Toespraak minister Hennis-Plasschaert (Def) bij uitreiking dapperheidsonderscheidingen

Toespraak | 07-12-2016

Excellenties, Leden der Staten-Generaal,  Generaals,  Dames en heren,

Allereerst wil ik graag een speciaal welkom uitspreken aan het adres van de te decoreren militairen en hun families, vrienden en collega’s. Vandaag eren wij 9 militairen van de Nederlandse krijgsmacht met een dapperheidsonderscheiding of Ereteken voor Verdienste. Dat is een uitzonderlijke gebeurtenis. En vandaag al helemaal.

Het is voor het eerst - sinds 1954 - dat er 4 verschillende onderscheidingen - tijdens 1 en dezelfde gelegenheid - worden uitgereikt én voor het eerst in de geschiedenis van de Koninklijke Luchtmacht nemen helikoptervliegers het Vliegerkruis in ontvangst.

Sinds mijn aantreden heb ik – namens Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander – diverse dapperheidsonderscheidingen mogen uitreiken.  Een bijzonder eervolle taak! En ik acht deze momenten ook écht van belang.  Om een hoeveelheid van redenen.

Stil staan bij inzet die geenszins vanzelfsprekend is, doet er toe. En meer dan dat.

En zeker, de mens identicificeert zich over het algemeen graag, wij identificeren ons graag, met degenen die zich op bijzondere wijze onderscheiden, die opkomen voor de belangen van onze samenleving en zich inzetten voor de waarden waaraan wij zoveel ontlenen.

Deze personen maken ons trots. Geven ons hoop. Herinneren ons aan het belang van oude idealen als moed, trouw, opoffering en eensgezindheid.

Hun daden, en het voorbeeld dat zij daarmee gegeven hebben, leven voort in ons collectieve geheugen, symboliseren de historie en weerbaarheid van de Nederlandse samenleving door de jaren en decennia heen. Zo was het vroeger. Zo is het nu. En zo zal het ook in de toekomst zijn.

Dames en heren,

De vandaag uit te reiken onderscheidingen zijn toegekend voor het optreden in Afghanistan. Aldaar is een belangrijk hoofdstuk geschreven in de Nederlandse krijgsgeschiedenis. En graag licht ik de acties of operaties, waarvoor ik straks de onderscheidingen mag uitreiken, in chronologische volgorde toe.

We gaan terug naar het jaar 2006. De Special Forces Task Unit 'Viper’ opereert aan de buitenranden van de provincie Uruzgan. Een uitermate riskante taak.  Het is de tegenstander die bepaalt of het ‘praten of vechten’ wordt.

Op 11 september worden onze mensen op pad gestuurd naar het oord Wanu. Vier kilometer ten noorden van Tarin Kowt, de hoofdstad van de Afghaanse provincie Uruzgan. Samen met Amerikaanse en Afghaanse militairen worden zij geacht een leverancier van bermbommen op te pakken. De operatie verloopt snel en vloeiend. Op de terugweg volgt echter een onaangename verrassing.

In colonne, op een onverharde weg. Aan de ene kant een hoge lemen muur. Aan de andere kant een dicht maïsveld. Een enorme explosie, veel stof, automatisch vuur. Een voertuig van de Afghaanse collega-militairen is op een bermbom gereden.

De chaos is groot en de situatie kritiek. Van alle kanten worden ze - op korte afstand - door de tegenstander onder vuur genomen met klein kaliber wapens en granaten. De munitievoorraad loopt snel achteruit en luchtsteun is niet mogelijk. Daarvoor is de afstand tot de tegenstander te kort.

Het is zaak om het initiatief snel te herwinnen. En niet onbelangrijk: om de gewonde Afghaanse militairen te stabiliseren en daar weg te krijgen.

Kapitein Bart,

Als medic kreeg u de opdracht om dit te doen, het stabiliseren en weghalen van de gewonden. Daarvoor moest u zich over een afstand van ongeveer 300 meter verplaatsen.  Met gevaar voor eigen leven.  Over dat onverharde pad. Waar nog meer explosieven zouden kunnen liggen.

Verschillende keren verliet u de dekking van de lemen muur.  Onder vijandelijke vuur verrichtte u levensreddende handelingen.  In korte tijd moest u beslissen wie te behandelen en op welke manier. U aarzelde niet.

Tijdens uw optreden nam u weloverwogen een groot persoonlijk risico. En zeker, u heeft zich onderscheiden door een moedig en beleidvol optreden.  Het heeft Zijne Majesteit dan ook behaagd u te onderscheiden met het Kruis van Verdienste.
 

Sergeant-majoor buiten-dienst Paul,

In de chaos direct na de aanslag merkte u een man en een kind op. Zij zaten gebukt achter een auto, trachtten te schuilen voor het vuurgevecht. U bedacht zich geen seconde en rende onder vijandelijk vuur naar die auto, om man en kind in veiligheid te brengen.

Met de gedachte ‘aan pleisters kun je nooit genoeg hebben’, pakte u vervolgens 2 tassen met medische materialen, om naar de plek van de aanslag te rennen, de coördinatie op u te nemen en de medics te gaan helpen.

Daar aangekomen bleek er nog een zwaargewonde Afghaan in de krater van de bermbom te liggen. Samen met kapitein Bart verliet u de dekking en bracht ook deze persoon in veiligheid.

Vervolgens stak u nogmaals het open terrein over om een pick-up te regelen voor de afvoer van de gewonden. Wederom onder vijandelijk vuur.

Ook u heeft weloverwogen grote persoonlijke risico’s genomen. Om onschuldige burgers in veiligheid te brengen. Om uw collega’s bij te staan. Om gewonde militairen te helpen.

En met het oog op uw moedige en beleidvolle optreden, heeft het Zijne Majesteit behaagd u het Bronzen Kruis toe te kennen.

Dames en heren,

Een dapperheidsonderscheiding kan worden toegekend naar aanleiding van een specifiek moment. De onderscheiding kan echter ook worden toegewezen voor bijvoorbeeld het optreden gedurende een bepaalde periode, zoals in geval van de volgende militair, die ik op zijn verzoek alleen aanspreek met ‘Officier der Infanterie’.

Officier der Infanterie,

Samen met 5 Nederlandse militairen van verschillende wapens en dienstvakken, traint, coacht en begeleidt u – zo’n 10 jaar geleden - Afghaanse militairen.

Dit alles ‘relatief veilig’ aansturen vanuit Kamp Holland is niet aan u besteed. U gelooft in ‘leading by example’ en dus zelf voorop gaan in de strijd. U trekt intensief op met uw collega’s én met de Afghaanse militairen. En kiest u ervoor om de opleiding zoveel mogelijk buiten de basis te laten plaatsvinden. Onder het motto ‘train as you fight’.

Het Afghaanse leger sterker maken. De zichtbaarheid van het Afghaanse leger bij de lokale bevolking vergroten. En ja, daarbij heeft u diverse keren gevechtscontact. Soms op zeer korte afstand van de tegenstander. Op die momenten heeft u laten zien een stabiel leider te zijn. Een leider die het hoofd koel houdt en steeds oog heeft voor de veiligheid van zijn collega’s.

Zo ook tijdens een grote operatie in één van de valleien. U trekt met uw eenheden door de zogenoemde green zone. Een vruchtbare strook met akkers en boomgaarden, waar de Taliban zich graag verbergt. U moet het doen zonder ondersteunende eenheden, zoals de genie, geneeskundige dienst of de Explosieven Opruimingsdienst.  Maar u weet waarmee u bezig bent, houdt het overzicht en weet zij aan zij met de Afghaanse militairen het cruciale gebied te behouden.

Officier der Infanterie,

U heeft zich onderscheiden door moedige en beleidvolle daden in de strijd. U heeft bij herhaling, bewust en weloverwogen, grote persoonlijke risico’s genomen. U toonde professioneel leiderschap, ging voorop in de strijd én met uw optreden wist u uw collega’s steeds weer te motiveren.

Daarom heeft het Zijne Majesteit behaagd u te onderscheiden met de Bronzen Leeuw.

Ten slotte, dames en heren, neem ik u mee naar het dorp Tagaw. Gelegen in het grensgebied van de provincies Helmand en Uruzgan. Op 23 september 2009 vindt daar een opmerkelijke actie plaats.

Tagaw is in trek is bij Talibanstrijders. Om te handelen in wapens of als ‘safe haven’ om even op adem te komen.  Redenen genoeg om juist dit oord te verrassen met een snelle, offensieve actie.  

Met 2 Nederlandse Chinook-transporthelikopters worden Nederlandse en Amerikaanse special forces afgezet. Door de hoogte, de omringende bergen en een landingslocatie midden in het dorp, is het een missie met grote risico’s. De 2 Chinooks landen precies op de afgesproken locatie - 30 meter van de bazaar - en zetten de special forces af.

Daarna moet 1 van de Chinooks, het team dat de luchtsteun coördineert, afzetten op een hoger gelegen plek aan de rand van het dorp. Die landing site is kleiner dan verwacht. Als gevolg hiervan moet de Chinook met zijn achterwielen op de smalle bergrichel gaan staan en blijven de voorwielen in de lucht hangen.

Met andere woorden, de vliegers hebben eigenlijk geen referentiepunten om te kunnen landen. De onderkant van de helikopter is bij deze actie volledig onbeschermd. Het komt aan op concentratie, professionaliteit en samenwerking. Bij de minste of geringste fout kan het de levens van de bemanning kosten.

Maar u slaagt erin om het volledige team veilig en snel af te zetten. Dan komt er een opmerkelijk verzoek van de Air Mission Commander.

Hij vraagt de crew een opstandeling gevangen te nemen, die het dorp probeert te ontvluchten. Ook de uitvoering van dit verzoek is niet zonder risico’s. Verre van dat. De Chinook moet opnieuw landen op een niet verkende landing site, waar mogelijk explosieven liggen of de bemanning in een hinderlaag kan lopen.

En eenmaal op de grond is de helikopter een eenvoudig doelwit voor granaten en klein kaliber wapens. Een ongewisse situatie, waarin snel gehandeld dient te worden. Gezamenlijk is de bemanning ervan overtuigd dat ze de opgedragen taken verantwoord kunnen uitvoeren.

De helikopter landt op een omgeploegd veldje en 2 bemanningsleden springen er via de laadklep aan de achterzijde uit.

Na een tiental spannende minuten keren zij met de gevangene terug en leveren hem af op Tarin Kowt Airport. Later blijkt dat de aangehouden persoon in het bezit is van belangrijke, gevoelige informatie en kaarten.

De special forces van Task Force 55 zijn onder de indruk van deze actie.  Ze laten het volgende weten – en ik citeer: 'De bemanning van de Chinook heeft onder operationeel uitdagende omstandigheden haar eigen belang ondergeschikt gesteld aan het belang van het team in het grotere verband en de missie als geheel.'

Kapitein-vlieger Roël en kapitein-vlieger Lennart,

Tijdens deze operatie heeft u een aantal zeer risicovolle handelingen moeten uitvoeren. Ook heeft u - samen met uw bemanning - in korte tijd een plan moeten maken voor een ongebruikelijke opdracht.

U nam uw verantwoordelijkheid en voerde de operatie met grote precisie en concentratie uit. U maakte het verschil met daden van initiatief, moed en volharding. Het heeft Zijne Majesteit dan ook behaagd u beiden te onderscheiden met het Vliegerkruis.

Adjudant-onderofficier Fons en korporaal Martijn,

Tijdens de landing op de bergrichel waren uw precieze aanwijzingen én uw oplettendheid bij het beveiligen van de onderkant van de helikopter, van groot belang.

Daarna kreeg u de opdracht om de voortvluchtige opstandeling te benaderen en gevangen te nemen. U moest daarvoor de helikopter verlaten en een niet verkend gebied betreden, met het risico het doelwit te worden van vijandelijke strijders.

Na een korte worsteling wist u de opstandeling gevangen te nemen en naar de Chinook terug te keren.

Voor uw moedig en beleidvol optreden heeft Zijne Majesteit u beiden het Kruis van Verdienste toegekend.

Sergeant buiten-dienst Pauline en sergeant-majoor Gerard,

Ook u maakte deelt uit van de bemanning van deze Chinook.  Als doorgunner en loadmaster.

U was verantwoordelijk voor de veiligheid van zowel de helikopter als de bemanning. U heeft dezelfde risico’s gelopen en er alles aan gedaan om deze operatie tot een goed einde te brengen. Ik vind het een grote eer om u beiden daarvoor het Ereteken voor Verdienste in goud te mogen opspelden.

Aangetreden militairen,

U mag met recht trots zijn. Op uzelf. Op uw prestaties. Op uw collega’s die deze prestaties mogelijk maakte.En mede namens de regering én de Commandant der Strijdkrachten, voeg ik hier maar al te graag aan toe dat ook wij trots zijn.  Met gevaar voor eigen leven hebt u gestreden voor de belangen van anderen. U heeft het verschil gemaakt.

Graag wil ik dan nu overgaan tot het uitreiken van de dapperheidsonderscheidingen en de Eretekens voor Verdienste.

Paradecommandant, wilt u daartoe de decorandi laten uittreden?

 

-0-0-0-