Toespraak van minister-president Rutte tijdens Nationale Heldendag

Toespraak | 17-11-2016

Dames en heren,

Er zijn in onze taal verschillende woorden en uitdrukkingen over heldendom en wat we daar van vinden. Bijvoorbeeld dat je maar beter gewoon kunt doen, want dan doe je al gek genoeg. Of dat het niet verstandig is je hoofd boven het maaiveld uit te steken. We kennen helden op sokken en pantoffelhelden. En als iemand zegt 'wat een held is dat', dan wordt natuurlijk vaak het tegenovergestelde bedoeld.

En toch weet ik niet helemaal zeker of het wel klopt dat we in ons land niet van helden houden. We hebben per slot van rekening ook overal standbeelden van Willem van Oranje, Van Speijk, Jan Pieterszoon Coen, Michiel de Ruijter en Koningin Wilhelmina. Veel Nederlandse steden en dorpen hebben ook een eigen zeeheldenwijk. Wat dan weer typerend is voor Nederland als zeevarende natie. Het zet je overigens wel aan het denken: want welke namen zou je in een 'landheldenwijk' allemaal tegen kunnen komen?

En dan heb je natuurlijk ook nog helden als Daphne Schippers, Janine Jansen of Robbert Dijkgraaf. Idolen eigenlijk. En hoewel ik aan hun prestaties niks af wil doen – integendeel – dat is toch een beetje een andere categorie dan de mensen waar het vandaag om gaat.

Vandaag op Nationale Heldendag, eren we vooral de 'gewone' helden, al is dat bijna een contradictio in terminis, want een heldendaad is per definitie iets bijzonders. Van Dale zegt, een held is 'iemand die ondanks zijn angst ingrijpt in gevaarlijke situaties.' Een andere definitie die ik tegenkwam was deze: 'Een held is iemand die een ander in nood te hulp schiet.' En de bekende hoogleraar Nederlandse Letterkunde Frits van Oostrom zei het ooit heel mooi: 'Helden zijn mensen waar bewondering voor is. (…). Het zijn mensen die in situaties, waar de meeste mensen niets deden, dapper durfden zijn.'

In deze definities zit het allemaal. Doortastend handelen als anderen bevriezen van angst. Dapperheid. En vooral: iets voor een ander over hebben, zonder dat je er zelf beter van wordt of zelfs met gevaar voor eigen leven. Daar is helemaal niks gewoons aan. Dat is heel bijzonder en elke heldendaad verdient inderdaad onze bewondering.

Mooi dus dat Nationale Heldendag inmiddels een traditie is geworden. Mooi dat de organisaties die zich met de maatschappelijke waardering van helden bezighouden op deze dag de handen in elkaar slaan, zoals Jaap Smit net vertelde. En mooi ook dat deze bijeenkomst hier in het academiegebouw van het prachtige Vredespaleis plaats kan vinden.

Het thema van deze dag is: 'Er schuilt een held in iedereen.' En dat klopt natuurlijk. Niemand wordt op een ochtend wakker met de gedachte: 'Ik ga vandaag een heldendaad verrichten'. De mensen die wij vandaag terecht op het voetstuk plaatsen, zijn allemaal mensen die bij toeval in een situatie terecht kwamen waarin plotseling heldenmoed werd gevraagd. In een split second. En dat kan ons inderdaad allemaal overkomen. Al zal niet iedereen op dat moment ook meteen als held handelen.

Het is ook mooi om te zien hoe heldendom niet gebonden is aan leeftijd, geslacht of wat dan ook. We hebben bijvoorbeeld vandaag iemand in ons midden die 9 jaar was toen hij een heldendaad verrichte: Lars Karelse. Lars, waar zit je? Toen de vader van Lars plotseling een epileptische aanval kreeg en bewusteloos raakte, aarzelde Lars geen moment en belde hij 112. Niet in paniek, maar heel kalm en gedecideerd. Lars kon alles rustig uitleggen en vertellen. En zo kon zijn vader snel geholpen worden. Echt ontzettend knap op die leeftijd.

En zo hebben we vandaag nog meer helden in ons midden, in alle soorten en maten, van alle leeftijden en overal vandaan. Maar 1 ding hebt u gemeen. U hebt iets moedigs gedaan. Niet om er zelf beter van te worden, maar omdat u blijkbaar iets wilt doen voor een ander. En dat goede voorbeeld aan ons allemaal verdient een heel, heel groot applaus.

Dames en heren, ik vind het ontzettend leuk dat ik vandaag samen met Jaap Smit 3 verschillende onderscheidingen uit mag reiken voor bewezen heldenmoed. Jaap, als jij alvast het podium op komt, dan leid ik meteen onze 1e decorandi in.

Dat zijn Suzanne van Gemert en Sander Haine, die op 31 juli 2014 het leven redden van 2 kinderen, broertjes van elkaar, die niet op eigen kracht uit zee konden komen. Door de gevaarlijke stroming was ook een volwassen vrouw in de problemen geraakt en ook die wisten Suzanne en Sander op het strand te krijgen. Helaas kwam voor deze vrouw de redding te laat. Een indrukwekkend verhaal om stil van te worden en het is zeer terecht dat Suzanne en Sander vandaag de bronzen legpenning en het loffelijk getuigschrift van het Carnegie Heldenfonds krijgen uitgereikt.

Ik vraag nu op het podium Rosalina Nieuwenburg, André Krens en Henk van de Sande die op 17 oktober 2016 4 kinderen, peuters en baby’s nog, uit het Vlietkanaal wisten te redden nadat een vrouw met een bakfiets te water was geraakt. Een van de baby’s werd door Rosalina succesvol gereanimeerd. Ook hier zijn door daadkrachtig optreden levens gered. Rosalina, André en Henk ontvangen daarvoor vandaag de zilveren medaille plus getuigschrift van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen.

Tot slot roep ik naar voren Vincent Bakker die op 20 oktober langs de A20 een meisje van 3 maanden en een jongen van 2 jaar redde uit een brandende auto. Hij was echt net op tijd, want na de reddingsactie werd de auto één grote vuurzee. De politie die toevallig langskwam, assisteerde hem. Zo gedecideerd ging hij blijkbaar te werk. Ook Vincent is een held met hoofdletter H. En na vandaag kan iedereen dat zien als hij de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in zilver draagt.