Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 22 februari 2019

Mediatekst | 22-02-2019

Minister-president Rutte:

Goedemiddag. Een kort inleidend statement van mijn kant, zo vlak voor het krokusreces. En ik wil me eigenlijk beperken tot de toestanden deze week over de stijging van de energierekening, want het gaat natuurlijk over een onderwerp wat veel mensen raakt. Waar veel mensen ook zorgen over hebben en dan is het niet goed als er verwarring ontstaat. En daarom kom ik daar toch op terug en daarbij, zou ik willen zeggen, is belangrijk om twee dingen te onderscheiden: de energieprijzen, dat is één ding, en het koopkrachtbeeld. In de eerste plaats de energieprijzen. Het kabinet baseert zich voor de verwachtingen van die energieprijzen altijd op de raming van de Nationale Energieverkenning van het PBL, het Planbureau voor de Leefomgeving. En de meest recente versie daarvan is, zoals u allemaal weet, uit 2017. Dat was ook bekend, maar daarna zijn natuurlijk die energieprijzen en ook belasting, et cetera, zijn natuurlijk veranderd. En zoals ook Eric Wiebes heeft gezegd in de Kamer deze week is het kabinet te stellig geweest, eerder, over wat wij verwachten hoezeer die prijzen zouden gaan stijgen. We hadden moeten benadrukken dat het om ramingen uit 2017 ging en ik wil hier ook nog wel een keer zeggen: dat valt het PBL niet aan te rekenen. 

Dan het koopkrachtbeeld. Ondanks die hogere energieprijzen zijn er geen signalen dat het koopkrachtbeeld verslechtert. Dat kan natuurlijk nog veranderen. En ik begrijp heel goed dat mensen zeggen: eerst zien, dan geloven. Het CPB komt met een nieuwe raming van het koopkrachtbeeld in maart en dan zullen we alles opnieuw bekijken, maar in dat koopkrachtbeeld zitten dus niet die PBL-cijfers. Het CPB baseert zich op hun eigen ramingen. 

Nou, tot slot inderdaad: volgende week is het reces. Ik ben zelf even kort onderbrekend in dat reces om met de regeringsleiders uit de Europese Unie in Sharm el Sheikh een top te hebben met de Arabische Liga. Daar zullen we onder andere spreken over belangrijke onderwerpen in de samenwerking tussen de EU en de Arabische landen, zoals uiteraard migratie, klimaatverandering, veiligheid.

Energierekening en koopkracht

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, waarom maakt het kabinet geen excuses voor termen als ‘bangmakerij’ richting de Nederlandse bevolking?

RUTTE
Nou ja, ik vind eerlijk gezegd: met excuses los ik helemaal niets op. Er is verwarring ontstaan en die moet worden weggenomen, dat heeft Eric Wiebes ook gezegd deze week. Ik baal enorm van die verwarring en het is gewoon niet goed voor het vertrouwen, maar ik geloof niet dat iemand in Nederland genoegen neemt met excuses van mij of van wie dan ook. We moeten die verwarring wegnemen en zorgen dat we weer duidelijkheid scheppen.

DE WINTHER
Maar waarom heeft het kabinet dan het woord ‘bangmakerij’ in de mond genomen? 

RUTTE
Nou, volgens mij is wat er in december is gebeurd gewoon niet goed. We hebben onvoldoende duidelijk gemaakt dat we ons baseerden op een raming uit 2017. Nogmaals: het PBL valt dat niet aan te rekenen, dat was bekend. Dat hadden we veel steviger moeten benadrukken. Het enige kleine positieve puntje bij al die ellende is dat het Centraal Planbureau bij de berekening van het koopkrachtbeeld zich niet baseert op die PBL-cijfers.

DE WINTHER
Ja, u refereert steeds aan die cijfers en ik begrijp ook dat u probeert nu het PBL min of meer een beetje vrij te pleiten daarvan. Maar het PBL heeft niet termen als ‘bangmakerij’ in de mond genomen. Dat heeft het kabinet gedaan.

RUTTE
Ik zei u: de hele communicatie in december verdient niet de schoonheidsprijs. Dat zei ik net. Dat staat helemaal los van het PBL, want dat valt niks te verwijten in deze casus.

DE WINTHER
En excuses over het feit dat mensen bangmakerij is verweten?

RUTTE
Ja, ik heb altijd eerlijk gezegd bij al die excuses van politici, soms moet het, maar uiteindelijk heb ik altijd als burger toen ik niet in de politiek had gedacht: hou ze bij je en zorg ervoor dat je bestuurt en verwarring weghaalt.

DE WINTHER
Ja de volgende stap is natuurlijk, omdat het gaat over de communicatie die het kabinet, toch niet de eerste de beste in het land, manifesteert over nu de energierekening, maar ook straks over verwachtingen met betrekking tot het Klimaatakkoord en wat er ons allemaal staat te wachten qua kostenposten dan. En als het kabinet zelf begint over bangmakerij en daarmee eigenlijk zich verzet tegen berichten ook van burgers die in de realiteit zien dat hun energierekening stijgt, ja waarom zou de burger het kabinet nog geloven dan straks als ze gaan zeggen: het valt allemaal wel mee met die kosten van het Klimaatakkoord. 

RUTTE
Volgens mij door het even heel precies uit elkaar te halen. Eerste plaats wat in december gebeurde, dat we onvoldoende duidelijk maakten dat we ons baseerden op ramingen uit 2017. Dat was niet goed. Dat leidt tot verwarring. En die werk je weg, dat heeft Wiebes ook gedaan deze week en ik herhaal dat hier vandaag. Tweede chapiter is de koopkracht. Die koopkracht berekeningen van het Centraal Planbureau zijn niet gebaseerd op die berekeningen van het PBL uit 2017. Ze gebruiken hun eigen cijfers. Dus dat koopkrachtbeeld is niet aangetast. Dat kan verbeteren of verslechteren begin maart. Maar niet op grond van het feit dat in december gecommuniceerd is op basis van oude PBL berekeningen. Derde vraag is de hele kwestie van het klimaatakkoord. Dat wordt nu helemaal doorgerekend. Daarbij berekend het PBL de CO2-reductie-effecten van de maatregelen en de kosten die dat voor de maatschappij als geheel heeft. En is het opnieuw het Centraal Planbureau wat kijkt naar de budgettaire effecten en wat het betekent voor de inkomens. Dus wat ik probeer te doen is dat uit elkaar te halen. Als mensen zeggen: die verwarring draagt niet bij aan vertrouwen snap ik dat. Ik ga helemaal niet vragen van: nou vertrouw mij hier blind. Eerst zien dan geloven. Dat begrijp ik heel goed. Zeker na zo’n week. Maar ik probeer het wel uit elkaar te halen. Niet goed, deze week. Ten aanzien wat er in december gezegd is over die stijging van de energieprijs. De koopkracht staat daar gelukkig los van. Of die verbeterd of verslechterd zullen we zien in maart. Maar daar heeft dit geen invloed op. En ten derde, de doorrekeningen die worden gewoon gedaan en kunnen ook worden gedaan. 

DE WINTHER
Maar meneer Rutte, waarom zouden de mensen in Nederland het kabinet nog geloven als ze straks de vergezichten voor de gevolgen van het klimaatakkoord schetsen, als ze op zo’n toch redelijk fundamenteel iets als het stijgen van de energierekening gewoon geen adequaat beeld kunnen geven. Terwijl de rekeningen al op de mat vielen van mensen, dat het uit de hand aan het lopen was, deed het kabinet gewoon alsof er niets aan de hand was. 

RUTTE
Dat ben ik met u eens dus dat zeg ik u ook. Niet dat men daarmee niet nu zou kunnen vertrouwen. Want het is niet het kabinet wat je zou moeten vertrouwen, de vraag is of de planbureaus in staat zijn om de verschillende plannen van de.. die uit het conceptklimaatakkoord voortkomen om die door te rekenen. En dat zijn de planbureaus. Waarbij we natuurlijk ook het PBL gevraagd hebben via het gewone ambtelijk overleg, benadrukt hebben om uit te gaan van een zo actueel mogelijke doorrekening. Dus ik heb er alle vertrouwen in dat die bureaus, ook als ik weet wat zij moeten doorrekenen, dat dat goed komt. Dat zijn onafhankelijke bureaus. Het Planbureau voor de Leefomgeving is in de kwestie van deze week ook niks aan te rekenen. 

DE WINTHER
Komt het kabinet met compensatie voor de energierekening? 

RUTTE
De energierekening is onderdeel van het algehele koopkrachtbeeld. Het algehele koopkrachtbeeld was en is ongewijzigd. Namelijk dat 96 % van Nederland, althans volgens het Centraal Planbureau, geen belofte, dat is het effect van het kabinetsbeleid. Dus alle plussen en alle minnen, de plussen van hoge energierekening, hogere zorgkosten, hogere btw, de min van een lagere inkomstenbelasting, die leidt per saldo, dat bevestigt deze week ook het Nibud tot een hogere koopkracht. Of dat stand wordt gedaan, dat zullen we zien bij die eerste update die begin maart plaatsvindt. Maar het niet voldoende benadrukken dat de actuele cijfers in december feitelijk uit 2017 waren, heeft geen effect op die doorrekening van de koopkracht. 

DE WINTHER
Dat is een lang antwoord maar ik ga nog een keer dezelfde vraag stellen. Ik vraag me af of u dan ook een kort antwoord kan geven. Kunnen de mensen op een compensatie rekenen vanuit het kabinet voor de stijgende energierekening? 

RUTTE
De optelsom van energierekening, zorgkosten en btw met het verlagen van de inkomstenbelasting leidt per saldo tot een koopkrachtverbetering. Dat zijn de laatste cijfers, niet alleen van het Centraal Planbureau, maar ook toch deze week van het Nibud. 

DE WINTHER
Er komt geen extra reparatie begrijp ik? 

RUTTE
Er is een netto koopkrachtverbetering dit jaar. Die is er al.

DE WINTHER
Dus er komt geen extra reparatie naar aanleiding van deze rekening? 

RUTTE
Nee, de verwachtingen van de koopkrachtstijgingen zijn er. Dat zijn geen beloftes, dat zijn de doorrekeningen van het kabinetsbeleid wat die feitelijk doen. En die laten zien een aanzienlijke koopkrachtverbetering. We zullen begin maart bekijken wat de actuele cijfers zijn. 

DE ROOY (NOS)
U zegt heel stellig: de koopkracht, daar zal niks aan veranderen, dat beeld. Terwijl uw collega minister Wiebes heel duidelijk zei: iedere gek kan eigenlijk bedenken dat zo’n extra toeslag op je energierekening, dat dat iets doet met je koopkracht. Waarom zei hij dat dan? 

RUTTE
Dat doet iets met je koopkracht, natuurlijk. Alleen het koopkrachtbeeld wat het Centraal Planbureau laat zien, daar zitten niet deze PBL cijfers in. Zij maken gebruik van hun laatste eigen inzichten. En die baseren zich niet op die oude Nationale Energie Verkenning.

DE ROOY
Dus die cijfers hebben zij nooit gebruikt zegt u eigenlijk. 

RUTTE
Die gebruikt het CPB niet. Het CPB baseert zich op zijn eigen cijfers en maakt geen gebruik van die cijfers uit 2017. Dat betekent niet dat het koopkrachtbeeld niet kan veranderen. Dat kan altijd veranderen, door hele andere factoren. Er kan van alles gebeuren. Inflatie, weet ik veel. Dat kan heel veel zijn. Maar deze, dit akkefietje, dit is een hele vervelende kwestie van deze week, eigenlijk dus uit december. Dat zijn niet cijfers die het CPB gebruikt heeft bij het ramen van het koopkrachtbeeld. 

DE ROOY
Nee, want het CBS kijkt terug, het CPB kijkt vooruit. Als het CBS terugkijkt hebben die waarschijnlijk wat accuratere cijfers toch? Over die energierekening. 

RUTTE
Over de energierekening? Maar het Centraal Planbureau kijkt naar alle maatregelen dus die kijkt naar de forse verlaging van inkomstenbelasting. 1 januari is die begonnen. Die werkt door naar 1 januari volgend jaar en naar 1 januari van het jaar daarop. We gaan naar een twee schijvenstelsel met een aanzienlijke verlaging van de inkomstenbelasting. Daar staat tegenover een stijging van de energiekosten en een stijging van de btw en een stijging van de zorguitgaven. En de berekeningen van het Centraal Planbureau, en die zijn niet aangetast door vorige week, of door deze week  en de cijfers uit december. Want die gebruikt het CPB niet. 

DE ROOY
Stel, op 5 maart, dan komt het CPB met een nieuwe actualisatie van de cijfers dat het wel degelijk iets doet voor sommige groepen in de bevolking bijvoorbeeld. Die gaan het wel merken. Bent u dan, meneer de Winther vroeg het al even, bereid om eventueel compensatie te geven voor die mensen? 

RUTTE
Daar is in ieder geval geen aanleiding voor en we kijken altijd bij actualisatie van het koopkrachtbeeld bekijken we die heel goed, wat dat weer op de geëigende besluitvormingsmomenten betekent. Maar dat is het normale besluitvormingsproces wat het kabinet ieder jaar heeft in april en in augustus. 

DE ROOY
Als u terugkijkt - er waren toen signalen van energiebedrijven die zeiden: wij zien eigenlijk dat die prijzen hoger zijn. Toen was het kabinet heel stellig. Die zeiden: nee, dat is niet zo, blijkt uit onze cijfers. Onze wat oudere cijfers, maar onze cijfers. Luistert u dan wel genoeg naar het gevoel van dit soort bedrijven, van de samenleving? 

RUTTE
Nee. 

DE ROOY
Moet dat dan beter? Of kan dat beter? 

RUTTE
Ja. Dit was dus niet goed. Dat zeg ik ook. We hebben onvoldoende benadrukt dat de cijfers waar wij ons op baseren uit 2017 zijn. Dat is gewoon fout. Die cijfers zijn niet fout. En nogmaals: het PBL is niets te verwijten. Maar het kabinet had moeten benadrukken dat er geen recentere aanpassingen waren, geen recentere berekeningen waren van die verwachte energiestijging. Nou, dan is natuurlijk de zorg: wat betekent dat dan voor de koopkrachtverwachtingen die het Centraal Planbureau heeft neergelegd? Nou, die gebruiken hun eigen cijfers, niet die oudere cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving. Is het daarmee een belofte dat die koopkracht blijft wat hij was, die verwachting? Nee, maar dat staat hier helemaal los van. Die koopkracht kan altijd weer verslechteren of verbeteren. Dat moeten we begin maart zien. Is het dan zo dat u dan dingen gaat doen als die koopkracht zou verslechteren? Uw vorige vraag. Dan heb je de geëigende besluitvormingsmomenten in april en augustus. 

DE ROOY 
En kunt u eens vertellen hoe zoiets kan gebeuren? Is dat gewoon een foutje? Is het over het hoofd gezien of wordt dat dan… Is het een heel gedoe om dat uit te leggen? Of…?

RUTTE
Ik zou het niet precies weten. Ik zou het niet weten, maar het is heel fout gegaan en moeten we niet meer doen. 

DE ROOY
En, laatste vraag, de cijfers voor het Klimaatakkoord, die worden gebaseerd op de NEV-2017, diezelfde cijfers uit 2017. Ja, zijn die dan nog wel up-to-date? 

RUTTE
Nou, het is zo – dat is wel even goed om te melden – in de eerste plaats hebben wij, nogmaals, en dat zeggen we ook in de Kamervraagbeantwoording, bij het PBL via de normale ambtelijke kanalen die er zijn met het PBL, hebben wij het belang benadrukt van een zo actueel mogelijke doorrekening. Als je dan vervolgens even kijkt – en dan ga ik de techniek in, toch even nodig – wat wordt er nou precies doorgerekend? Het Centraal Planbureau is gevraagd te kijken naar de budgettaire effecten en de lasten en inkomenseffecten van het hele conceptklimaatakkoord en de doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving zit niet op de effecten op de energierekening, daar kijken zij niet naar. Waar zij naar kijken is de CO2-reductieeffecten van de maatregelen en de kosten die de maatschappij als geheel, dat zijn burgers en bedrijven, hiervoor moeten maken. 

DE ROOY
Dus het is niet nodig om die up te daten? 

RUTTE
Wat wij wel gevraagd hebben aan het PBL, zei ik net, ook via de gebruikelijke ambtelijke kanalen, is het belang te realiseren om uit te gaan van zo actueel mogelijke doorrekeningen. 

BOVEN (BNR)
Mijnheer Rutte, volgens mij is de vraag nog niet helemaal beantwoord over het vertrouwen dat we moeten hechten aan de doorrekening die straks over het Klimaatakkoord wordt gepresenteerd. U gaat diep door het stof over de fouten die u heeft gemaakt in december. 

RUTTE
Ja. 

BOVEN
Is dat uit een poging om het vertrouwen van de bevolking te herwinnen dat die doorrekening straks van het Klimaatakkoord gaat kloppen? 

RUTTE
Nee, daar doe ik het niet voor. Ik doe het omdat ik vind: als er fouten worden gemaakt, moeten we die ook erkennen. Dat heeft Wiebes gedaan in het Vragenuur en ik vind dat het ook mijn taak is dat hier te herhalen. Daar is natuurlijk verwarring over ontstaan. Dat is niet goed. Dat is niet goed voor het vertrouwen in de politiek, dus dat hebben we dan gewoon te benoemen. En herstel je daarmee het vertrouwen? Dat weet ik niet. Moeten mensen zelf bepalen. Eerst zien, dan geloven. Maar ik vind: als je een fout maakt, moet je dat toegeven. Vervolgens is de vraag: hoe zit het nou met de doorrekeningen die eraan komen dadelijk in maart? Dat staat hier echt los van. Dat heb ik net uitgelegd. En dan moet ik de techniek in, anders kan ik dat niet onderbouwen, maar dat heb ik net gedaan bij uw collega van de NOS. Het Centraal Planbureau kijkt naar bepaalde aspecten. Het Planbureau voor de Leefomgeving kijkt naar andere aspecten. Dat kan allemaal plaatsvinden. Daar hebben we gewoon vertrouwen in. Waarbij we ten overvloede ook nog eens een keer ambtelijk hebben gezegd tegen het PBL hoe belangrijk het is dat ze uitgaan van zo actueel mogelijke doorrekeningen. 

BOVEN
U ziet het allemaal wel zo gedifferentieerd vanuit Den Haag, van de verschillen tussen de ambtelijke cijfers, CBS-cijfers en dingen die de ministers zeggen in de Tweede Kamer, maar voor burgers komen er gewoon straks cijfers uit Den Haag en die vorige cijfers klopten niet, dus waarom zouden deze cijfers wel kloppen? 

RUTTE
Nou ja, die vorige cijfers klopten, alleen: die waren oud. Dat is het probleem. We hadden moeten zeggen: die zijn uit 2017 en niet recent. 

BOVEN
Ok. Dus wat er straks – om dat even duidelijk te hebben – wat er straks in maart dan wordt gepubliceerd, daar kunnen we van op aan? 

RUTTE
Ja. Niet dat het allemaal precies klopt, want dat zal altijd moeten blijken. Het zijn ramingen. Je weet het nooit honderd procent. Er zijn ramingen. We willen in Nederland natuurlijk graag de toekomst honderd procent voorspellen. Dat gaat niet. Maar dit zijn twee gerenommeerde bureaus. Een Centraal Planbureau en een Planbureau voor de Leefomgeving, die allebei hun eigen aspecten doorrekenen dadelijk. En ik denk dat we er belang bij hebben met z’n allen om vast te stellen dat dat goede bureaus zijn. PBL is pas ook nog weer helemaal gevisiteerd en komt tevoorschijn als een goed functionerend planbureau voor de taken die ze hebben. Zelfs heel goed functionerend. Dus dat zeg ik niet op mijn gezag. En wat vorige week gebeurd is, dat is ook niet iets wat je hen kunt aanrekenen. 

BOVEN
For the record nog even: heeft Mona Keijzer de Tweede Kamer verkeerd geïnformeerd? 

RUTTE
Nou, niet verkeerd geïnformeerd. Ze had moeten benadrukken – niet zij trouwens, Eric Wiebes had daar moeten staan, maar die was op reis. Dus Mona Keijzer valt al helemaal niets te verwijten, maar zij verving op dat moment Eric Wiebes als staatssecretaris op zijn portefeuille. En zij heeft daar zich natuurlijk gebaseerd op de informatie die op dat moment ten departemente voorhanden was. En die informatie was op zichzelf juist, alleen benadrukt had moeten worden dat die cijfers uit 2017 waren. 

BOVEN
Ok, maar het woord ‘bangmakerij’, dat was wel een vorm van verkeerd informeren dan. 

RUTTE
Nou ja, ik zei net al: die hele maand december, op dit vlak, verdient geen schoonheidsprijs. Maar dat is niet Mona Keijzer te verwijten. 

VAESSEN (EENVANDAAG)
Mijnheer Rutte, u zegt een aantal keer: ik verwijt het Planbureau, het PBL, helemaal niets. U zit in een coalitie met het CDA en Sybrand Buma, de voorman, die twijfelde toch wel heel erg openlijk aan dat PBL. Wat vindt u daar dan van? 

RUTTE
Nou, volgens mij niet op het punt van wat er deze week gebeurd is. Want het feit dat het Planbureau voor de Leefomgeving geen update had gemaakt van de Nationale Energieverkenning was bij kabinet en Kamer bekend. Daar hadden we volstrekt helder over moeten zijn, dat dat cijfers waren uit 2017. Dat is wat er is fout gegaan in december. Dus op dat punt, dat kun je natuurlijk het PBL niet aanrekenen.

VAESSEN
Maar hij zegt bijvoorbeeld tegen Nieuwsuur, zegt hij: nou, ik vertrouw het PBL daar niet helemaal in, ik heb zelfs mijn eigen verkiezingsprogramma niet laten doorrekenen. Dan is toch eigenlijk ook hier weer de twijfel en de verontwaardiging compleet?

RUTTE
Nou luister, ik kan toch alleen maar de feiten hier noemen. En de feiten zijn dat Kamer en kabinet wisten dat er geen update was gemaakt van de Nationale Energieverkenning uit 2017. Wat we hadden moeten benadrukken in december was dat we ons baseerden op die cijfers uit 2017, dat daar dus de recente stijgingen niet inzaten en op zichzelf is dat het planbureau toch niet aan te rekenen.

VAESSEN
Nee, maar ik kan mij voorstellen dat de burger denkt: ja, Sybrand Buma, ook van de coalitie, die twijfelt aan het planbureau – dat is toch het algehele beeld – en dan hoor ik nu meneer Rutte zeggen die eigenlijk een aantal keren aangeeft ‘planbureau niks te verwijten’. Dan is er toch weer twijfel.

RUTTE
Nou volgens mij… Ik heb Buma nergens zien zeggen dat, in de kwestie die deze week aan de orde was – namelijk uit december, dat deze week terugkwam – dat daar, op dat specifieke punt, het Planbureau voor de Leefomgeving iets is aan te rekenen.

JOOSTEN (ELSEVIER)
Meneer Rutte, het gaat nu over een energierekening van één jaar. We hebben ook een Energieakkoord dat zich uitstrekt over veel meer jaren, weet u eigenlijk wat de kosten zijn van dat akkoord?

RUTTE
Alles wordt, het hele concept-Klimaatakkoord wordt nu allemaal doorgerekend en daar zitten natuurlijk ook alle zaken in die doorlopen uit het verleden.

JOOSTEN
Energieakkoord, zei ik.

RUTTE
Ja, maar wat ik u zeg: wat we nu aan het doorrekenen zijn, is het Klimaatakkoord.

JOOSTEN
Maar ik had een vraag gesteld, sorry, weet u wat de gevolgen zijn van het Energieakkoord? Ik bedoel, dat is al sinds 2013, ligt dat al op uw bureau.

RUTTE
Maar waarom zou dit er nou effect op hebben? Dit is gewoon een Nationale Energieverkenning die het PBL regelmatig maakt, in 2017, en die is niet ge-update. 

JOOSTEN
Maar het Energieakkoord bevat talloze maatregelen…

RUTTE
In 2013.            

JOOSTEN
… die ook geld kosten. Weet u eigenlijk wel wat dat allemaal kost?

RUTTE
Nou voor zo ver daar toen… Ik heb dat nu niet hier paraat, heb ik niet op voorbereid voor deze persconferentie. Maar voor zo ver daar toen, en dat neem ik aan, door de planbureaus berekeningen over zijn gemaakt is er geen enkele aanleiding aan te nemen dat die niet juist zouden zijn. Althans, berekeningen, het zijn voorspellingen, die gaan nooit helemaal uitkomen, daar is nooit een garantie op. Maar er is wel een garantie dat iedereen z’n uiterste best doet om dat zo zorgvuldig mogelijk te doen.

JOOSTEN
Maar u heeft niet het gevoel van: goh, we zitten nou op zulke lange termijn plannen te maken over energie en klimaat, moeten we misschien gewoon los van het Klimaatakkoord ook dat Energieakkoord nog eens doorrekenen?

RUTTE
Maar waarom? Om dat wat er deze week speelt?

JOOSTEN
Nou omdat volgens mij niet duidelijk is wat dat allemaal kost.

RUTTE
Ik heb me nu niet voorbereid op de historie van dat Energieakkoord, maar ik neem toch aan, als ik dat wel gedaan zou hebben, dat ik dan zou zien hier dat we dat toen ook hebben laten doorrekenen bij planbureaus.

JOOSTEN
Ik kom erop terug.

RUTTE
En die kwestie van de NEV uit 2017 heeft toch geen effect op het Klimaatakkoord van een paar jaar daarvoor… Of Energieakkoord, sorry, van een paar jaar daarvoor.

GRECO-rapport

DU PRÉ (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, er was vandaag ook nog een bericht dat u en uw collega’s direct raakt. Want de Raad van Europa vindt dat u te kwetsbaar bent voor corruptie en belangenverstrengeling in Nederland. Voelt u zich aangesproken?

RUTTE
U bedoelt het GRECO-rapport? 

DU PRÉ
Ja, ja.

RUTTE
Ja, volgens mij mag ik toch even beginnen met het positieve dat erin stond. Want er wordt onderkend dat Nederland hoog op de internationale ranglijst staat als het gaat om corruptiebestrijding, dus dat is positief. Maar er staan ook aanbevelingen in om tot verbeteringen te komen, in totaal zestien aanbevelingen en acht voor de minister en z’n staatssecretarissen en acht voor het tweede onderdeel, dat zijn de politie en de Koninklijke Marechaussee. Dat is goed ook, dat die aanbevelingen er zijn. Maar op zichzelf dus een positief beeld van de corruptiebestrijding in Nederland. Wat we nu gaan doen is, en daar zal Kajsa Ollongren, de minister van Binnenlandse Zaken, het voortouw in pakken: wij gaan met voorstellen komen om invulling te geven aan die aanbevelingen. En vervolgens zal dan in medio volgend jaar, zal GRECO opnieuw rapporteren over de voortgang met betrekking tot de implementatie van die aanbevelingen.

DU PRÉ
Maar een van de verwijten is dat er in Nederland eigenlijk helemaal geen gedragscode is die op papier staat. Gaat die er dus komen?

RUTTE
Nou wat ik zeg: we gaan nu de aanbevelingen bestuderen en we gaan met voorstellen komen hoe we die zo goed mogelijk kunnen opvolgen. Maar ik zou toch even willen beginnen hier, waar u wat negatief begon – dacht ik, waar op het vorige punt alle reden is om te zeggen ‘daar zijn dingen niet goed gegaan’ – dat hier in de basis het wel goed gaat. Namelijk dat Nederland behoort tot de landen met de beste anticorruptie-aanpak, volgens ditzelfde instituut. 

DU PRÉ
Nog een vraag hierover. Een van de verwijten is ook, en al langer, dat er in Nederland eigenlijk geen regels zijn voor oud-bewindslieden om aan de slag te gaan in de sector waar zij de scepter over zwaaiden. Vindt u het tijd dat daar regels voor komen?

RUTTE
Nou ja wat we doen is geordend werken. Dus er is nu een rapport met een positieve grondtoon, heel positief zelfs, maar ook met aanbevelingen en die aanbevelingen bestuderen we en daar gaan we op reageren. Dus dat doen we echt stap voor stap.

VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD)
Op het gevaar af dat ik eerst te horen krijg ‘we gaan het eerst bestuderen en dan komen we weer verder’. Een andere waarschuwing waar GRECO mee komt is dat het eigenlijk heel raar is dat er in Nederland geen openbaarheid is over de financiële belangen van ministers en hun partners. Vindt u dat ook?

RUTTE
Nou ja, er staat nog wel meer in. Ze vinden: wij moeten de relatie met lobbyisten beter reguleren, het beheersen van belangenconflict, het melden van financiële belangen, het beheersen van het fenomeen van de zogenaamde draaideuren door adequate afvloeiperiodes en toezicht- en handhavingsmechanismes. Is een hele lijst aanbevelingen en daar is dat bureau ook voor. Maar nogmaals, waar ik op het vorige punt, dacht ik, en met alle reden heb gezegd: daar zitten we fout. Hebben we gewoon niet goed gedaan. Wil ik hier toch wel benadrukken: niet dat wij dat goed doen, als kabinet, dit doen we als Nederland. Dat Nederland staat hoog op de lijst van effectieve corruptiebestrijders. Ja, er zijn aanbevelingen. U noemt er een paar, ik hebt er ook nog een paar bijgelegd en die gaan we bestuderen en van een reactie voorzien. 

VAN SOEST
Maar wat vindt u van het feit dat er in Nederlandse ministers hun partners niet worden meegenomen? 

RUTTE
We hebben in Nederland een systematiek van het screenen van bewindslieden. Het blauwe boek is daarbij richtinggevend. En daar liggen die aanbevelingen van dit instituut, gezaghebbend, op allerlei vlakken, o.a. op dit vlak maar ook op hoe gaan we om met lobbyisten, allerlei terrein, om dat verder aan te scherpen. Dat gaan we goed bestuderen wat we daarvan vinden. 

VAN SOEST 
U vindt er nog niks van dus begrijp ik?

RUTTE
Ik vind dat ik het correct moet doen. En ik vind ook dat als zo’n rapport uitkomt, kan ik hier niet off the cuff mijn reactie geven, dan is het logisch dat de betrokken minister met een voorstel komt richting het kabinet. Dat we dat in de ministerraad bespreken en niet ik hier in een persconferentie ga vertellen aan mijn collega-ministers wat ik heb besloten dat we ervan vinden. Dat zou niet juist zijn. 

Brexit

VAN DEN BERGH (REUTERS)
Ik wil nog even teruggaan naar Brexit uiteraard. U gaat naar Sharm El Sheikh, Theresa May gaat ook  naar Sharm El Sheikh. Ik weet dat de top uiteraard niet over de Brexit gaat. Maar heeft u al wel ruimte in de agenda ingeruimd om Theresa May ook nog bilateraal daar te spreken? 

RUTTE
Nou, we spreken elkaar heel regelmatig. Vorige week nog lang aan de telefoon gehad. Dus ja, ik zal haar daar ook wel weer spreken. Maar ja, weet je, uiteindelijk is het ook niet vreselijk ingewikkeld. Zij wil niet Noord-Ierland, dat is duidelijk, al jaren lang wil ze niet Noord-Ierland nog een tijdje onderdeel laten zijn en van het VK en van de Europese interne markt. Dat is rooie lijn één. En ze wil ook niet dat Groot-Brittannië in de toekomst lid is van de douane-unie. Dat is rooie lijn twee. Dan is de enige uitkomst het uittredingsverdrag wat er nu ligt. En we zoeken nu wegen om de Britten zoveel mogelijk assurances te geven dat niemand de bedoeling heeft om ze langer in een backstop te houden dan nodig is. 

VAN DEN BERGH
Daarvoor horen we nu weer de terugkomst van het protocol of het codicil of het inlegvel zoals dat in het Nederlands heet. 

RUTTE
We kennen dat goed, die aanpak hier. Ja. 

VAN DEN BERGH
Heeft dat dan ook duidelijk aan Theresa May uitgelegd hoe precies dan zo’n inlegvel zou moeten inkleden. Of gaat dat niet tot die details. 

RUTTE
De onderhandelingen gaan natuurlijk niet met één lidstaat. Die worden gevoerd door Barnier, de onderhandelaar, en die houdt weer nauw contact met de 27. En ik probeer in mijn contacten met May natuurlijk ondersteunend te zijn aan het proces van de 27. We zijn er tot nu toe in geslaagd aan Europese kant om eensgezind te blijven, simpelweg omdat de gedachten van een uitzetknop voor Engeland, van die backstop, of een tijdslimiet zonder dat je weet of er een nieuwe situatie is ingetreden, lijkt op dat moment onmiddellijk tot een harde grens in Ierland en die wil niemand. Dus dat is het probleem. 

Huursector

BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, u heeft vandaag gesproken onder meer met minister Ollongren over de problemen in de huursector. En dan gaat het met name even over om die doorstroming in die markt weer een beetje op orde te krijgen. De middenhuur. In het vorige kabinet is daar ook het nodige over gesproken en dat probleem lijkt maar niet op te lossen, omdat juist dat middensegment is heel moeilijk. Mensen komen moeilijk aan een woning als ze net niet in die sociale huursector vallen. Heeft u nu de indruk van: ja, we hebben nu het ei van Columbus gevonden, nu komt er eindelijk beweging in die markt? 

RUTTE 
Eieren van Columbus zijn er niet op de woningmarkt. Het is echt een hele complexe materie. Dat moet je ook weer stap voor stap doen. En ik denk dat hier een goede aanpak ligt die verder ook weer, laten we zeggen, op basis van een herziening of een evaluatie van het hele stelsel leidt tot een aantal aanpassingen. En je ziet ook dat alle betrokkenen het belang daarvan onderschrijven. Volgens mij is dat waardevol. Waarbij je op onderdelen dingen kunt verbeteren, bijvoorbeeld kijken: kun je het aantal regels verminderen? Dat helpt dan weer in de hele bureaucratie. Dan zijn er natuurlijk afspraken gemaakt in het sociaal huurakkoord over het beperken van de huurontwikkeling tot het niveau van de inflatie. Dat willen we vastleggen in de wet. Dat staat erin. We willen ook de inkomensgrenzen voor de sociale huur meer laten samenvallen met de samenstelling van het huishouden. We willen ook kijken naar gezinnen met lage middeninkomens, die nu eigenlijk te veel verdienen voor sociale huur, maar tegelijkertijd te weinig ruimte hebben in vrije huursector. We nemen ook maatregelen voor de verduurzaming van huurwoningen. Dat gaan we nu allemaal uitwerken, maar kijk: eieren van Columbus in deze kwestie zijn er niet. Het is echt: je neemt een pakket maatregelen, heeft het vorige kabinet ook gedaan. Daar is vele door verbeterd. En dan zeg je: ja, ok, hier moet het nog verder. En dan weer ga je evalueren en dan zet je weer de volgende stap. Dat is echt de enige manier om op de huurmarkt zaken op een goede manier vorm te geven. 

BREEDVELD
Ja, want het grote probleem is met name in de grote steden dat voor woningen van 700 tot, zeg, 1000, 1400 euro per maand, die bestaan eigenlijk niet meer. Op welke manier probeert u nou de huren juist in dat segment te beperken? 

RUTTE
Ik heb net alles geschetst, maar het is niet zo dat je daarmee garanties hebt dat het ook allemaal meteen lukt. Er is ook nog marktwerking. Precies wat u zegt: er is krapte. Dus je moet in al die contexten die er zijn, moet je proberen dat zo goed mogelijk vorm te geven. 

BREEDVELD
Want kun je als kabinet ingrijpen in een vrije sector? 

RUTTE
Ja, nou ja, goed: die hele huursector is natuurlijk maar tot op zekere hoogte vrij. Er is al heel veel gereguleerd in de huursector. Dat is ook logisch, want er is huurbescherming. Er zijn allerlei andere randvoorwaarden in de huursector en een derde van alle woningen in Nederland valt onder de woningcorporaties. Dus wat dat betreft is er natuurlijk al heel veel directe maar ook indirecte regulering. Maar het doel hiervan is inderdaad om ervoor te zorgen dat er een beter betaalbare huurmarkt komt in Nederland en dat ook mensen met een middeninkomen aan goede huizen kunnen komen, goede woningen. 

BREEDVELD
Het vorige kabinet, die was hier al intensief mee bezig. Nu dit kabinet is ook alweer twee jaar aan zet en toch merken mensen niet anders dan dat ze steeds moeilijker aan een woning kunnen komen, met name die mensen die net boven die sociale huurgrens zitten. 

RUTTE
Goed, maar er is ook een ontwikkeling in Nederland. Er is sterke economische groei, we zijn een van de snelst groeiende economieën van Europa, we hebben een record lage werkloosheid, een record aantal mensen aan het werk. Dat betekent dat heel veel mensen ook de ambitie hebben om ook op de woningmarkt zich te verbeteren. Dus dat zet natuurlijk een enorme druk, ook op een uiteindelijk beperkt woningbestand. Dus je probeert daarin dan zo goed mogelijk dat onder controle te krijgen.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Ik miste nog bijna uw wekelijkse waarschuwing voor de Brexit, maar komt die nog?

RUTTE
Ja maar ik had u daar een paar keer al feedback gevend over gehoord, dus ik dacht: laat ik het eens achterwege laten.

DE WINTHER
Oh oké. 

RUTTE
Ik luister ook wel af en toe naar jullie.

Bijbanen politici

DE WINTHER
Nee, hele andere vraag aan u: u heeft lang gestudeerd he?

RUTTE
Ja. 

DE WINTHER
Heeft u nog bijbanen gehad?

RUTTE
Bijbanen? Ja zeker, maar andere dan waar u nou op hint. Ik heb pianoles gegeven, ja. En ik ben telefoneur geweest bij een bedrijf.

DE WINTHER
Ja u zei al: ik hint ergens op. Het is op zich natuurlijk heel bijzonder dat iemand die zich kandideert voor een politieke functie een bijbaan heeft als escort en ik vroeg me af hoe u dat beziet.

RUTTE
Nou ik ben geen deskundige precies van de wetgeving op dat terrein, maar mijn indruk is zo op het eerste gezicht – ik zag het bericht gisteren op uw website, daar trok ik ook wel even een wenkbrauw op – maar dat het niet in strijd is met de wet. Of had u daar aanwijzingen voor?

DE WINTHER
Nee, maar dat hebben we ook niet opgeschreven.

RUTTE
Nee, maar dan is het toch verder allemaal aan de persoon zelf hoe die z’n leven inricht?

DE WINTHER
En daarom vroeg ik het u nu, of u dat ook vindt dat dat aan iemand zelf…

RUTTE
Ja mijn opvatting is dat we ons in Nederland aan de wet moeten houden, één. Dat je er moet zijn voor andere mensen. Nou deze meneer is er zeer voor andere mensen, uh, ja en verder maakt iedereen daar z’n keuzes in.