Gemeente Zwolle

Opgraving twee kastelen Werkeren

Datum uitgave: 07-08-2001

Onderwerp :Stadshagen

Op 23 juli is de Archeologische Dienst Zwolle een opgraving gestart op het terrein van de havezathe Werkeren. Aanleiding hiervoor was de sloop van de boerderij Werkeren en de nieuwbouwplannen voor de wijk Stadshagen in de Mastenbroekerpolder.

Op het terrein dat ongeveer twee hectare groot is, liggen de restanten van twee kastelen, een boerderij en mogelijk zelfs nog oudere sporen. Op dit moment is ongeveer 5 procent opgegraven en ligt er reeds aanzienlijk stuk muurwerk bloot dat waarschijnlijk behoord heeft tot het jongste kasteel, gezien de vondsten.

Volgens overlevering stichtte Johan van Ittersum uit het machtige Zwolse geslacht van de Van Ittersums, het versterkte huis Werkeren in 1410. Gevers en Mensema 1983, p. 460. Als plaatsaanduiding is Werkeren reeds bekend in 1405. GAZ RA 001-00722/607.609. Het huis Werkeren werd vernield in 1521 door de inwoners van Zwolle, in opdracht van de hertog van Gelre. Het zou tot de grond toe zijn afgebroken en zelfs de kelders zouden zijn geslecht. De kelders waren namelijk door Jan van Ittersum gebruikt als gevangenis. Hij deed dit met toestemming van de landsheer van Overijssel, bisschop David van Bourgondië.

Enkele jaren later is het huis weer opgebouwd. In het begin van de 18de eeuw telde het huis Werkeren 12 vuursteden en 3 brouwketels. Dit betekent dat het een van de aanzienlijkste huizen in heel Overijssel was. Aan het eind van de 18de eeuw was het huis echter in verval geraakt. In het begin van de 19de eeuw werd het afgebroken. Een van de inmiddels afgebroken schuren van de boerderij was nog een overblijfsel van een van de bouwhuizen.

Na 1800 werd er de boerderij gebouwd. Deze boerderij heeft er gestaan tot 2 januari 2001. Op die dag brandde de schuur en het woonhuis af. In de keuken van de boerderij bevonden zich tableaus met o.a. scènes uit de bijbel. Die zijn enkele maanden voor de brand gestolen omdat de boerderij leeg stond.

In 1362 is aan de andere kant van de spoorlijn in het huidige Westenholte de burcht van de heren van Voorst met de grond gelijk gemaakt. Dit gebeurde door de bisschop van Utrecht in samenwerking met de steden Kampen, Zwolle en Deventer. Het kasteel van de heren van Voorst zou onderdeel uit gemaakt hebben van een tweelingburcht, waarvan het andere deel binnen zichtsafstand zou liggen. Het is mogelijk dat dit tweelingkasteel op het terrein van Werkeren heeft gestaan. Hiervoor zijn twee historische aanwijzingen. De heren van Voorst hadden belangrijk bezit in de Mastenbroekerpolder en Werkeren ligt aan de 'ingang' van deze polder. Daarnaast zijn de Van Ittersums gelieerd aan de Van Voorsten, het is familie. En het oudst bekende Werkeren was in bezit van de Van Ittersums. Er kunnen dus nog resten van een ouder, onbekend kasteel te voorschijn komen.

We hebben op het terrein van de Havezathe Werkeren dus te maken met de overblijfselen van drie bekende perioden:1410-1521. 1521-1880 en 1800-2001. Daarnaast is het mogelijk dat er een bouwfase gestaan heeft tussen ca 1360 en 1410 en uiteindelijk is het mogelijk dat er zelfs nog prehistorische resten bewaard zijn gebleven.

Inmiddels zijn er al fraaie vondsten gedaan. Een zeer rijk versierd kroonstuk van een tegelkachel en verschillende fraai versierde haardstenen wijzen op de twaalf vuursteden (verwarmde vertrekken met schouw). De rijkdom van het geslacht Bentinck dat er in de 17de eeuw verbleef, komt ook tot uitdrukking in de vele rijk versierde drinkglazen en de vele wijnflessen die in de gracht zijn gegooid. Uit een van de beerkelders kwamen een tinnen pispot, een tinnen kan en een tinnen fles met inhoud. Bij een opgraving in de stad mag je van geluk spreken als je al een tinnen lepel vindt......

De opgraving duurt tot het eind van het jaar. In de eerste twee weken is reeds zoveel gevonden, dat de verwachting voor de komende tijd hoog gespannen zijn.

Nadere informatie
Archeologische Dienst Zwolle
038-4212299

Bron: afdeling communicatie

Datum van 08-08-2001 tot 04-09-2001