; Hé dit zijn molenwieken; Hé het is wel heel modern; Goh, wat een mooi spel van het licht. Dus je krijgt al meteen een discussie over de inhoud, waar het voor staat en wat het betekent. Dat is de kracht van Unstudio. De kracht van het werk van Ben van Berkel en Caroline Bos.
Ik ben daar een enorm bewonderaar van, ik verheug me erop RETREAT te kunnen zien. Ik weet zeker dat daar een kosmopolitische inslag in zit. Kosmopolitisch; Ik ben wel eens uitgescholden voor een kosmopoliet. Maar ik heb ook geleerd dat je pas kosmopoliet kunt zijn als je weet wat je plek is op dat weefgetouw waarin je thuishoort en zodra je dat weet kun je openstaan voor andere dingen. Dat weet UNstudio en dat laatste zal ongetwijfeld in deze tentoonstelling terug te vinden zijn. Ik wens u zeer veel plezier.