100-jarig jubileum Nederlands Openluchtmuseum
Op 3 april 2012 werd het 100-jarig jubileum van het Nederlands Openluchtmuseum gevierd, in het bijzijn van Hare Majesteit die later op deze feestelijke dag 'de Amsterdamse Westerstraat' opende. Staatssecretaris Zijlstra feliciteerde het museum in zijn toespraak.
Koninklijke Hoogheid, dames en heren,
• Het is mij een grote eer om het 100-jarig jubileum van het Nederlands Openluchtmuseum samen met u te mogen vieren. De aanwezigheid van Koningin Beatrix onderstreept hoe belangrijk dit museum voor Nederland is.
• Toen Hare Majesteit in de zomer van 1987 dit museum bezocht ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan, was er net een roerige periode achter de rug. Want eerder dat jaar wilde het toenmalige ministerie van WVC het Openluchtmuseum sluiten, onder andere wegens sterk dalende bezoekersaantallen.
• Dit beleidsvoornemen bleek een ‘blessing in disguise’. Want toen pas realiseerden heel veel mensen zich wat ze zouden missen als het Openluchtmuseum er niet meer zou zijn. Een woordvoerder noemde het besluit van de minister zelfs een ‘goede reclame voor het museum’, want ze hadden nog nooit zoveel publiciteit gehad…
• In het weekend van 6 februari 1987 werd het museum als een illegale protestactie van directie en personeel voor het publiek opengesteld. Er werd gehoopt op 10.000 bezoekers, maar dat werden er 100.000! De wegen raakten verstopt, tot in de verre omtrek was er geen parkeerplek meer te vinden. Bij het Binnenhof werden dozen vol handtekeningen bezorgd. Het Openluchtmuseum bleek veel sterker te leven onder de mensen, dan het zelf had durven hopen.
• De storm van protest miste zijn uitwerking niet. De minister kwam terug op zijn besluit, maar wel onder voorwaarden. Want er moest iets veranderen, daar was iedereen het over eens.
• Onder leiding van Jan Vaessen werd het museum in 1991 als eerste Rijksmuseum verzelfstandigd. De thematiek werd verbreed, naast platteland en folklore kwam er ook aandacht voor industriële ontwikkeling en alles wat daarmee samenhangt. De Westerstraat die Hare Majesteit straks zal openen, voegt hier weer een nieuwe stedelijke dimensie aan toe.
• In deze opzet is het Openluchtmuseum uitgegroeid tot het best bezochte Nederlandse museum buiten Amsterdam. Ook de 12.000 leden van de vriendenstichting en de honderden vrijwilligers die hier werken, getuigen van een breed draagvlak.
• Een grote publieksgerichtheid gaat samen met veel aandacht voor educatie. Hele schoolklassen worden hier ontvangen om kinderen letterlijk en figuurlijk in aanraking te brengen met onze geschiedenis. In een aantrekkelijke omgeving met traditionele én moderne presentaties leren ze dat geschiedenis heel boeiend is, en dat je meer kunt begrijpen van onze samenleving als je weet hoe die is gegroeid.
• De geschiedkundige taken van het Openluchtmuseum gaan nog veel verder. Ik heb dan ook gevraagd om extra activiteiten te ontwikkelen voor de presentatie van de Nederlandse geschiedenis, en om samen met het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed een kennisinstituut op te zetten. Zo ontwikkelt het Nederlands Openluchtmuseum zich tot een spil in de beleving van onze vaderlandse geschiedenis. Daarom is het logisch dat dit jaar de Nacht én de Maand van de Geschiedenis hier worden georganiseerd, in samenwerking met het Rijksmuseum Amsterdam.
• Het Openluchtmuseum maakt niet alleen veel werk van zijn educatieve taken, maar is ook een voorbeeldig cultureel ondernemer. Zo bedroeg het percentage eigen inkomsten in 2010 maar liefst 62%! Ook de Amsterdamse Westerstraat bewijst het ondernemende karakter. Dankzij de ondersteuning van het rijk kon u een mooie start maken, maar het project werd vervolgens grotendeels privaat gefinancierd door de BankGiroLoterij, het VSB Fonds, SNS Reaal Fonds en ING Nederland.
• Het Openluchtmuseum loopt al jaren vooruit op de toekomst, waarin musea zelfstandiger en ondernemender moeten worden. In Arnhem wordt die weg al sinds 1987 bewandeld. Van een museum dat bijna gesloten werd, tot een voorhoedespeler in museumland: het kan snel gaan, in 25 jaar.
• In 1987 kreeg onze vorstin hier een zilveren jubileumpenning aangeboden met daarop de wijze woorden: ‘Morgen is heden verleden’. Een mooie spreuk om deze toespraak af te ronden, en uw museum veel succes en geluk in de volgende eeuw toe te wensen!