Persconferentie na de ministerraad 6 december 2013

Mediatekst | 06-12-2013

RUTTE:

Goedemiddag. Ik wil deze persconferentie beginnen met het nieuws van het overlijden van Nelson Mandela. Een moment om stil van te worden. Maar ook een moment om dankbaar terug te kijken. En dat hebben wij vandaag ook gedaan in de ministerraad. Nelson Mandela was een van de mensen die al tijdens zijn leven het gezicht werd van een tijdperk. Hij maakte het verschil voor zijn land, en hij inspireerde jong en oud over de hele wereld. Ik herinner mezelf als de dag van gisteren de beelden uit 1990 van Mandela's bevrijding, zijn vrijlating, de opgeheven vuist en tegelijkertijd de glimlach, open gezicht - dat we alleen nog maar kenden van die korrelige zwart-wit foto's. Het was een emotioneel moment waarop de wereld voor heel veel mensen veranderde. Vergelijkbaar met de val van de muur ongeveer een jaar daarvoor. Zuid-Afrika verliest in Mandela een wijs en groot man. Met een groot hart en groots karakter. Zelfs na 27 jaar Robbeneiland bleef hij geloven in het goede en positieve, in menselijkheid. In het nieuwe Zuid-Afrika, vond hij, moest plek zijn voor iedereen. En daarmee wil ik ook uitspreken mijn grote bewondering voor de manier waarop hij als president van Zuid-Afrika invulling gaf aan gelijkwaardigheid en de eenheid van alle Zuid-Afrikanen. En dat deed hij met een ongekend charisma en vanuit een groot en onomstreden gezag. Niet confronterend, maar verzoenend. Niet met geweld, maar met overleg. Niet wraakzuchtig, maar met overtuigingskracht. Dat was Mandela ten voeten uit. Een verbinder. Nederland was een van de eerste landen die hij bezocht na zijn vrijlating. Dat zegt iets over de speciale band die hij met ons land voelde. Hij heeft daar bij meerdere gelegenheden ook over gesproken. En ook dat is een herinnering om dankbaar voor te zijn. Nelson Mandela en zijn long walk to freedom blijven ons inspireren. We herdenken hem met het aller diepste respect. Zuid-Afrika en de wereld verliezen een uniek mens, en een groot leider.

Aan het eind van deze middag vertrek ik zelf voor een driedaags bezoek aan Israël en de Palestijnse gebieden. Samen met mijn twee collega's Frans Timmermans en Liliane Ploumen zullen wij de bilaterale samenwerkingsfora met Israël en met de Palestijnse gebieden lanceren. Doel van die samenwerkingsfora is het verder verstevigen en tegelijkertijd versterken van de onderlinge  betrekkingen. Daarnaast bieden zij ook de mogelijkheid om de handelsrelaties verder te verbeteren. Daarom reist ook een grote delegatie van het Nederlandse bedrijfsleven met ons mee. Ten slotte is er natuurlijk gelegenheid om op politiek niveau over bilaterale en regionale kwesties te spreken. Er zijn ontmoetingen gepland met de Israëlisch president Peres, de premier Netanyahu, en met de Palestijnse president Abbas en met de Palestijnse premier Hamdallah.

SCHOPPERT (RTL)
Weet u al wie er namens Nederland naar de begrafenis gaat?

RUTTE
Nee, we moeten eerst precies weten wanneer dat is. Het laatste nieuws is: het gaat om zondag aanstaande. Zondag over tien dagen, dus zondag de vijftiende. Wij zullen daar met een goede delegatie vertegenwoordigd zijn.

SCHOPPERT
Ligt het voor de hand dat ook de koning daar naartoe gaat?

RUTTE
Dat zou kunnen, dan moeten we natuurlijk kijken naar alle agenda's, maar ik kan u verzekeren dat er een zware delegatie naartoe zal gaan.

MIKKERS (TELEGRAAF)
Ik begreep dat in België, komt er een speciale vlaginstructie voor de dag van de begrafenis. De vlaggen gaan daar halfstok. Geldt dat ook voor Nederland?

RUTTE
Nee.

MIKKERS
Zijn daar speciale protocollen voor?  Of is daar überhaupt nog over gesproken?

RUTTE
Nee, dat hoeft ook niet. In Nederland: iedereen kan vlaggen en ik vermoed dat heel veel mensen de vlag halfstok zullen hangen op de dag van de staatsbegrafenis, maar Nederland kent de traditie, vrij strakke traditie, op de vlaginstructie en daar gaat het om nationale aangelegenheden.

MIKKERS
De Russische premier Medvedev heeft gezegd dat er geen inmenging van de EU moet zijn in binnenlandse aangelegenheden en hij refereerde daarmee aan het bezoek van Westerwelle en ook Timmermans aan de demonstranten in Oekraïne. Wat vindt u van zijn kritiek?

RUTTE
Ik heb die uitspraak niet gehoord. Die hoor ik nu voor het eerst en - Oekraïne had u het over? Ik weet dat Frans Timmermans daar natuurlijk geweest is en ook op die plek is geweest en ik heb hetzelfde gelezen over zijn Duitse collega Westerwelle, maar wat is daar binnenlands vanuit Rusland bekeken aan Oekraïne?

MIKKERS
Dat vroeg ik mij ook af.

RUTTE
Ok, ik ken de uitspraak niet. Maar ik begrijp hem ook überhaupt geografisch niet.

MIKKERS
Hij vindt dat EU-leiders of ministers uit EU-landen best met Oekraïense politici mogen praten, maar zich niet naar dat soort manifestaties zouden moeten begeven.

RUTTE
Dat mag hij vinden, maar volgens mij is dat gewoon buitenland ook vanuit Rusland gezien.

DU PRE (VOLKSKRANT)
In het vervolg hierop: kunt u dat dan toch interpreteren als een signaal? Dat de heer Timmermans daar zo nadrukkelijk aanwezig was?

RUTTE
Alles waar ik sta of niet sta, alles is een signaal. Het lijkt me logisch als je in de stad bent, en hij was daar voor andere zaken, dat je ook even op die plek gaat kijken. Dat is niet zo gek.

DU PRE
Dat is toch ook een politieke keuze? Je kunt ook niet gaan en zeggen: laat ik me hier even niet in mengen. Op het moment dat je daar gaat staan, dat je omarmd…

RUTTE
De politieke keuze zou idem zijn als je in Kiev bent en daar niet heengaat.

DU PRE
De verwondering die de Russen daarbij hebben gehad, deelt u in ieder geval niet?

RUTTE
Nee. Kijk, ik ben natuurlijk zelf aanwezig geweest bij de Oostelijke Partnerschapstop, vorige week in Litouwen in Vilnius. Daar was ook Janoekovitsj, de president van Oekraïne. En we hadden gehoopt dat we daar afspraken konden maken over de samenwerking tussen Oekraïne en Europa. Daar waren ook al vergaande afspraken over. En ik behoor tot de groep - en eigenlijk geldt dat voor alle Europese collega's - die vindt dat Oekraïne heel goed afspraken kan maken met Europa en daarnaast ook samenwerking kan hebben met Rusland. Wij hebben hen ook niet verplicht in het kader van nadere afspraken maken met Europa om alle banden met Rusland door te snijden. Integendeel. Rusland is een heel belangrijk buurland voor hen. Wat ik betreurd heb daar is het feit dat zij ervoor gekozen hadden om die stap nu niet te zetten met Europa omdat zij nu eerst een verdere stap willen zetten met Rusland. Maar wat niet is kan nog komen. Dit is dus niet zwart-wit. Het is niet zo dat het een het ander uitsluit. En ik blijf nog steeds goede hoop houden dat Oekraïne op enig moment zich verder zal verbinden met Europa, langs de lijnen die toen voorlagen. In ruil natuurlijk voor stappen in Oekraïne - hadden we ook gevraagd - op het gebied van kiesrecht, op het gebied van onafhankelijke openbaar aanklager, de positie van Timoshenko was natuurlijk aan de orde. Op die drie punten hadden we eisen gesteld, maar er was ook voortgang. In ieder geval op een paar van die dossiers. Dus we hadden grote hoop gehad vorige week daar handtekeningen te kunnen zetten. De keuzes zijn anders gemaakt en dat moeten we accepteren als feit, maar wat niet is kan nog komen.

WILLEMS (FINANCIEELE DAGBLAD)
Over de bankenunie: Dijsselbloem is op dit moment in Berlijn om te praten met Franse en Duitse collega's, maar ook met Spaanse en Italiaanse is het laatste nieuws. Daar worden de laatste stappen gezet om ook een soort noodfonds op te richten voor als het nog een keer onverhoopt mis zou gaan. Wat vindt u? Mag zo een noodfonds, mogen daar ook financiële transfers zijn van laten we zeggen de rijkere, stevigere Eurolanden naar wat zwakkere Eurolanden, of zegt u: hoe het ook ingericht wordt, dat mag niet gebeuren?

RUTTE
Er ligt een Kamermotie waar het kabinet nog op zal reageren. Maar er zijn heel veel open eindjes bij en dit is een van de dingen. Heb je een fonds met harde grenzen of met stippellijnen en is het wel mogelijk om onderling nog wat te schuiven in die gelden? Het is vrij theoretisch allemaal, want je moet eerst door een diepe bail-in voordat je bij het fonds komt. Een ander vraagstuk is op welk Europees artikel dat fonds gebaseerd is. Is dat 114 of 352. Nog een andere kwestie is de hele governance, dus wie beslist er uiteindelijk over de afwikkeling van banken. Er zijn heel veel open eindjes.

WILLEMS
Maar wat vindt u principieel?

RUTTE
Over die stippellijn of een vaste lijn, dat lijkt me te ver gaan om er iets principieels van te vinden. Dat is geen principiële kwestie. Al deze vraagstukken zijn belangrijk omdat ze nu de bankenunie in de goede grondverf zetten.

WILLEMS
Maar u kunt dus niet uitsluiten dat transfers van Noord naar Zuid uiteindelijk zullen gebeuren?

RUTTE
Laten we even naar Nederlandse banken kijken: dat zijn geen transfers van Noord naar Zuid. Die kunnen ook van Zuid naar Noord zijn. Je weet niet waar een probleem zit. Stel dat er een probleem is in een Duitse bank, of een Finse bank, dan kan het ook nog wel eens zijn dat er wordt bijgesprongen. Alleen de kans dat dat gebeurt is heel klein omdat in juni al is uit onderhandeld dat pas na een zeer zware betrokkenheid van senior en junior bondholders, toegang kan worden verkregen tot dit fonds. Dus in die zin is het allemaal theoretisch. Het is goed om die contouren nu scherp te hebben. Dit is een specifiek onderdeel waar nog het kabinet in de Kamer zal reageren. Maar het is een van de vele open eindjes.

WILLEMS
Vindt u het prettig dat Dijsselbloem nu het gesprek voert, zodat ook Nederland beter weet - sneller weet, wat daar besloten wordt?

RUTTE
De besluiten worden natuurlijk volgende week genomen, als het volgende week al lukt. Het is echt heel complex, het is nog niet zeker dat het volgende week lukt. We hopen het. Zou ook nog kunnen zijn dat het de week daarop verder vergaderd moet worden. Dat moeten we afwachten. Maar dit type overleg tussen een aantal hoofdrolspelers is altijd dienstig om in die grotere vergadering volgende week meer kans te hebben op besluitvorming.

BREEDVELD (NOS RADIO 1)
Hoe kijkt het kabinet aan tegen de kandidatuur van Verhofstadt als EU-Commissaris, voorzitter van EU-Commissie?

RUTTE
Het kabinet?

BREEDVELD
Het kabinet ja.

RUTTE
Waarom zou het kabinet daar iets van moeten vinden?

BREEDVELD
Het lijkt me belangrijk om een keuze te kunnen maken over wie de EC voorzit.

RUTTE
Dat lijkt me een zaak voor de Nederlandse regering na de verkiezingen. Laten we eerst nu eens even de Europese verkiezingen afwachten, lijkt me. En niet nu al gaan besluiten wie de voorzitter van de Commissie moet worden vanuit Nederlands perspectief. Dat zou gek zijn.

BREEDVELD
Maar als partijleider heeft u daar al wel een opvatting over geloof ik?

RUTTE
Niet zozeer als president van de Commissie. Het gaat er nu om dat er een besluit is genomen in de Europese politieke families om een soort hoofd kandidaat te hebben. Zoals Martin Schultz dat lijkt te gaan worden voor de sociaaldemocraten. De EVP, waar de partij van Angela Merkel en Berlusconi toe behoren, moet nog een besluit nemen. Ook daar gaan namen en de liberale partijen in de Benelux hebben gezegd dat wat ons betreft Verhofstadt kandidaat is voor die lead kandidaat vanuit de liberale partijen in Europa.

BREEDVELD
Nu ontstond de indruk dat premier Rutte Verhofstadt wel als voorzitter van de EC zien zitten. Is dat verkeerd begrepen?

RUTTE
Je gaat toch niet in november 2013, als de verkiezingen in mei volgend jaar zijn, en daarna gepraat wordt over de Commissie. Dan ga je ook kijken: wie zijn de kandidaten. Het gaat hier ook niet zozeer over  het voorzitterschap van de Commissie. Het gaat echt over de vraag: wie is de zwaarste kandidaat vanuit het hele Europees perspectief voor de politieke familie.

BREEDVELD
De oppositie in de Tweede Kamer eist al opheldering en zegt: wat vindt premier Rutte? Heeft hij dat nou gezegd als partijleider of als premier. Maar, geen van beiden is het geval, we hebben het allemaal verkeerd begrepen. Is dat wat u nu zegt?

RUTTE
Ik verwachtte uw vraag en dan kan ik ook die oppositie meteen beantwoorden. We zullen dat natuurlijk ook nog wel schriftelijk doen, als dat niet al gebeurd is, maar uiteraard ben ik als voorman van de VVD, heb ik daar te gast gehad: andere collega's uit de Benelux - op initiatief van de Luxemburgse collega - en hebben wij gezegd als Benelux-liberale partijen willen wij voor de interne verkiezing van de vraag: wie wordt die zwaarste kandidaat voor de liberalen in Europa, hebben wij gezegd is onze kandidaat: Verhofstadt, omdat wij als Benelux gezamenlijk daarin willen optrekken.

BREEDVELD
En is hij daarmee dan ook de logische voorzitter van de EC namens die liberalen?

RUTTE
Dat is natuurlijk voordehand liggend, dat hij daarmee het meest voor de hand ligt. Maar de kans dat de liberalen de voorzitter van de Commissie leveren, is natuurlijk niet heel groot. De liberalen zijn in Europa met grote afstand de derde politieke macht. Je weet nooit hoe het balletje rolt, natuurlijk. En het is ook niet zo dat de leidende kandidaat van de politieke familie automatisch de kandidaat is voor het voorzitterschap van de Commissie. Daar ligt verder geen automatische link.

BREEDVELD
Het ligt een tikje gevoelig: ik refereerde al even aan de oppositie die opheldering wil, maar ook vicepremier Asscher zegt vandaag: nou, wat Rutte daar gezegd heeft, heeft hij zeker niet namens het PvdA-smaldeel in het kabinet gezegd.

RUTTE
Nee, tenzij PvdA-smaldeel toetreedt tot de Europees-liberale familie. Dat zou me verbazen. Ik zou het ze ontraden. Ze behoren volgens mij tot de socialistische fractie.

BREEDVELD
Dat was ook mijn veronderstelling.

RUTTE
U heeft daar helemaal gelijk in.

BREEDVELD
Was het dan niet handiger geweest om iets meer op de vlakte te blijven als het gaat om het aanwijzen van een kandidaat als premier? Want u heeft inderdaad daar die twee petten op die op dit vlak wellicht niet helemaal soepel samenwerken.

RUTTE
Ik zie het probleem werkelijk niet. Ik ben minister-president van Nederland en ik ben voorman van de VVD. Er is een Europese politie familie waar de VVD lid van is, en we hebben besloten als voormannen en vrouwen - Gwendolyn Rutten, geen familie - mijn collega van Open VLD - was er ook bij, zij is vrouw. Dus als mannen en vrouwen, voormannen en vrouwen van de liberale partijen in de Benelux besloten om Verhofstadt te vragen te kandideren voor die belangrijke functie richting de Europese verkiezingen. Het lijkt me volstrekt duidelijk in welke rol ik dat doe.

BREEDVELD
Kan het dan zijn straks dat premier Rutte een andere kandidaat gaat steunen als voorzitter van die EC dan partijleider Rutte?

RUTTE
Sterker nog, dit - de kans dat de liberalen de voorzitter van de Commissie leveren is niet groot. En er is geen automatische dat de leidende kandidaat van de politieke familie ook kandidaat is voor het voorzitterschap van de Commissie, dus het antwoord daarop is natuurlijk ja.

BREEDVELD
Zou kunnen?

RUTTE
Dat zou kunnen, zeker. En dat geldt ook voor mij Duitse collega. Kijk, dat geldt voor alle collega's in Europa. Alle leden van de Europese Raad. Niet allemaal, maar bijvoorbeeld Angela Merkel is ook leider van haar partij. Francois Hollande is president van Frankrijk, maar ook leider van de Parti Socialiste in Parijs, in Frankrijk. Die zullen zich allemaal, nou die laatste heeft zich al uitgesproken. Die steunt Martin Schulz. Angela Merkel moet nog besluiten wie ze gaat steunen. Martin Schulz is Duitser. Is daarmee Martin Schulz de kandidaat van Merkel voor het presidentschap van de commissie? Het verre van zeker. Zei zal dadelijk ook een kandidaat gaan steunen namens de Europese Christendemocratische familie, de EVP. Dus dan krijgt ze waarschijnlijk dezelfde vraag en zal ze die langs dezelfde lijn beantwoorden.

BREEDVELD
We gaan het zien, daar ben ik wel heel benieuwd naar.

RUTTE
Ik ook.

HENDRICKX (ALGEMEEN DAGBLAD)
Waarom steunt u Olli Rehn niet? Wat is er mis met Rehn?

RUTTE
Ooh, er is niks mis met Olli Rehn. Maar wij vonden het van belang om als BeNeLux een kandidaat te stellen. Guy Verhofstadt is de man van de vrije markt. De man van de vrijhandelsverdragen, de man die ook wil dat zaken als de dienstenrichtlijn en de gezamenlijk interne digitale markt goed gaan functioneren. Allemaal zaken die ik van groot belang acht. Hij heeft een uitstekende speech gehouden afgelopen weekend, op een grote liberale bijeenkomst. Waar hij zei: ik wil geen federaal Europa. Ik wil een liberaal Europa. En u zult mij zeggen: ja u bent het niet met alles met Guy Verhofstadt eens, zou die vervolgvraag terecht zijn. Dat klopt ook. Ik zie u kijken: die vraag was ik niet van plan te stellen. Maar ik zie het in uw ogen dat u het wel van plan was. Dat voel ik aan. En dan zou mijn antwoord geweest zijn had u die vraag wel gesteld: dat inderdaad in de Europese politieke families, dat dat een brede kerken zijn. Waarin je het niet altijd over alles eens bent. Maar Guy Verhofstadt, naar mijn overtuiging de man is van een sterke markt, een sterke economie in Europa.

HENDRICKX
Maar waarom niet Olli Rehn?

RUTTE
Ja Olli Rehn is ook een goede kandidaat. En als hij kandideert en het zou winnen is dat prima, maar wij steunen Verhofstadt.

VAN DER HEYDE (NOS)
Nog even terug naar Rusland, maar dan een andere vraag, kunt u begrijpen waarom meneer Borodin toch zo boos op u persoonlijk is?

RUTTE
Nou ik was eigenlijk van plan om zijn briefje aan de buren onbesproken te laten.

VAN DER HEYDE
Ik heb het niet over zijn briefje aan de buren, maar…

RUTTE
Maar waar leidt u dan uit af dat hij boos zou zijn.

VAN DER HEYDE
Nou dat leid ik dan af uit dat briefje.

RUTTE
Precies.

VAN DER HEYDE
We hoeven het niet perse over het briefje zelf te hebben, of over wel of geen kinderen hebben en dat soort dingen. Maar je kan er in elk geval uit opmaken dat hij boos op u persoonlijk is. Waarmee hij eigenlijk suggereert, dat u achter het feit zit dat hij is vertrokken uit Nederland. Klopt dat?

RUTTE
Nogmaals, ik laat dat briefje onbesproken. Ik kan niet alle briefjes in Nederland die aan buren gestuurd worden, van commentaar voorzien.

VAN DER HEYDE
Maar heeft u aan de Russen verzocht om deze meneer Nederland te laten verlaten? Of…

RUTTE
Wat er verder achter de schermen gebeurt al of niet, daar kunnen we nooit mededelingen over doen. Dat gaat niet.

MARIUS (SBS-SHOWNIEUWS)
Hoi ik ben Marius van SBS-Show, ik wil graag toch nog even terugkomen op Mandela als dat zou mogen. U heeft een brief gestuurd aan de familie. Wat stond er in die brief?

RUTTE
De brief is aan de Zuid-Afrikaanse president. In die brief heb ik namens het Nederlandse kabinet en ook namens de Nederlandse bevolking medeleven betuigd met het overlijden van de voormalige Zuid-Afrikaanse president. En gezegd dat wij diep onder de indruk zijn van het moment. En dat het moment ook van om stil van te worden is. Wat ik net ook in mijn inleidende woorden zei: en vooral ook gerefereerd aan de grote betekenis van Nelson Mandela voor Zuid-Afrika, maar ook het feit dat hij als president een symbool is geworden voor misschien wel heel Afrika, zo niet een symbool voor leiderschap in de hele wereld. En je zou misschien wel kunnen vaststellen dat toen hij nog in leven was, tot gisteravond, hij behoorde tot de paar grootste mensen op aarde. En daar is er dus een van overleden.

MARIUS
Absoluut, en de Koninklijke familie, gaan zij nog een telegram sturen of iets?

RUTTE
Ook zij hebben vandaag al bekend gemaakt dat zij de Koning medeleven heeft betoond en overgebracht aan de familie.