Sterke vrouwen en echte mannen
Gelegenheid:[gesproken woord telt]
Dames en heren, Beste Mensen, Vrouwen en Mannen van Nederland,
Vandaag is het de honderdste Internationale Vrouwendag, een uniek en belangrijk moment, dat al onze aandacht verdient.
Maar je zult maar man zijn. De broer van een vrouw die het huis niet uit mag zonder mannelijke begeleiding. De man van een vrouw die geen eigendomsrechten heeft, mag hebben. De echtgenoot van een vrouw die verkracht is als daad van intimidatie en terreur, als misdaad in een oorlog. Iets waar Ruth Oijambo Ochieng uit Uganda alles van weet. Zij helpt verkrachte vrouwen, ex-seksslavinnen om bijvoorbeeld een eigen bedrijf op te zetten. Je zult maar die man zijn.
Of die andere man. De man aan een onderhandelingstafel om vrede voor een land te regelen. De man die een land leidt waar straffeloosheid heerst ten aanzien van vrouwen die seksueel misbruikt zijn in een conflict. Een man, een oom van iemand als Orzala Ashraf uit Afghanistan, die in het geheim in de jaren negentig klasjes opzette waar meisjes konden leren lezen. Die man. Zo’n man.
Deze mannen kunnen verschil maken. Ze kunnen ervoor kiezen om de kracht van vrouwen te ondersteunen. Om een halt toe te roepen aan het geweld tegen vrouwen, dat helaas op sommige plekken in de wereld epidemische vormen aanneemt. Ze kunnen ruimte geven aan vrouwen om mee te praten over economie, over vrede, over wederopbouw van een land. Ze kunnen ervoor kiezen om van ‘zo’n man’ een ‘echte man’ te worden.
[Vrouwendag in de Hoorn van Afrika]
Ik vind het een genoegen om hier vandaag op Vrouwendag te mogen spreken. ‘ Vrouwen staan sterker’ is het krachtige motto van de campagne die het ICCO in het kader van deze wereldwijde solidariteit tussen vrouwen heeft gelanceerd. Dit spreekt mij zeer aan. De vrouwen die centraal staan in deze campagne zijn voor mij zeer herkenbaar. Ik ontmoet veel vrouwen zoals Ruth, Jyotsna, Orzala en Collette op mijn reizen. Zoals deze week in Ethiopië, Eritrea en Jemen.
Heel vroeg vanochtend ben ik teruggekomen van deze reis. In Jemen zitten veel vluchtelingen, volstrekt geïsoleerd, in the middle of nowhere. Met bootjes zijn ze overgekomen uit Somalie. Vorig jaar kwamen er 700 vluchtelingen om tijdens de overtocht, veel vrouwen zijn onderweg verkracht. Het kamp waar ik geweest ben gisteren is de nacht ervoor bestormd door 200 vagebonden. “Help ons uit deze hel” riep een vrouw mij toe. Na veel ruzie met de Jemenitische overheid en de vluchtelingenorganisatie UNHCR vertelde deze vrouw me haar relaas. Je wilt het niet weten…. Een sterke vrouw. Die een Kampraad had opgezet. En –geloof het of niet- die vandaag –as we speak- een bijeenkomst houdt in het kader van Internationale Vrouwendag. Dat is de Kracht van deze dag. Over grenzen heen. Van Amsterdam tot Kharez, Yemen. En verder, tot Afghanistan, en Nepal. Het gaat voor mij als minister voor Ontwikkelingssamenwerking om dit soort vrouwen.
Vrouwen die projecten opzetten onder de meest barre omstandigheden, die hun schouders eronder zetten, en zorgen voor onderwijs, gezondheidszorg, traumazorg, economische ontwikkeling. Dit soort vrouwen verdient onze steun. Gelukkig ontmoet ik ook steeds meer mannen die bereid zijn om vrouwen te ondersteunen zoals Ruth en Orzala, centraal in deze campagne. De mannen die daartoe niet bereid zijn, spreek ik aan. Zoals president Ortega van Nicaragua die de abortuswetgeving aanscherpte en daarmee het leven van vrouwen, moeders op het spel zet. De leiders van Congo en Sudan waar verkrachtingen aan de orde van de dag zijn en waar ex-soldaten moeten re-integreren in de samenleving, los moeten komen uit de gedachte dat geweld tegen vrouwen normaal is. Dat vergt consequent optreden. Daarom sprak ik ook met de militaire leiders van het leger en de milities, als man, om deze weergaloze schande van deze tijd aan te pakken, te agenderen, op te pakken, de Veiligheidsraad toe te spreken, de alarmbel te rinkelen.
[de feiten: positie van vrouwen]
Vrouwenrechten is één van de vier hoofdprioriteiten die ik heb gesteld voor de komende vier jaar. U begrijpt waarom: de cijfers zijn bekend, maar we kunnen ze niet genoeg herhalen, omdat ze zo schokkend zijn. Van de armste mensen op de wereld is het grootste gedeelte vrouw. Vrouwen verrichten 50% van het werk op het platteland, maar hebben maar 1% van het land in bezit. Wereldwijd krijgt éé n op de drie vrouwen in haar leven te maken met sekse gerelateerd geweld, waarbij de dader vaak een bekende is. Ik zeg wel ‘vrouw’, maar vaak zijn het nog meisjes: een derde of meer van de meisjes tussen de vijftien en negentien jaar in zeven landen in Sub-Sahara Afrika en in Bangladesh is zwanger, of al moeder. Tot mijn grote spijt kon ik afgelopen week niet naar Somalië reizen, één van de landen in de wereld waar het hoogste percentage vrouwenbesnijdenis plaatsvindt. Ruim 95% van de Somalische vrouwen is genitaal verminkt, over het algemeen op een leeftijd tussen de vier en elf jaar. Ik kan doorgaan, maar het plaatje lijkt me helder. Dit onderwerp is belangrijker dan de film van Wilders; laten we het eens hebben waar het over gaat.
Vrouwen zijn sterk, maar deze situatie kan en moet veel en veel beter.
[fragiele staten en resolutie 1325]
Met name in fragiele staten is de situatie vaak schrijnend. En daar gaat het hier vanavond speciaal over. Terecht! Tijdens mijn bezoek aan de Hoorn van Afrika afgelopen week was ik in een aantal van de armste landen ter wereld. De armoede daar wordt voor het grootste deel veroorzaakt door de aanhoudende conflicten in de regio. Conflicten, waar schaarste van natuurlijke bronnen als land, water en olie vaak de aanleiding van zijn. Maar ook religieus geweld neemt toe.
Vrouwen vormen een kwetsbare groep in dit soort conflictgebieden. Veel jongeren hebben door de burgeroorlog van dichtbij geweld meegemaakt en zijn nooit naar school geweest. Dit geldt met name voor meisjes. Te vaak gaat het geld naar de mannen met de geweren en worden de vrouwen uitgesloten van zeggenschap en besluitvorming. Ook nadat de vrede is gesloten veranderen deze patronen niet snel en dus blijft ongelijkheid tussen mannen en vrouwen bestaan.
Veel van de vrouwen in conflictgebieden kennen VN Veiligheidsraadresolutie 1325 niet. Ze kennen hun rechten niet. Maar dat hoeft geen verbazing te wekken. De resolutie heeft als doel de positie van vrouwen in conflictsituaties te versterken. Het is nu ruim zeven jaar geleden dat deze resolutie unaniem is aangenomen. Dat maakt het hoog tijd dat de plannen eindelijk worden uitgevoerd. We moeten zien te voorkomen dat resolutie 1325 een ‘papieren’ verdrag blijft: een mooi opgeschreven voornemen dat in de praktijk te vrijblijvend is. Elk plan is zo goed als z’n uitvoering. We moeten de juiste krachten te ondersteunen in ontwikkelingslanden, in fragiele staten, om diepgaande en duurzame veranderingen tot stand te brengen. Om de verhoudingen binnen samenlevingen echt te veranderen.
Ik heb het initiatief genomen UNIFEM te steunen als grootste donor van een zeer concreet landenactieprogramma ter bestrijding van geweld tegen vrouwen.
Afgelopen december hebben we het Nederlands Nationaal Actieplan 1325 ondertekend. Het doel van dit Actieplan is om systematische aandacht, erkenning en ondersteuning voor de rol van vrouwen voor, tijdens en na conflictsituaties te waarborgen. Om de rechten van vrouwen wereldwijd blijvend op de politieke en maatschappelijke agenda houden. Samen met mijn collega’s Van Middelkoop en Ter Horst en een groot aantal organisaties –waaronder ICCO- hebben we afgesproken ons heel concreet in te zetten voor een sterkere rol van vrouwen in conflictsituaties. Binnenkort gaat een nieuw Provinciaal Reconstructieteam naar Uruzgan. Deze soldaten hebben allemaal een speciale training gekregen over vrouwenrechten. Er zijn plannen om meer vrouwelijke Nederlandse politieagenten uit te sturen om lokale politie-agenten te trainen. Een Indiaas politiecontingent dat volledig uit vrouwen bestond heeft in Liberia een enorme cultuuromslag teweeggebracht.
Al tijdens de manifestatie ‘het Akkoord van Schokland’ kondigde ik aan dat ik een Vrouwenfonds zou lanceren. Inmiddels is dat idee uitgewerkt, met veel dank aan organisaties zoals ICCO, Mama Cash, Women on Top, de World Population Foundation en vele anderen. Zoals bekend stel ik in de komende drieëneenhalf jaar 50 miljoen euro beschikbaar om maatschappelijke initiatieven te ondersteunen die concrete resultaten gaan boeken voor vrouwenrechten en –kansen in ontwikkelingslanden. Met eigendoms- en erfrecht voor vrouwen, met de aanpak van geweld, met grotere deelname van vrouwen in politiek en bestuur. Er zal hierbij speciale aandacht zijn voor vrouwen en meisjes in conflictsituaties, voor adolescenten en voor gemarginaliseerde vrouwen. Denk bijvoorbeeld aan sekswerkers. De activiteiten die uit dit fonds worden gefinancierd, moeten voor 1 januari 2009 van start gaan. Nu is het moment.
Trouwens, op www.mdg3.nl kunt u alle informatie vinden.
[sterke vrouwen en echte mannen: een Zaak van Iedereen]
Dames en heren,
Ik kom tot mijn conclusie. Bij het ondertekenen van het Akkoord van Schokland heb ik een oproep gedaan, om ons op gezette tijden aan onze belofte te herinneren. Daarom ben ik blij een bijdrage te kunnen leveren aan deze avond, om samen met u allen de rol onder de aandacht te brengen die vrouwen spelen bij het beheersen van conflicten en vredeshandhaving. Juist wanneer vrouwen als actieve spelers gaan optreden bij het voorkómen van gewapende conflicten en bij vredesonderhandelingen wordt kan duurzame vrede en veiligheid tot stand komen.
Er worden nu veel te veel kansen op vrede gemist doordat vrouwen niet worden betrokken bij de besluiten over de toekomst van hun land. Het zijn de vrouwen in Zuid-Sudan geweest die de stammentegenstellingen overbrugden en die de warlords bijeen brachten. Zij hadden oog voor lief en leed, ontwikkeling en de toekomst van hun kinderen. En vandaag zie ik dit weer in Darfur, waar de vrouwen van de Darfuri-Darfuri Dialogue het voortouw nemen. Werken aan de verbetering van de positie van vrouwen in fragiele staten is tegelijk een investering in het behalen van de Millennium Ontwikkelingsdoelen.
Om het onderwerp van de vrouwenrechten op de agenda te houden, moeten we op gezette tijden politieke druk blijven uitoefenen. Onze ambassades voeren een actieve vrouwenrechtendiplomatie om de dialoog op gang te houden. Nederland vervult een voortrekkersrol.
Maar er ligt een taak voor ons allemaal. Van VN-organisaties en nationale ministeries tot lokale NGO’s en individuele hulpverleners. Aan het einde van deze maand zullen we met ondertekenaars van het Nationaal Actieplan bijeenkomen voor de eerste zesmaandelijkse evaluatie hiervan. Ik ben ervan overtuigd dat hier weer nieuwe initiatieven uit voortkomen die vrouwen in conflictgebieden sterker doen staan. We moeten streven naar een goede cocktail van ‘politieke ‘ druk van boven’ en maatschappelijke ‘druk van onderen’. In deze pressure-cooker gaat het niet alleen om conflict, maar ook om eerlijke arbeidsdeling, gelijkwaardige rechten in de zich snel ontwikkelende wereldeconomie, tegen de feminisering van de armoede. En met veel bondgenoten, niet alleen de bekende groep converted, maar de nieuwe generatie Nederlanders.
Laten we samen die vuist maken. Ook als individuen. U en ik. Want bovenal is dit een zaak van vrouwen en mannen zélf. U kunt zo’n vrouw zijn, u kunt zo’n man zijn. Sterke vrouwen en èchte mannen.
Net voor ik aankwam kreeg ik een prachtig telefoontje uit Guatemala. De nieuwe President Colom heeft juist ook door grote druk uit Nederland een hoofdpunt gemaakt van de aanpak van de enorme aantallen vrouwenmoorden. Gelijk is de spoedwet tegen vrouwenmoorden in het parlement aangenomen.
Dames en Heren,
Vrouwendag is niet alleen een dag om onrecht aan te kaarten, het is ook een beetje een feestdag. Er is ook genoeg te vieren. Ik zie wereldwijd enorme voorutigang in het verbeteren van de rol van meisjes en vrouwen, in onderwijs. In Nederland stikt het van de initiatieven, van de strijd tegen deeltijdfeminisme tot de strijd voor vrouwen in hogere posities. Dat is fantastisch. Er is een glansrijke rol voor meisjes en jongens van een nieuwe generatie om tot eerlijker en prettiger verhoudingen te komen. Ik wens u vanavond hier in de Van Nelle Fabriek dan ook nog een hele mooie avond toe, met mooie verhoudingen.
Dank u.