Telescopen zien scherper dan Hubble
Het Europese netwerk van radiotelescopen (EVN) heeft gedetailleerde
opnamen gemaakt van verre sterrenstelsels. De beelden zijn driemaal zo
scherp als die van de Hubble ruimtetelescoop. Het NWO-instituut ASTRON
biedt plaats aan het in Dwingeloo gevestigde hoofdkwartier JIVE van
het Europese netwerk.
De recente waarnemingen laten zien dat radiosterrenstelsels op
miljarden lichtjaren van de aarde vaak een zwart gat als kern hebben.
Dit steunt de opvatting dat superzware zwarte gaten een cruciale rol
speelden bij de vorming van sterrenstelsels in het vroege heelal. Het
februarinummer van Astronomy and Astrophysics besteedt aandacht aan de
waarnemingen. Het Europese onderzoeksteam, geleid door astronomen uit
Dwingeloo, ontdekte drie bronnen.
Verrassend was dat de radiobronnen voorkomen in zowel een elliptisch
sterrenstelsel als een spiraalstelsel en een zeer ver, door stof
verduisterd stelsel waarin massaal stervorming plaatsvindt.
Opmerkelijk is dat de radiobronnen klein zijn; minder dan zeshonderd lichtjaar in diameter. Dit duidt er volgens de onderzoekers op dat de radiostraling afkomstig is van een machtige centrale machine, aangedreven door een superzwaar zwart gat. Astronomen dachten tot nu toe dat radiostraling van zulke verre sterrenstelsels afkomstig was van de talrijke supernova-restanten van zware, kortlevende sterren.
Tijdens de waarneming waren de radiotelescopen gericht op een klein
stukje van de hemel waar geen heldere sterren of nabije
sterrenstelsels staan, Dit kijkgat naar het verre heelal staat bekend
als het Hubble deep field sinds de Hubble-ruimtetelescoop het
bestudeerde en duizenden verre sterrenstelsels ontdekte. Opnamen,
gemaakt door radiotelescopen, zijn waardevol omdat ze dwars door het
stof heen kijken dat optische telescopen, zoals Hubble, het zicht
belemmert.
De waarnemingen zijn gedaan met het onlangs gemo-derniseerde European
Very Long Baseline Interfero-metry Network (EVN). Dit is een netwerk
van radio-telescopen uit Westerbork, Zweden, Italië, Spanje,
Duitsland, Groot-Brittannië en Polen. Een supercomputer combineerde de
signalen tot een virtuele telescoop met de afmetingen van een heel
continent.
Het team dat het initiatief nam voor de nieuwe radio-opnamen staat
onder leiding van het Joint Institute for VLBI in Europe (JIVE). JIVE
is ondergebracht bij het NWO-instituut voor astronomisch onderzoek
ASTRON in Dwingeloo.
Nadere informatie bij:
* dr. Michael Garrett (JIVE, ASTRON)
* tel. (0521) 596511
* e-mail garrett@jive.nl
of
* dr. Simon Garrington (Jodrell Bank Observatory, Uni-versity of Manchester)
* tel. +44 1477 571321
* e-mail stg@jb.man.ac.uk
* Beeldmateriaal van hoge resolutie en meer informatie op www.astron.nl/~mag/hdf/evn/pr