Aflopen crisis vereist maatregelen tegen krapte arbeidsmarkt
De werkloosheid in Nederland is minder fors opgelopen dan voorspeld, mede dankzij de crisismaatregelen van de overheid en de inzet van werkgevers en werknemers. Structureel economisch herstel is alleen mogelijk als we de komende jaren ook bereid zijn maatregelen te nemen voor de toekomst van de arbeidsmarkt. Anders dreigt de arbeidsmarkt de achilleshiel te worden van het economisch herstel.
Dit schrijft minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in de beleidsagenda bij de begroting van SZW voor 2011. Nederland heeft mede als gevolg van de vergrijzing te maken met een dalende beroepsbevolking en groeiende arbeidstekorten. De groei van het aantal werknemers stagneert vanaf 2015 en daalt vanaf 2021 structureel.
De agenda voor de toekomst is te zorgen dat mede door het verhogen van de AOW-leeftijd naar 67 jaar meer mensen (langer) inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt. Ook moeten er vanuit de sociale zekerheid meer mensen aan werk komen. De herstellende economie en de vergrijzing bieden daar kansen voor. Dit draagt ook bij aan het herstel van de overheidsfinanciën.
De begroting geeft ook de stand van zaken weer voor de crisismaatregelen op het terrein van de arbeidsmarkt. Ze hebben zichtbaar effect gehad. Zo hebben 100.000 werknemers gebruikgemaakt van werktijdverkorting en deeltijd-WW en zijn 68.000 jongeren die vanwege de oplopende jeugdwerkloosheid tussen wal en schip dreigden te vallen, aan een baan of stage geholpen.
Nu de economie voorzichtig herstelt en de werkloosheid daalt, wordt een deel van de crisismaatregelen in 2011 afgebouwd om de mobiliteit op de arbeidsmarkt niet te belemmeren. Zo loopt de deeltijd-WW in juli 2011 af en eindigt het actieplan aanpak Jeugdwerkloosheid in 2011.
Andere crisismaatregelen hebben hun nut voor de verdere versterking van de arbeidsmarkt en gaan onverkort door. Zij moeten vooral helpen om de mobiliteit te bevorderen. Zo worden de mobiliteitscentra die bij de crisisaanpak zijn opgezet onderdeel van de vaste dienstverlening.
Maatregelen om tegenvallers weg te werken
De Nederlandse economie herstelt zich van een ongekende terugval van bijna 4% in 2009. Hierdoor zijn de overheidsfinanciën in korte tijd in een ernstige situatie geraakt. SZW heeft te maken met overschrijdingen van het budget en neemt in 2011 maatregelen om de tegenvallers van ruim € 400 miljoen te dichten.
Zo wordt de AOW-tegemoetkoming veranderd in een koopkrachttegemoetkoming voor uitsluitend mensen die in Nederland belasting betalen; dit levert € 105 miljoen op. Deze tegemoetkoming voor oudere belastingplichtingen en de tegemoetkoming voor nabestaanden en arbeidsongeschikten worden licht verlaagd; dit brengt € 54 miljoen op. Het budget voor de sociale werkvoorziening kan in 2011€ 120 miljoen worden verlaagd omdat de gemiddelde loonkosten afnemen. Het re-integratiebudget blijft in 2011 als gevolg van bestuurlijke afspraken gehandhaafd, maar moet in 2012 een besparing van € 190 miljoen opleveren door de middelen selectiever en vraaggerichter in te zetten.
Bijlage: Achtergrondinformatie
Crisismaatregelen
- Werktijdverkorting en Deeltijd-WW: Ruim 100.000 werknemers hebben gebruik gemaakt van de werktijdverkorting en deeltijd-WW. Deze regelingen hebben in belangrijke mate bijgedragen aan het beperken van de stijging van de werkloosheid. Deeltijd-WW stopt op 1 juli 2011.
- Jeugdwerkloosheid: Sinds het Actieplan Jeugdwerkloosheid (september 2009) zijn 68.000 jongeren aan een baan, leerwerkplek of stage geholpen. Het kabinet besteedt € 250 miljoen aan de bestrijding van jeugdwerkloosheid in de periode 2009-2011
- Mobiliteitscentra: De dertig mobiliteitscentra voor hulp bij (dreigend) ontslag hebben tot en met mei 2010 141.000 mensen na hun ontslag binnen 3 maanden naar ander werk begeleid, 18.000 mensen zijn vanuit hun baan aan een andere baan geholpen. Wordt onderdeel reguliere dienstverlening.
- Omscholingsbonus/EVC: Het gebruik van de scholingsmaatregelen stijgt, maar is nog beperkt. In totaal zijn vanwege de crisis 177 scholingsbonussen toegekend, 160 Ervaringscertificaten en 17 Ervaringsprofielen. Het algemene gebruik van EVC's is veel groter.
- Sectorfondsen WW: De economische crisis heeft geleid tot hoge premielasten in die sectoren, zoals de bouw, die het zwaarst getroffen zijn. Sectorfondsen krijgen vijf jaar in plaats van drie jaar de tijd om hun tekorten in te lopen.
Bezuinigingsmaatregelen in verband met tegenvallers SZW-begroting
- Vervanging AOW-tegemoetkoming door koopkrachttegemoetkoming: AOW-ers krijgen per 2011 een koopkrachttegemoetkoming; de huidige AOW-tegemoetkoming vervalt. De nieuwe koopkrachttegemoetkoming is alleen voor Nederlands belastingplichtigen en wordt niet in het buitenland uitgekeerd. De besparing bedraagt na aftrek van de extra uitvoeringskosten € 105 miljoen in 2011 oplopend tot € 120 miljoen in 2015.
- Korten re-integratiebudgetten: Re-integratiemiddelen moeten selectiever en vraaggerichter ingezet worden. De re-integratiebudgetten van UWV en gemeenten blijven in 2011 vanwege bestuurlijke afspraken gehandhaafd, maar worden met ingang van 2012 met € 190 miljoen gekort.
- Korting Wsw-budget: Meer mensen met een arbeidsbeperking moeten bij een reguliere werkgever aan de slag geholpen worden. De gemiddelde loonkosten nemen de komende jaren af en daardoor is minder budget nodig. In 2011 wordt 120 mln in mindering gebracht op het budget.
- Verlaging tegemoetkomingen oudere belastingplichtigen, nabestaanden en arbeidsongeschikten: De tegemoetkomingen voor oudere belastingplichtigen (MKOB), nabestaanden (Anw) en arbeidsongeschikten (WAO, WIA, WAZ en Wajong) worden met ingang van 2011 met € 14 op jaarbasis verlaagd. Dit leidt tot een besparing van € 54 miljoen in 2011 oplopend naar € 58 miljoen in 2015.
- Extra korting AOW-partnertoeslag: De AOW-partnertoeslag wordt per 2011 met 6% verlaagd. Eerder is besloten de invoering van een leeftijdsgrens in de partnertoeslag te laten vervallen, hiermee gaat de korting omhoog van 6% naar 8%. Dit levert een extra besparing op van € 35 miljoen oplopend naar € 50 miljoen.