Toespraak van staatssecretaris Dekker (OCW) bij uitreiking predicaat Excellente Scholen 2013

Toespraak | 13-01-2014

Dames en heren, jongens en meisjes,

Welkom in deze prachtige Nieuwe Kerk in Den Haag. Ik ben heel blij dat u er allemaal bent, want u komt van ver. En dat bedoel ik niet letterlijk – zo groot is Nederland nou ook weer niet – maar figuurlijk. Want scholen die zich willen onderscheiden op kwaliteit, die de beste willen zijn: dat was heel lang ongebruikelijk in ons land. Dat hoorde niet. Uitblinken was jarenlang een beetje een vies woord in onderwijs-Nederland.

Maar het tij keert. Vorig jaar werd voor het eerst het predicaat Excellente School uitgereikt. Vandaag gebeurt dit opnieuw. We kunnen dus spreken van het begin van een mooie traditie. 

Het is goed dat u ambitie toont. Zonder ambitie, geen beter onderwijs. Daar ben ik heilig van overtuigd.

Natuurlijk, het onderwijs in Nederland is best goed. Maar het grootste gevaar is dat we zelfgenoegzaam achterover leunen. Dat we tevreden zijn met een voldoende. Dat we doen alsof het onderwijs in Nederland ‘af’ is.

Want goed onderwijs is geen vanzelfsprekendheid. We kunnen onze verworvenheid alleen vasthouden als we eraan blijven werken. En dat is wat u doet – als ambitieuze en eigenzinnige docenten en schoolleiders, met een groot geloof in vooruitgang. Excellentie is het geleidelijke resultaat van het continu streven naar verbetering. 

Dat steeds weer zoeken naar ruimte voor verbetering, vraagt veel inzet – van leraren, ouders, leerlingen en schoolleiders. Maar het vraagt van ons – van mij – ook een andere manier van denken en doen. Tot voor kort keken we eigenlijk vooral naar scholen die door het ijs dreigden te zakken. De inspectie richtte al haar pijlen op het kleine groepje zwakke en zeer zwakke scholen dat Nederland helaas nog kent. Minder dan vijf procent gelukkig. De rest van de scholen, het overgrote deel dus, moest het doen met de kwalificatie ‘basiskwaliteit’. Zeg maar, ‘voldoende’, of leerlingen zouden zeggen ‘okay’.

Maar als ik goed kijk naar die grote groep scholen, meer dan 95 procent, dan zie ik een enorme variëteit. Niet alleen variëteit in het soort scholen, maar ook in de kwaliteit van het geboden onderwijs. Zet vergelijkbare scholen naast elkaar en je ziet je dat leerlingen het op de ene school soms veel beter doen dan op de andere. Of dat leerlingen en ouders het onderwijsklimaat bij de ene school soms veel beter waarderen, dan bij de andere.

Ik vind dat het tijd wordt dat we daar open en eerlijk over zijn naar elkaar. Er zijn heel goede scholen. [U vormt de voorhoede.] Maar er zijn ook scholen die het op zich misschien wel ‘okay’ doen, maar eigenlijk zoveel beter kunnen. En hoe brengen we nu die kwaliteitsslag op gang?

Met het predicaat Excellente Scholen laten we Nederland vandaag zien welke scholen iets bijzonders doen, welke scholen uitblinken.

Dat doen we in de eerste plaats omdat we trots zijn op die scholen. Omdat we het geweldige werk van alle leraren, schoolleiders, ouders en leerlingen op die scholen enorm waarderen en willen belonen. En om dat extra luister bij te zetten, zal de uitreiking straks gedaan worden door onze minister-president, Mark Rutte. Zijn aanwezigheid benadrukt het belang dat het kabinet hecht aan het streven naar kwaliteit en excellentie in het onderwijs.

Maar een tweede, minstens zo belangrijke reden om het predicaat Excellente Scholen uit te reiken, is om u als voorbeeld te stellen voor de rest van de scholen in Nederland. Met het predicaat, staren we ons niet langer blind op de onderkant en de scholen die het daar slecht doen. Nee, we kijken nu juist ook naar de bovenkant en geven een pluim aan de scholen die daar de top weten te bereiken. Dat is meer dan een beloning voor alle inspanningen op uw eigen school. Het helpt het héle onderwijs vooruit door een norm te zetten. Want hoe kunnen andere school eigenlijk ‘goed’ of ‘excellent’ worden, als zij niet weten hoe ‘goed’ en ‘excellent’ eruit zien?

U bent de voortrekkers van een beweging. U bent niet tevreden met ‘voldoende’ of ‘goed’. U gaat steeds voor beter; voor méér; voor de top. En als koplopers bent u een voorbeeld waaraan andere scholen zich kunnen optrekken.

Maar hoe zorgen we nu dat dat ook gebeurt? Hoe kunnen andere scholen van u leren? Hoe brengen we een beweging op gang?

Eigenlijk is het vrij eenvoudig. Zeker als we klein beginnen. Bijvoorbeeld door bij elkaar in de klas te kijken en te praten over wat je daar ziet. Door open te zijn over wat goed werkt en wat beter kan. Door het tonen van bereidheid om van elkaar te leren. Ook dat hoort bij een ambitieuze leercultuur.

Zet jezelf daarom neer als school. Laat zien waar je mee bezig bent. Niet alleen omdat je daar trots op bent, maar ook omdat uw kennis andere scholen verder kan brengen.

Het centrale thema van deze uitreiking luidt niet voor niets: ‘Scholen leren van elkaar’. Uw kennis en ervaring kan voor andere scholen in uw buurt, stad of provincie de poort naar verbetering openen. Ik weet dat een aantal van u het afgelopen jaar al is opgetrokken met andere scholen – om hen te inspireren en van elkaar te leren – en zo de beweging groter te maken. Zo las ik onlangs een mooie uitspraak van Renald Gunsch, directeur van de Van Ostadeschool hier in Den Haag (die vorig jaar het predicaat kreeg en die titel graag wil prolongeren). Hij zei: “Wat schiet je ermee op als alleen de 400 leerlingen van onze eigen school er iets aan hebben, terwijl je ook de toekomst van 3000 leerlingen in de wijk kan verbeteren.”

Je kunt bij elkaar kijken en met elkaar praten, maar waarom zouden we niet veel verder gaan? Waarom zou bijvoorbeeld een directeur van een excellente school niet voor één dag in de week gaan werken als adviseur op een andere school, die nog een verbeterslag moet maken? En waarom zou een school zijn beste docent niet voor een tijdje kunnen uitlenen aan een andere school, als inspirerend voorbeeld?  Ik daag u uit om over alle mogelijkheden na te denken waarmee u ándere scholen kunt helpen om de stap te maken naar groei en verbetering; op weg naar misschien ook wel excellent onderwijs. 

Dames en heren, jongens en meisjes,

Zo meteen gaan we de predicaten Excellente School 2013 uitreiken. Ik laat u nog even in spanning. En of u het nu hebt gehaald of net niet: voor mij behoort u allemaal tot de top. Uw aanwezigheid hier vandaag in deze kerk is geen toeval. U hebt er bewust voor gekozen om te laten zien hoe goed u erin slaagt om het verschil te maken voor kinderen. Al heel lang geleden zei de Griekse filosoof Aristoteles eens: “Excellentie is nooit toevallig. Niet het lot, maar je keuzes bepalen uiteindelijk je toekomst”. En hij heeft gelijk. U heeft allemaal de keuze gemaakt om uw nek uit te steken, om de lat steeds weer hoger te leggen, om een onafhankelijke jury bij u in de keuken te laten kijken. Dat alleen al getuigt van een moed en inzet waar u enorm trots op mag zijn.