Persconferentie na ministerraad 18 december 2015

Mediatekst | 18-12-2015

Inleidend statement viceminister-president Asscher

We hebben deze week allemaal het debat in de Tweede Kamer over het rapport van de commissie-Oosting kunnen volgen. De minister-president heeft in dat debat uitgebreid verantwoording afgelegd en heeft ook benadrukt dat daar lessen uit zullen worden getrokken. En voor het overige hebben we natuurlijk de afgelopen periode altijd hele goede samenwerking met de verschillende partijen in het parlement gehad en daar willen we ook graag mee doorgaan.

Vandaag was het de laatste ministerraad van 2015, een heel erg bewogen jaar. De jaaroverzichten zullen ongetwijfeld bol staan van de schrijnende beelden van mensen die uit angst voor geweld op de vlucht zijn geslagen uit hun eigen land. Ik heb ook met eigen ogen gezien, op veel plekken in Nederland, hoe mensen hier worden opgevangen. Stuk voor stuk mensen met indrukwekkende persoonlijke verhalen. Ook indrukwekkend is de bereidheid van Nederland om vluchtelingen op te vangen. Het kabinet heeft grote waardering voor iedereen die daaraan een steentje bijdraagt. Burgemeesters, raadsleden, betrokken instanties en heel erg veel vrijwilligers. We zien ook met regelmaat dat zorgen in de samenleving over de opvang van vluchtelingen ook emoties oproepen. En daar hebben we begrip voor. Gevoelens van onzekerheid, angst, die mogen er zijn en die moeten ook geuit worden en daar zullen we ook wat mee moeten doen. Maar emoties mogen nooit ontaarden in agressie, bedreiging of geweld. Wat dat betreft waren de beelden die we in Geldermalsen hebben gezien vreselijk. Je kunt best met elkaar in discussie gaan, maar je blijft van elkaar af. En je mag best je mening uiten, maar dat doe je op een normale manier binnen de grenzen van de wet. Het is echt de verantwoordelijkheid van ons allemaal om de opvang van vluchtelingen in Nederland in goede banen te leiden. Dat kunnen we alleen samen doen: in Nederland, in Europa en ook met onze partners internationaal. Daarbij is Nederland voorstander van Europese samenwerking, waar het gaat om de buitengrenzen. De minister-president is juist op dit moment ook in Brussel om daarover met zijn collega's te praten.

Migratie is niet het enige grensoverschrijdende fenomeen waar we de jaaroverzichten over zullen zien. Die zullen ook de schokkende beelden bevatten van het terroristisch geweld in 2015: de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo, de joodse supermarkt vervolgens in Parijs. Helaas veel meer aanslagen, denk aan Beiroet maar ook onlangs de aanslagen op het uitgaanspubliek, Bataclan, in Parijs. We hebben te maken met extremisten met eigenlijk maar één doel: het omverwerpen van onze manier van leven, destabiliseren van onze samenleving en het zaaien van angst en verdeeldheid. En veel mensen maken zich zorgen over die dreiging. Dat begrijp ik. En de mensen van onze diensten zijn 24 uur per dag in touw en alert voor onze veiligheid.

We zijn dus ook blij dat collega Van der Steur met een deel van die mensen, met de politiebonden, goede afspraken heeft gemaakt om tot een goede cao te komen voor de politie. We hebben veel waardering voor het werk van onze politiemensen.

Het kabinet heeft vandaag een besluit genomen over de gaswinning in Groningen. Direct hierna zal minister Kamp in een persconferentie dat besluit, in Nieuwspoort, aan u toelichten. We zien dat ondanks lagere gaswinning de economische groei in 2015 verder is aangetrokken. Dit jaar komt het uit op 2%, volgend jaar 2,1%. We zien dat het met de werkgelegenheid de goede kant op gaat, maar ook dat we er daar nog niet zijn. De werkloosheid is nog steeds te hoog, daalt licht maar is nog steeds te hoog. Mensen moeten nu ook gaan merken dat, nu het economisch herstel er echt is, ze meer banen, meer vacatures gaan zien. Het is ook één van de onderwerpen waar Nederland als EU-voorzitter zich mee bezig zal houden: meer economische groei, banen en dan wel in een fatsoenlijke Europese arbeidsmarkt. Maar ook de andere onderwerpen die ik net noemde, migratie en de dreiging van terrorisme, zullen nadrukkelijk op die voorzitterschapsagenda terechtkomen.

Voordat het zo ver, voordat Nederland per 1 januari voorzitter van de EU zal zijn, zijn er eerst nog de feestdagen. En heel eerlijk gezegd: als je die beelden voor ogen hebt van het geweld in Syrië, die oorlog die daar maar niet ophoudt, van de aanslagen, dan is een kerstgedachte van vrede op aarde bijna verder weg dan ooit. Toch zou ik als optimist daar dan wel weer iets anders tegenover willen stellen: je ziet dat ook er altijd weer een menselijke reactie is die je terugziet in de manier waarop heel veel Nederlanders zich inzetten om ontheemden hier op te vangen en dat we daar dus ook in slagen. Je ziet dat tegenover het geweld in Geldermalsen vele duizenden, vaak onbekende, vrijwilligers zich dag en nacht inzetten om te zorgen dat mensen hier veilig zijn en weer een betere toekomst krijgen. En ik hoop ook dat we komend jaar in Nederland in staat zullen zijn elkaars ware gezicht te zien, de tegenstellingen te overbruggen, dat in 2016 we kunnen zorgen dat we met elkaar het land weer een beetje mooier gaan maken. Saamhorigheid zou wat mij betreft een mooie boodschap zijn voor ons allemaal in 2016. Voor het zo ver is, veelbewogen jaar in allerlei opzichten, veel bewogen jaar in politiek opzicht, wil het kabinet alle Nederlanders en u ook vooral hele fijne feestdagen wensen met diegenen die u nabij staan.

Debat over rapport Commissie Oosting

HEYMANS (RTL NIEUWS)
Dank u wel voor de wensen. Naar het debat van woensdag nog even. Was het vandaag wonden likken in het kabinet?

ASSCHER
We hebben daar natuurlijk in het kabinet wel even op teruggekeken. Heel zwaar debat over een zwaar rapport. Er is natuurlijk wel het nodige gebeurd. Dus ja, daar hebben we wel bij stilgestaan.

HEYMANS
In hoeverre voelt u zich ook beschadigd als PvdA-man? Het ging natuurlijk uitsluitend over VVD'ers.

ASSCHER
Het debat ging over grotere kwesties. Het ging over cultuur, transparantie binnen het departement van Veiligheid en Justitie. De verandering die wel is ingezet, maar de noodzaak daarvan bleek wel duidelijk. Maar het ging ook over het verkeer tussen kabinet en parlement. Minister-president heeft namens het kabinet daar verantwoording afgelegd en ook gezegd dat er lessen getrokken moeten worden. Dat geldt ook voor het kabinet.

HEYMANS
U ziet geen verschil wat dat betreft tussen VVD en PvdA?

ASSCHER
Ik heb niet zo de behoefte om in die zin nu in de recensies van het debat, het debat te heropenen of daar dit soort politieke verschillen in aan te duiden. Het was een heel zwaar debat, omdat het ging over een heel serieuze kwestie. En zo hebben wij daar ook op teruggekeken.

HEYMANS
Nu heeft de voltallige oppositie die motie van afkeuring ingediend. Bijna de helft van de Kamer keurt het beleid af wat betreft Veiligheid en Justitie. Toch een heel belangrijk departement. Hoe moet dat verder?

ASSCHER
Ik denk dat het signaal dat daarmee is gegeven door de oppositiepartijen eigenlijk toonbeeld is van hoe zwaar er aan de kwestie gehecht wordt. Hoe groot het onderwerp was dat ter discussie stond. En dan kun je als kabinet allerlei dingen gaan zeggen over wat die motie precies betekent, maar volgens mij - kortst mogelijke reactie is: de boodschap is begrepen. En dat betekent dat het kabinet gewoon moet laten zien, niet door allerlei woorden maar door de dagelijkse praktijk, dat dat ook echt zo is.

HEYMANS
U gaat er mee aan de slag?

ASSCHER
Daar moeten we mee aan de slag, ja.

FRESEN (NOS JOURNAAL)
Dat klinkt allemaal een beetje algemeen, meneer Asscher. U heeft iets geleerd, we gaan ermee aan de slag. Wat gaat u nu eigenlijk anders doen na woensdag?

ASSCHER
Het klinkt niet alleen algemeen, maar ik denk ook echt dat het goed is om het debat over te doen.

FRESEN
Maar ik vraag u wat u anders gaat doen. Want u zegt, en dat zegt Rutte ook, de les is geleerd. Daar gaan we mee aan de slag. Maar wat houdt dat dan concreet in?

ASSCHER
Ik denk dat de twee hoofdthema's waar het debat over gegaan is: de cultuur, de transparantie binnen het departement van Veiligheid en Justitie, en daarnaast de informatievoorziening, informatie-uitwisseling tussen kabinet en Kamer. Dus op die twee hoofdpunten zullen ook de lessen getrokken moeten worden. En kun je veel preciezer inzoomen op wat er in het rapport stond en wat daar precies over gezegd wordt. Maar dan zou je het debat zelf weer openen, dat wil ik niet. Ik denk dat het belangrijkste is als je daar op terugkijkt, dat de boodschap duidelijk is.

FRESEN
Die transparantie en openheid op het ministerie van Veiligheid en Justitie is natuurlijk de eerste verantwoordelijkheid van Van der Steur, de minister. Maar gaat u en Rutte, dus met andere woorden: gaat de top van het kabinet zich daar ook meer mee bemoeien?

ASSCHER
Het is een cultuurverandering die ook al is ingezet door Van der Steur en Dijkhoff. Maar de minister-president heeft heel duidelijk aangegeven dat hij ook namens het hele kabinet verantwoording heeft afgelegd. En dat betekent dus ook dat dat zichtbaar zal moeten worden in de komende tijd.

FRESEN
Maar hoe dan?

ASSCHER
Daar ga ik nu niet op vooruitlopen. Ik denk ook echt dat dat onrecht doet aan het debat zelf. Uitgebreid, intensief en inhoudelijk debat geweest. Dat ga ik niet over doen.

FRESEN
Maar misschien omdat u het ook allemaal nog niet precies weet hoe het anders moet?

ASSCHER
Je kunt nu nog niet de toepassing op toekomstige casus helemaal uitschrijven. Gaat er meer even over wat was nou de importantie van dit debat? Die was groot. Er is ook het één en ander gebeurd. Het was ook een zwaar rapport. Dat heeft geleid tot dit debat. Volgens mij heeft het nu weinig zin om dat ook te proberen uit te werken in allerlei concrete casus. Belangrijk is eerst: boodschap begrepen. We zullen in de praktijk moeten laten zien dat dat ook zo is.

FRESEN
U zei net: die motie van afkeuring hoeft wat het kabinet betreft niet grote gevolgen te hebben voor de samenwerking met de oppositie. Kunt u dat eens toelichten wat de redenering daar achter is?

ASSCHER
Dit kabinet heeft vanaf het begin inhoudelijk samenwerking gezocht ook met oppositiepartijen. En daardoor zijn we in staat geweest om belangrijke veranderingen door te voeren op de woningmarkt, de arbeidsmarkt, in de zorg. Je ziet dat we met steun van de oppositiepartijen de afgelopen jaren die economische crisis achter ons hebben gelaten. Komend jaar komt er het één en ander op ons af. Niet alleen rond de economie en de werkgelegenheid, maar ook oplossingen zoeken voor de migratieproblematiek. Dan zullen we dus opnieuw op basis van de inhoud samenwerking zoeken met de andere partijen in het parlement.

FRESEN
En dat kan? Die verhoudingen zijn niet beschadigd door het feit dat zij op het gebied van die Teeven-deal in ieder geval het kabinet een enorme draai om de oren hebben gegeven?

ASSCHER
Het is altijd aan twee partijen om aan te geven of dat kan. Maar wij zullen in ieder geval die samenwerking nadrukkelijk zoeken op basis van de inhoud.

FRESEN
Nog één laatste vraag wat mij betreft. Het ministerie van Justitie werd een partijkantoor van de VVD genoemd. Is uw ministerie van Sociale Zaken met u daar als minister en Klijnsma als staatssecretaris dan een partijkantoor van de Partij van de Arbeid?

ASSCHER
Nee, ik herken me niet in dat soort omschrijvingen.

FRESEN
Wat vond u ervan, dat dat in het debat ook zo gewisseld werd?

ASSCHER
Ik ga geen recensies geven van wat politieke partijen in de Tweede Kamer in het debat te berde hebben gebracht. Volgens mij was de positie van het kabinet nu juist om te reageren op de inhoud van het rapport en de weging daarvan. En daar past niet bij dat ik nu de woordkeuze van partijen ga recenseren. Ik hoef die woordkeuze natuurlijk ook niet over te nemen.

DE VRIES (DE VOLKSKRANT)
Minister Asscher, was het goed geweest voor de cultuur op het departement Veiligheid en Justitie als daar ook een PvdA-bewindspersoon was geweest?

ASSCHER
Volgens mij hebben wij verantwoordelijkheid binnen een democratische rechtsstaat die niet afhangt van partijkleur. Zo ook de strekking van het parlementaire debat. Dat betekent dat we ook als kabinet als geheel hier lessen uit zullen moeten trekken.

DE VRIES
Precies. Maar wat we gezien hebben is dat VVD-Kamerleden de deur plat liepen op dat departement, maar met de coalitiepartner werd slechts afgestemd. Misschien waren dat soort praktijken niet voorgekomen als daar beide coalitiepartners een bewindspersoon hadden gehad.

ASSCHER
Weet u, daar is natuurlijk in het debat zelf ook heel veel over gezegd. Vanuit de Kamer, kabinet heeft daarop geantwoord. U heeft staatssecretaris Dijkhoff en Van der Steur daarover gehoord. Daar heb ik nu niet zoveel aan toe te voegen.

Onderzoek naar opvattingen jongeren over IS

DE VRIES
Het Motivaction-onderzoek: wat heeft u daarvan geleerd?

ASSCHER
Het allerbelangrijkste is dat uit het recente SCP-onderzoek is gebleken dat gelukkig de overgrote meerderheid van Nederlands-Turkse, Nederlands-Marokkaanse jongeren geen steun geeft aan religieus geweld, geen sympathie koestert voor IS. Dat is belangrijk. Er blijft een veel kleiner groepje waar wel begrip is voor religieus geweld en daar zullen we ons dus op moeten richten. Betekent niet dat je de hele groep moet wantrouwen of je daar zorgen over moet maken. Ik denk dat dat de belangrijkste uitkomst is.

DE VRIES
Achteraf blijkt dat het onderzoek niet deugde. Het onderzoek ging te kort door te bocht en u ging in reactie daarop ook te kort door de bocht.

ASSCHER
Er was een onderzoek door een onafhankelijke instantie met zeer verontrustende conclusies. Die conclusies heb ik zeer verontrustend genoemd. Maar het is natuurlijk bij een dusdanig gevoelig onderwerp wel heel belangrijk dat onderzoek deugdelijk verricht wordt. Daarom heb ik ook vervolgonderzoek laten doen. Voor de zomer was er een analyse van de kwaliteit van dat onderzoek dat al heel kritisch was. En nu hebben we dankzij het SCP een veel uitgebreider onderzoek naar de opvattingen van jongeren over IS, over religieus geweld. Ik denk dat, daar zit een hele belangrijke boodschap in over een grote meerderheid die daar niets van moet weten. Maar er zat ook meer in dat onderzoek. Er zijn ook zorgen over de mate van je thuis voelen in de Nederlandse samenleving. De mate van het gevoel te hebben erbij te horen. Volgens mij moeten we ons daar op richten.

DE VRIES
Bedenkt u zich de volgende keer twee keer bij een Motivaction-onderzoek?

ASSCHER
Ik heb aangegeven dat ik het helemaal bij Motivaction laat of men daar op wat voor een manier dan ook nog excuses wil maken of wil terugkomen op dit onderzoek. Ik heb daar zo mijn gedachten bij. Ik ben heel blij met het onderzoek van het SCP.

Voorzitterschap Tweede Kamer

KOOLE (RTL NIEUWS)
De PvdA-fractie heeft gisteren mevrouw Arib naar voren geschoven als haar kandidaat voor het voorzitterschap van de Tweede Kamer. Hoe beoordeelt u haar kandidatuur?

ASSCHER
Ik heb geen oordeel over kandidaten, dat is echt aan de Tweede Kamer. Een vrije procedure waarin men in het geheim zal stemmen. En ik ben ervan overtuigd dat de Kamer een goede voorzitter zal kiezen.

KOOLE
Heeft u wel een oordeel over de manier waarop de PVV haar kandidatuur al afwees?

ASSCHER
Dat past bij het opereren van de PVV dat ze kijken naar iemands achtergrond of de groep waar iemand toe behoort. Dus dat verrast me niet. Bevalt me ook niet. Maar het staat verder los van de procedure waarmee de Kamer een eigen voorzitter kiest.

Verdrag met Marokko

HEYMANS
Het Marokkoverdrag is één van die pijnlijke onderwerpen die bij u liggen. Eerst zou het worden opgezegd, toen kwam er toch een verdrag dat naar mijn idee een beetje symbolisch was want dat leverde maar een handjevol miljoenen op. En nu is er weer een probleem over die Westelijke Sahara. Hoe moet het nu verder?

ASSCHER
Ik vind het ook erg jammer dat dat nu weer daar over moet gaan. We hebben na hele lange onderhandelingen over misschien in geld een kleine kwestie maar wel principiële kwestie, namelijk dat je de hoogte van uitkeringen wil aanpassen aan de kosten van levensonderhoud in andere landen - iets wat we niet alleen voor Marokko doen maar voor alle landen buiten de Europese Unie. En waar we ook al met veel landen afspraken over hebben. Daarvoor was nodig om dit verdrag te wijzigen. Kostte heel veel moeite, maar dat is gelukt in september. En volgens mij een heel redelijke, faire afspraak. Dat moest getekend worden voor 1 januari. Op het allerlaatst komt daar dan een kink in de kabel. Een aanvullende eis om ook te exporteren naar  een gebied dat ook op basis van de Verenigde Naties, waar je discussie over moet hebben of dat rechtmatig zou zijn. Die eis kon ik niet inwilligen. Dat lag ook helemaal buiten het niveau van de sociale zekerheid. Ik heb wel gezegd: ik betreur dat zeer, want ik vond het veel beter dat we er met elkaar uitgekomen waren. Daar was ook steun voor in de Tweede Kamer. Wat mij betreft blijft de deur open staan om alsnog tot overeenstemming te komen. Als dat niet zo is, dan zal de opzegging van het verdrag doorgaan.

HEYMANS
Dat wordt dan onvermijdelijk?

ASSCHER
Dat wordt dan onvermijdelijk, ja, omdat als je nou als partijen in alle redelijkheid elkaar vindt op de inhoud, en dan gaat er om een andere reden iets niet door, dan kan Nederland moeilijk die eis ook inwilligen. Dat vind ik heel jammer, ik hoop ook dat we erin slagen om toch een uitweg te vinden. Wat mij betreft is daar ook nog alle gelegenheid voor. Kijk ik vind het voor mensen die als weduwe een uitkering ontvangen en die zich misschien hele grote zorgen maken over wat er nu gebeurt buitengewoon triest dat daar nu weer onzekerheid ontstaat. Maar ik vind ook dat als een grote meerderheid van de Tweede en de Eerste Kamer zeggen: het is niet zo gek om de hoogte van uitkeringen aan te passen aan kosten die elders veel lager dan hier, dan vind ik niet heel raar dat je dat toepast en dat je daar afspraken over maakt tussen bevriende landen. Die vraag was niet onredelijk, we waren het er ook eens over en dan komt er iets anders doorheen. Dat is heel jammer, ik hoop dat op een of andere manier, de Marokkaanse overheid toch in staat zal zijn om alsnog tot die overeenkomst te komen.

HEYMANS
Klinkt niet echt hoopvol he?

ASSCHER
Ik ben natuurlijk teleurgesteld over wat er nu gebeurd is, maar de deur blijft open.

Opvang van vluchtelingen

BLOK (RADIO 1)
U refereerde al even aan wat er gebeurd is in Geldermalsen deze week, een volksopstand zou je bijna kunnen zeggen. Is dit houdbaar?

ASSCHER
Nou het is niet houdbaar als we elkaar het debatteren onmogelijk maken. Het maakt mij verder niet heel veel uit om wat voor redenen mensen bezorgd zijn of hun emotie willen uiten, maar je blijft wel van elkaar af. En dit is niet een bijdrage aan het debat, dit is het debat zelf saboteren in een democratie. Dus dat is onder geen enkel beding acceptabel. Dat neemt niet weg dat Nederland niet voor niets zegt: we zullen de instroom naar Europa moeten beperken, we moeten de oorzaken wegnemen, we moeten proberen te voorkomen dat mensen hun leven wagen in die reis naar Europa, we moeten investeren zodat de omstandigheden in de kampen in Turkije, Jordanië en Libanon beter worden en we zullen in Europa afspraken moeten maken over de verdeling van vluchtelingen. Maar als mensen hier zijn, dan hebben ze recht op veiligheid en dan moeten we mensen netjes opvangen. Dat kan Nederland ook. En dan gaat het niet aan dat als daar een democratisch debat over plaatsvindt, dat dat op zo'n manier verstoord wordt. En vergeet niet: de afgelopen weken was er op heel veel plaatsen in Nederland een inspraakavond, een gemeenteraadsvergadering over de opvang en op heel veel plaatsen is daar respectvol over gesproken tussen mensen met zorgen en mensen die juist die zorgen niet hebben. En daar is men uitgekomen. Dus wat mij betreft moet Geldermalsen uit den boze blijven, hebben onze volksvertegenwoordigers ook lokaal daar recht op dat ze op een gewone manier in openheid kunnen praten over hoe we als Nederland in deze ongewone tijden mensen kunnen opvangen.

BLOK
Aan de andere kant: er komt veel op mensen af. 1500 richting Geldermalsen, we hoorden van de week ook weer Kaatsheuvel, ineens honderden mensen die kant op. Je kunt je voorstellen dat de emoties enorm oplopen. Is het niet tijd voor een soort van moratorium om de emoties wat te laten kalmeren?

ASSCHER
Nogmaals: natuurlijk kan ik me voorstellen dat daar emoties zijn, maar het is wel een basisafspraak dat je dat niet omzet in geweld en dat je geen vuurwerk gaat gooien naar politiemensen en dat je een raadsvergadering niet gaat verstoren. En ik vind het niet verstandig om te zeggen: ja omdat het er 1500 waren, zou het wel gerechtvaardigd zijn om geweld te gebruiken. Nee. Er zijn allerlei mogelijkheden om in Nederland je mening te uiten. Je ziet heel veel lokale bestuurders die ook op een hele goeie manier buurten, wijken betrekken bij de discussie over op wat voor manier je opvang vormgeeft. Maar we moeten geweld natuurlijk niet gaan belonen.

BLOK
Is er een manier voor de landelijke overheid om de gemeentelijke overheden te helpen bij dit soort emotionele uitbarstingen? Oftewel: kunt u er iets aan doen om ervoor te zorgen dat het vermindert?

ASSCHER
Zeker. We hebben niet voor niets ook afspraken gemaakt met de gemeenten en met de provincies om hier echt samen in op te trekken. En dan gaat het over het mogelijk maken dat er geld vrijkomt en ruimte om extra huisvesting te creëren, ook in het ombouwen van kantoren, ook in leegstaande panden van de Rijksoverheid, zodat mensen ook uit die asielzoekerscentra en uit die noodopvang door kunnen. Het gaat ook over het helpen van gemeenten bij integratie, want mensen die hier blijven moeten wel gaan meedoen. Ook praktisch steun bieden bij het organiseren van inspraakavonden en wat niet meer. We staan echt schouder aan schouder met die andere overheden en dat moet ook. Nederland wordt op de proef gesteld, maar Nederland kan dit, Nederland is in staat mensen fatsoenlijk op te vangen, zeker omdat we ook in Europees verband de grotere problematiek aanpakken.

BLOK
Ja maar ik bedoelde eigenlijk meer: is het niet ook een taak van de Rijksoverheid om, in grote woorden, de democratie te beschermen, om ervoor te zorgen dat die gemeenteraden in alle rust kunnen vergaderen zonder dat dit gebeurt? Veiligheid.

ASSCHER
Zeker, maar ook op dat punt kunnen gemeenten altijd op ons rekenen.

BLOK
Op wat voor manier?

ASSCHER
Nou op de manier die nodig is, dus als daar zorgen over zijn dan zullen we er zijn, in de eerste plaats natuurlijk de lokale politici. Maar de Rijksoverheid is, daar is geen enkel misverstand over, staat achter lokale bestuurders, raadsleden die op dit moment bedreigd worden. Dat zullen we niet tolereren. De democratie in Nederland moet zijn werk kunnen doen maar ook op tal van andere punten werken we heel nauw samen met die andere overheden om dit in goeie banen te leiden.

BLOK
Dan zou je bijna denken dat er extra geld naar beschermende maatregelen zou moeten: meer agenten, beveiligers. Dat soort zaken.

ASSCHER
Nou laten we eerst even mensen zelf op hun eigen verantwoordelijkheid wijzen om het hoofd koel te houden en vaststellen dat dit niet normaal is, dat je gewoon van mekaar af blijft. Dat is een hele simpele basisregel in Nederland. Laten we daar eens even mee beginnen en waar het nodig is, zullen we altijd maatregelen nemen om de veiligheid in de democratie te garanderen. Maar laten we niet van Geldermalsen het nieuwe normaal maken, dat moet gewoon eens maar nooit meer zijn.