Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 2 februari 2018

Mediatekst | 02-02-2018

Inleidend statement Rutte:

Goedemiddag, we hebben vandaag ook vandaag lang stil gestaan bij de situatie rondom de aardgaswinning en alle gevolgen daarvan voor Groningen. Allereerst, denk ik, dat we mogen vaststellen dat er deze week een belangrijke stap is gezet met een akkoord over het schadeprotocol. Ook met maatschappelijke organisatie en bestuurders in de provincie Groningen. Ik denk dat het goed is dat Eric Wiebes in nauw overleg met de regio er in geslaagd is om dat voor elkaar te krijgen. Maar goed, dat is natuurlijk ook maar weer een stap. Er moet nog heel veel meer gebeuren. Maar wel denk ik een belangrijke stap. Een dag later kwam het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen. Dat is aanleiding om met elkaar te kijken hoe we inderdaad zo snel mogelijk terug kunnen naar dat niveau wat zij adviseren van 12 miljard kuub, zoals Eric Wiebes gisteren gezegd heeft. En onderdeel van dat advies was ook om te stoppen met de clusters bij Loppersum en die zijn vandaag ook gestopt. Dus daar is ook meteen nu gehoor aangegeven, maar ook hier moet natuurlijk nog heel veel gebeuren om ook daadwerkelijk voor elkaar te krijgen dat we terug kunnen richting die 12 en tegelijkertijd ook er voor zorgen dat de leveringszekerheid overeind blijft. Dat is mogelijk, maar dat wordt wel vreselijk hard werken. Daar gaat Eric Wiebes de komende weken met het hele kabinet mee aan de slag.

Dan hebben we ook met elkaar gesproken en gezegd: dit is natuurlijk een zaak die het hele kabinet aangaat. Eric Wiebes heeft natuurlijk heel hard gewerkt de afgelopen weken, maar het is uiteraard een zaak van het hele kabinet. Iedereen gaat dan ook zijn of haar steentje bijdragen, doet dat ook al. En dat zie je bijvoorbeeld, Sander Dekker die gaat op verzoek van Eric Wiebes de commissie samenstellen, de onafhankelijke tijdelijke commissie die de schade gaat afhandelen. Ingrid van Engelshoven is met de regio aan het werk voor de versteviging van monumenten, een van de vele gevolgen van de aardgaswinning en de grote schade die wordt aangericht is dat ook monumenten beschadigd zijn. Soms heel zwaar beschadigd zijn. En naast de woningen zijn de monumenten natuurlijk van belang, omdat die ook onderdeel natuurlijk zijn ook van een collectieve historische beleving en ook voor mij als historicus is het volstrekt helder dat we daar op moeten inzetten. Daar is ook geld voor. Een aspect van de vele aspecten waar aan gewerkt moet worden. Uiteraard, niet het hoofdpunt, het hoofdpunt ligt natuurlijk waar het gaat om het verstevigen en het opknappen van de woningen, maar dit is een aspect waar naar gekeken moet worden. Hetzelfde geldt voor de scholen. Daar is Arie Slob mee bezig. Wouter Koolmees is bezig met de arbeidsmarkt. Gaat er binnenkort naartoe om daar over te spreken. Hugo de Jonge bekijkt met lokale partners hoe we zo spoedig mogelijk, daar wordt ook al aan gewerkt, de schade aan verpleeghuizen kunnen aanpakken. En Kajsa Ollongren zal zichtbaar worden in Groningen de komende tijd nog meer waar het gaat om het grote, het hele grote onderwerp, misschien wel het grootste onderwerp, namelijk het schadeherstel, maar zeker ook de nieuwbouw van huizen waar dat nodig is. Uiteraard geldt voor de Groningers 'eerst zien dan geloven', na alle ellende waar men ook tot op vandaag nog steeds mee te maken heeft. Maar goed, we hopen ook met deze brede aanpak te laten zien en ook in de praktijk waar te maken dat het ons menens is en stap voor stap de zaken zo goed mogelijk in goede banen te leiden.

Dan hebben we vandaag ook een besluit genomen over de halvering van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten. Dat stond natuurlijk in het regeerakkoord, en ook voor tweedejaarsstudenten aan lerarenopleidingen. En die willen we laten ingaan met het aanstaand studiejaar 2018/2019, dus dat is voor spoedadvies naar de Raad van State, dat wetsvoorstel. En daarmee willen we het hoger onderwijs zoals u weet in Nederland toegankelijker maken, maar ook aantrekkelijker maken voor mensen die van de middelbare school komen, of anderszins gaan studeren om een lerarenopleiding te gaan volgen.

Volgende week staat hier Hugo de Jonge. Ik ben dan op bezoek in Zuid-Korea, een paar dagen, bij de Olympische Winterspelen de opening. En ik geloof dat er niet heel veel gebeurt na de opening qua wedstrijden waar Nederlanders uitkomen, daar zijn we naar aan het kijken. Maar ik ben er twee dagen in PyeongChang, om in ieder geval ook even van desnoods achter de schermen de sporters te ontmoeten als er niet heel veel te doen is op de specifieke dag vóór de schermen. En ik kan u verzekeren: aan mijn aanmoediging zal het niet liggen. We hebben natuurlijk vier jaar geleden prachtige resultaten geboekt in Rusland, dus laten we hopen dat we ook deze keer weer mooie Olympische Spelen zullen hebben. En ik zal in de marge van die Spelen ook gesprekken hebben politiek met onder andere de president van Zuid-Korea en ook met een aantal Nederlandse en Koreaanse bedrijven spreken. Maar volgende week dus hier Hugo de Jonge.

Advies van het Staatstoezicht

BORGMAN (RADIO 1)
In antwoord op het advies van het Staatstoezicht heeft de minister gezegd dat er zo snel mogelijk terug zal worden gegaan naar die 12 miljard kuub gaswinning. Hoe gaat het kabinet er voor zorgen dat dat geen loze belofte is?

RUTTE
Nou ik kan u verzekeren dat is, dat niemand dat wil. Dit moet gewoon, maar het is ook vreselijk ingewikkeld, dus ja, dat weten we ook niet helemaal precies. Er zijn heel veel knoppen waar je aan kunt draaien die allemaal een klein beetje iets opleveren en daar gaan we vreselijk hard aan werken de komende weken om te proberen om zo richting eind maart echt inventarisatie te hebben van: wat kunnen we doen om dat zo snel mogelijk voor elkaar te krijgen.

BORGMAN
Maar u weet dus nog niet zeker of dat een loze belofte is?

RUTTE
Nou ja, de afspraak is: we volgen het advies van de SodM en dat is natuurlijk zo snel mogelijk de winning terug te brengen naar 12 miljard kuub. Dat is wat Eric Wiebes ook gisteren gezegd heeft namelijk het hele kabinet. Ja, weet u, besturen is niet altijd makkelijk, maar het is vooral voor de Groningers op dit moment heel erg wat er gebeurt, dus we zijn allemaal zeer verplicht denk ik om dat SodM-advies na te leven.

BORGMAN
Maar heeft het kabinet dan enig idee hoe daar dan te komen bij die 12 miljard? Moeten we denken aan gasloze zondagen? Moeten we allemaal, u heeft het wel 's over die bejaardentehuizen die dan zonder gas komen te zitten, mensen in de kou, is dat een scenario waar u rekening mee houdt?

RUTTE
Nou nee, op dit moment houden we met díe scenario's die u nu schetst, die zijn natuurlijk heel apocalyptisch, houden we geen rekening. Maar hij heeft natuurlijk, dat heeft u kunnen zien, hij heeft een brief gestuurd naar de 200 bedrijven die grootgebruiker zijn. Die werden daar ook niet vrolijk van, die zeiden: dat is nogal wat, wat je ons vraagt. Hij is intensief in overleg met buitenlandse afnemers uit België, Frankrijk en Duitsland over de mogelijkheden om daar de vraag naar het laagcalorisch gas, dat is dus dat Groningse gas, dat laagcalorische gas te verminderen. En we zullen natuurlijk in Nederland moeten kijken wat we kunnen doen om het te verminderen.

BORGMAN
De minister zelf zei: ik zit zo klem als in een deur, of zo.

RUTTE
Hij niet alleen natuurlijk. Het hele kabinet, wij allemaal, als bestuurlijk Nederland, we zijn natuurlijk iets verplicht richting Groningen. Dus je zal nu, er ligt een duidelijk advies, opvatting, dat nemen we, dat hebben we tot de onze gemaakt, zo snel mogelijk terug, en daar gaan we de komende maanden vreselijk hard aan werken om te kijken in hoe snel we dat kunnen bereiken.

Schadevergoeding Groningen

BORGMAN
Kunt u de mensen in Groningen garanderen dat hun schade wordt vergoed?

RUTTE
De schade ja, laat ik het zo zeggen, de schade wordt, daar heeft Eric Wiebes ook heel precies afspraken over gemaakt, die wordt vergoed. Maar er komt een tijdelijke commissie die kijkt natuurlijk bij een schadegeval of dat aan de orde is en zodra zij vaststellen 'dat is aan de orde', dan wordt die schade vergoed ja.

BORGMAN
Die vraag is misschien relevant omdat er bij Shell wat terugtrekkende bewegingen werden geconstateerd begin deze week. Maakt het kabinet zich daar zorgen over?

RUTTE
Nee, omdat de uitlatingen van Shell daarna 'unequivocal'  waren, volstrekt duidelijk. En zowel gisteren in het Kamerdebat, ook directeur Shell Nederland op televisie en ook tegenover ons. En overigens hebben de mensen in Groningen daar nu niets meer mee te maken met de Shell. Ja, die hebben er mee te maken dat we moeten proberen…

BORGMAN
Het geld moet ergens vandaan komen?

RUTTE
Nee, de afspraak is nu gemaakt dat de NAM er tussenuit is. Dus de mensen in Groningen hebben alleen met de overheid te maken nu, niet meer met Shell. Dat is nu juist de grote stap die we deze week gezet hebben door de NAM er tussenuit te halen.

BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, de Tweede Kamerleden die wilden van die drie bedrijven zeer expliciete garantie hebben dat alles altijd zal worden betaald, dat er altijd geld is. Ik zou u dat eigenlijk ook wel willen vragen, of u garandeert dat er altijd geld beschikbaar is voor de schadeherstel en wat dan ook?

RUTTE
Ja, dat is er, absoluut.

BOVEN
Sorry?

RUTTE
Dat is er, ja. Het is ons probleem als overheid om dat vervolgens te verhalen op de oliemaatschappij, maar dat geld is er. Dus als mensen schade hebben en de tijdelijk commissie 'die schade is terecht', dan wordt die schade vergoed.

BOVEN
Wat is er gebeurd tussen Rutte II en Rutte III als je het hebt over de houding van het kabinet met de Groningse aardbeving? Want ik memoreer me aan minister Kamp die ooit zei: de aardbevingen zijn een 'facta of life'.

RUTTE
Daar heeft hij zijn excuus voor gemaakt onmiddellijk daarna, dat moet u er ook bij vertellen. Hij heeft die uitspraak gedaan ergens in een Kamerdebat. Hij heeft onmiddellijk gezegd: die uitspraak had ik niet moeten doen. Dus dat vind ik dan ook netjes erbij te vermelden.

BOVEN
Waarvan akte. Minister Wiebes die heeft gezegd: ik zou - woorden van gelijke strekking - ik zou nog bozer zijn geweest dan de Groningers nu zijn. Zoiets dergelijks heeft hij gezegd. Wat is er gebeurd in uw beleving? Want u bent de enige zo'n beetje die in al die kabinetten heeft gezeten?

RUTTE
Dit politiek bestuurlijk Nederland wordt geconfronteerd met een van de allergrootste uitdagingen waar je voor kunt worden gesteld. Sinds eind jaren '50 hebben wij de grote gift van het Groningse gas. Groningen is er trots op geweest altijd, heel Nederland was er trots op. Het heeft heel veel bijgedragen aan onze welvaart in het land, enorm veel bijgedragen aan de welvaart in het land. Ik heb het eerder gezegd: die grote vondst van het aardgas is van iets heel moois veranderd in een hel, een totale hel voor heel veel mensen. We hebben zelf van de week gezien welke impact dat heeft ook op de gezondheid van mensen, het persoonlijk leven van mensen, dat is ook volstrekt voorstelbaar en ook zichtbaar als je met mensen praat. We zijn sinds, eigenlijk begin 2013 bezig om dat onder controle te krijgen, dat probleem. Onder Henk Kamp is die aardgaswinning teruggegaan van eind in de 40 tegen de 50 gemiddeld, naar nu 21,3. Hij moet nu terug naar 12. Ook in de vorige periode zijn er heel veel schadegevallen afgewikkeld, maar het probleem was: daar zat de NAM tussen. En we hebben in maart gezegd: we gaan de NAM er tussenuit halen. Het heeft, dat heb ik ook al gezegd, te lang geduurd om tot zo'n schadeprotocol te komen. Het is er nu. Het andere vraagstuk wat speelt is het schadeherstel, sorry, is de versteviging van de woningen. Dat is ook een heel groot project wat loopt, in Appingedam en andere plekken zijn er al projecten gaande. Maar dat gaat ook nog heel veel inzet vragen van heel veel mensen. Daar gaat Eric Wiebes ook nader over in gesprek met de regio hoe je dat kunt doen in een combinatie met de klimaatverandering, de energietransitie die nodig is, het economisch perspectief voor Groningen. Waarbij natuurlijk een van de ambities is, dat Groningen, wellicht ook in de toekomst, een energieprovincie kan blijven, maar dan niet gas, maar op een andere manier wellicht een voorbeeld zou kunnen zijn. Dat zijn gesprekken die gaande zijn, van hoe je zo'n energietransitie van fossiele brandstoffen naar een moderne economie vorm kunt geven. Maar dat moet allemaal nog verder gebeuren. Het gaat ook om grote bedragen. Nou, en als je dus kijkt in die afgelopen 5 jaar dan zie je dat die aardgasproductie enorm is teruggelopen, dat we bezig zijn geweest heel veel schade te herstellen, maar nogmaals daar zat toen wel de NAM tussen. En dat uiteindelijk volstrekt terecht het verzoek kwam: ja, wij willen gewoon als mensen in Groningen niets met die NAM te maken hebben in de afwikkeling van schade. Dat is ook erkend door het kabinet. Dus die is er tussenuit gegaan in maart, maar dat heeft echt te lang geduurd voordat dat schadeprotocol er kwam. Dat heb ik je eerder gezegd.

BOVEN
U schetst nu een soort van continue lijn van 2013 tot nu waarin er stapsgewijs allerlei dingen zijn gebeurd. Begrijp ik u dan goed dat er eigenlijk in de houding van het kabinet, het kabinet Rutte II en kabinet Rutte III, niets veranderd is?

RUTTE
Wij hebben, het vorige kabinet, gezegd: er zijn een paar grote fouten gemaakt. Dat heeft Henk Kamp gezegd, dat heb ik ook bevestigd, ook in mijn uitzending nog tegenover de Groningers bij Pauw en Jinek, een dag of 10 voor de verkiezingen in maart vorig jaar. Om te beginnen de piek in de aardgaswinning in 2013, daarvan heeft Henk Kamp gezegd: dat had niet gemogen. Tweede, we hebben onderschat, dat heeft hij ook gezegd, dat heb ik ook bevestigd, in de jaren hoe groot puur alleen al logistiek deze operatie is van schadeherstel, maar ook van versteviging. We praten nu over schadeherstel, maar de hele operatie van de versteviging van woningen die is al gaande op dit moment. Maar dat wordt nog een enorm groot vraagstuk hoe we dat op een goede manier vorm gaan geven. En hij heeft al eerder gezegd, en nogmaals ik heb dat geëchood, ik ben het daarmee eens, dat hebben we onderschat. En hij heeft ook excuses gemaakt überhaupt voor de aardgaswinning en de gevolgen daarvan voor Groningen, dus ik ga hier niet zeggen dat de afgelopen vijf jaar, dat daar geen fouten zijn gemaakt. Er zijn fouten gemaakt, zeker. Tegelijkertijd zie je een zekere continuïteit. Een van de kranten vanmorgen analyseerde dat ook terecht, dat ook onder Henk Kamp en het vorige kabinet de aardgaswinning heeft teruggebracht, het schadeherstel ter hand is genomen. Maar nogmaals, de NAM moest er dus uit, dat is nu gebeurd, de verstevigingsopgave begonnen is. Maar dat is een operatie, 'mind boggling' hoe groot die is en hoe we die moeten vormgeven.

Kabinet-Rutte III 100 dagen

WESTER (RTL NIEUWS)
100 dagen regeren met dit kabinet, hoe vindt u zelf dat het gaat?

RUTTE
Het kabinet maakt, vind ik, een goede start in de zin van dat we meteen begonnen zijn met het ter hand nemen van de vele afspraken in het regeerakkoord. Dat we uiteraard ook geconfronteerd zijn, zoals elk kabinet, met gebeurtenissen. Kijk bijvoorbeeld op het terrein van Carola Schouten op het gebied van de landbouw, maar er zijn natuurlijk meer dingen die spelen, ook dingen die op een kabinet afkomen. Voor wat betreft het buitenlands beleid geldt dat bijna per definitie, omdat het buitenland zeg maar in beperkte mate geïnteresseerd is in de zegenrijke gedachte die de nieuwe coalitie had voor het buitenland. Dus dat is sowieso per definitie iets wat door 'events' is omgeven. De samenwerking in de Trêveszaal moet ik zeggen, de ministerraad, is goed, collegiaal, veel humor. Ook in het coalitieoverleg stel ik dat vast, vertrouwen tussen de partijvoormannen is goed te noemen en is ook oplossingsgericht. En wat je ziet is dat ook de eerste resultaten denk ik zichtbaar zijn, maar is natuurlijk nog beperkt, er moet nog heel veel gebeuren. We zijn bezig met het afsluiten van een aantal akkoorden met maatschappelijke partijen en organisaties, zitten we middenin. Ja en verder was ik het eigenlijk al met, daar is 'ie weer, Eric Wiebes eens toen hij - begrijp ik - net bij het weggaan zei tegen een van uw collega's dat het kijken naar de 100 dagen een beetje is als het organiseren van het eindexamenfeest halverwege de brugklas. Ik heb er niks mee, met die 100 dagen, hij blijkbaar ook niet.

WESTER
Wanneer gaan mensen echt iets merken van het nieuwe beleid van het kabinet?

RUTTE
Nou ja wat we willen is natuurlijk dat alle grote hervormingen en ambities dit jaar in de steigers worden gezet, dat betekent dat de.... Heel belangrijk zal de lastenverlichting zijn die begin 2019 voelbaar moet worden. U weet, een van de dingen die we willen bereiken is dat mensen ook gaan voelen in hun persoonlijk leven dat het beter gaat. Dat zal in belangrijke mate moeten, naast mogelijke loonsverhogingen waar wij niet over gaan, door middel van lastenverlichting. En die zal in belangrijke mate ook vorm worden gegeven in het Belastingplan 2019. Maar ook dit jaar doen we dus een aantal dingen. Je ziet dit jaar al dat er ruim 550 miljoen extra gaat naar de verpleeghuiszorg, dat er 30 miljoen extra beschikbaar is voor armoede en schulden voor kinderen, gezinnen met kinderen. Dat we begonnen zijn met de verhoging van de kinderopvangtoeslag. Ik noemde al het halveren dit jaar van het collegegeld voor eerstejaarsstudenten. De eerste stappen zijn gezet om de stapeling eigen bijdrage zorg tegen te gaan en het bevriezen van het eigen risico. Er gaat 400 miljoen naar Defensie dit jaar, er gaat 100 miljoen naar wijkagenten en rechercheurs. Dus ook in 2018 gebeurt er veel.

WESTER
U zei zojuist 'ik heb er zelf niet zoveel mee, met die eerste 100 dagen', maar blijkbaar heeft u wel een lijstje met zegeningen voorbereid.

RUTTE
Ja omdat ik weet dat u er heel veel mee hebt en ik maar beperkt kan beïnvloeden welke vragen u stelt. Maar ik vind het zelf helemaal niks, die 100 dagen.

Vestiging EMA

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Uit Italië klinken berichten dat ze toch nog een poging gaan doen om dat EMA naar hun land te halen, neemt u hun pogingen serieus?

RUTTE
Ja, ik neem de pogingen natuurlijk altijd serieus, van collega's in andere landen, in dit geval van Paolo Gentiloni, de premier van Italië. Ja zeker, dat vind ik een relevant signaal en wij zullen hem ook te woord staan waar dat gewenst is, om te laten zien dat wij volledig in lijn met het bidbook - zoals dat heet in het jargon - aan het werk zijn.

DE WINTHER
Bestaat er nog een kans dat het hele feestje niet doorgaat aan de Zuidas?

RUTTE
Dat lijkt mij zeer onwaarschijnlijk, dat lijkt me zeer onwaarschijnlijk. Kijk wij doen wat we in het bidbook beloofd hebben. EMA zelf heeft... daar was dan deze week even gedoe over, die heeft zelf gezegd waar dus sprake was van een tijdelijk gebouw met alleen werkplekken en waarbij er vergaderd zou worden in nieuwbouw, dat was de afspraak in het bidbook, hebben zij gezegd: nou we zouden toch eigenlijk liever in één pand zitten. Nou dat kan ook. Dus dat doen we dus nu ook. Dus dat is ook hun verzoek. Dus wij voeren echt uit wat we afgesproken hebben, en verder ligt er nu een procedure bij het Hof begrijp ik, hebben ze gestart, en ze proberen iets in het Parlement. En wij zullen iedereen te woord staan. Bruno Bruins heeft ook de rapporteur uitgenodigd en gezegd: joh, kom eens snel naar Nederland, ik laat je alles zien, ziet er prachtig uit.

DE WINTHER
Had Nederland nog iets anders kunnen doen om dit gebakkelei te voorkomen, denkt u?

RUTTE
Europa is in veel opzichten ook praten en ik kan niet verbieden dat anderen erover willen praten. En wij zullen dan degenen die erover willen praten te woord staan.

DE WINTHER
Er is de afgelopen jaren onder uw vorige kabinet hoog opgegeven van de onderlinge relatie met de Italianen. U bent zelf ook nog naar de toenmalige premier op bezoek geweest. En er werd hoog opgegeven van toch de deal die er is gesloten met betrekking tot de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad. Wordt de verhouding eigenlijk niet een beetje verstoord, dat je elkaar via het Europese Hof gaat bevechten over een toch dacht ik eerlijk verlopen proces?

RUTTE
Ik heb daar wel even een wenkbrauw over opgetrokken, maar het is wat het is, ik kan het niet verbieden. En ik heb verder geen intentie om de relatie met Italië hierdoor te laten verslechteren, ik geloof zelf...

DE WINTHER
U vindt het eigenlijk allemaal niet zo erg?

RUTTE
Nee, luister, het is een beetje zoals het weer: ik kan dit niet tegenhouden. Italië mag dit doen.

DE WINTHER
U mag er wel wat van vinden volgens mij.

RUTTE
Ja van het weer vind ik ook van alles, maar het is een beetje blaffen naar de maan. Dus als Italië behoefte heeft om nog een aantal 'avenues' te exploreren om te kijken of ze het besluit kunnen terugdraaien, kan ik dat op zich niet verbieden, moeten we mensen te woord staan en ik stel vast dat we van A tot Z doen wat we afgesproken hebben.